افتادن درد خودکشی به جان پزشکان

مظاهر گودرزی  / گروه جامعه

اخبار خودکشی پزشکان این روزها بیش از هر زمان دیگری رسانه‌ای می‌شود و در حقیقت سال جدید برای جامعه پزشکی خوب شروع نشد، همان اوایل سال بود که خبر رسید یک پزشک دست به خودکشی زده است، از این حادثه چیزی نگذشته بود که خبر خودکشی پزشک بعدی هم منتشر شد، خودکشی پزشکان و کادر درمان در سال‌های اخیر پرتکرار شده و به‌نظر می‌رسد اگر تصمیم‌های جدی درباره آن گرفته نشود عاقبت عجیبی در انتظار است.فاصله زمانی بین این خودکشی‌ها از ابتدای امسال تاکنون به ۱۰ روز رسیده و اگر این روند ادامه پیدا کند، تا پایان سال آمار تکان‌دهنده‌ای به جا خواهد ماند. چیزی از آغاز سال نگذشته و طبق آمارهای رسمی پنج پزشک خودکشی کرده‌اند. سوال اساسی اینجاست که عوامل پیدایش چنین اتفاقات تلخی آن هم در حوزه‌ای که با جان انسان‌ها سروکار دارد چطور باید بررسی شود.بی‌توجهی وزارت بهداشت و درمان به این اخبار و واکنش نشان ندادن وزیر بهداشت و دیگر مسئولان این حوزه چه پیغامی به همراه دارد؟ چرا نباید این مساله به صورت اورژانسی بررسی شود؟ چرا در تمام این مدت هیچ‌کدام از مسئولان حوزه بهداشت و درمان هیچ واکنشی به انتشار این اخبار نشان نداده‌اند؟ نکته مهم دیگر رخ دادن این اتفاق در بین پزشکانی است که عموماً مشغول گذران طرح خود در مناطق دورافتاده هستند. از طرف دیگر مسائل مالی به خدمت گرفتن این پزشکان با مبالغ ناچیز در بیمارستان‌های دولتی و فشار کاری که به دلیل حضور نداشتن پزشکان متخصص به این قشر وارد می‌شود همه و همه دست به دست هم می‌دهند تا این پزشکان جوان را به جای اینکه در مسیر ترقی و پیشرفت قرار دهند به مرگ خودخواسته تشویق کنند.

سکوت وزارت بهداشت مایه‌ شرمساری است

حسن هاشمی، وزیر پیشین بهداشت و درمان، سکوت وزارت بهداشت دراین‌باره را مایه شرمساری خواند و اعلام کرد: «وظیفه وزیر بهداشت و سایر همکاران اوست که این مسائل را با کمک جامعه‌شناسان، روانشناسان و دیگر صاحب‌نظران بررسی کنند و هرچه سریع‌تر راهکاری برای جلوگیری از این اتفاق شوک‌آور پیدا کنند».در این شرایط حتی نمایندگان مجلس هم از اظهارنظر مستقیم دراین‌باره اجتناب می‌کنند. همایون سامه‌یح نجف‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان، دراین‌باره می‌گوید: «متاسفانه این دست مشکلات در بین قشرهای مختلف وجود دارد و خودکشی هر انسانی مایه تاسف و تاثر است».او در پاسخ به این سوال که چرا مجلس دراین‌باره توضیحی از وزیر بهداشت و درمان نمی‌خواهد می‌گوید: «مجلس در حال رصد کردن این موضوعات است. متاسفانه هر اظهارنظری که شتابزده باشد موجب بروز حاشیه می‌شود و به همین خاطر شخصاً نمی‌توانم دراین‌باره نظری بدهم».سامه‌یح ادامه می‌دهد: «مسائلی از این دست باید ریشه‌یابی و بررسی شوند. متاسفانه آمار این اتفاقات رو به افزایش است و باید برای رفع آن چاره‌ای اندیشیده شود. مساله اینجاست که سیاست‌های کلی باید به سمتی برود که از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری کند».این نماینده مجلس درباره این موضوع که چرا وزیر بهداشت در سخنرانی‌های خود هیچ اشاره‌ای به مشکلات و کمبودهای این حوزه نمی‌کند توضیح می‌دهد: «متاسفانه این مساله در بین اکثر وزرا باب شده و همه بیشتر از آنکه به قبول مشکلات موجود و رفع آن بپردازند در حال ارائه دستاوردهایی هستند که شاید خیلی هم درست و دقیق نباشند».

هیچ آمار رسمی‌ای درباره خودکشی پزشکان وجود ندارد

محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار، می‌گوید: «متاسفانه هیچ آمار رسمی‌ای در مورد خودکشی پزشکان منتشر نمی‌شود. این اتفاق در سال‌های گذشته هم رخ می‌داده اما حالا به مدد فضای مجازی خبرها خیلی زود دست به دست می‌شوند؛ اما مساله اینجاست که بعضی از این اتفاقات اصلاً در فضای مجازی هم منتشر نمی‌شوند و به همین دلیل نمی‌توانیم با اطمینان خاطر درباره آمارهای موجود اظهارنظر کنیم.بی‌توجهی وزارت بهداشت به وضعیت پزشکان جوان و رزیدنت‌ها به یک رویه تبدیل شده و در این بین اعتراض این قشر هم کاری از پیش نبرده و حالا دیگر برخی از این افراد با اینکه سال‌ها تلاش و تحصیل کرده‌اند به نقطه‌ای می رسند که مرگ را بر ادامه زندگی ترجیح می‌دهند.دو عامل مهم در بروز چنین اتفاقات تلخی دخیل است: یکی مشکلات و مسائل معیشتی و دیگری بی‌حرمتی به این پزشکان از سوی رؤسای بیمارستان‌ها، همراه بیماران و… فشار کاری به اندازه‌ای زیاد هست که این افراد را از پا دربیاورد اما وقتی عوامل بیرونی هم به فرد فشار می‌آورند چنین اقدامات شوک‌آوری نیز رخ می‌دهد».طی روزهای گذشته بسیاری از پزشکان نیز دراین‌باره دست‌به‌قلم شدند و مساله حذف دوره طرح پزشکان و پیراپزشکان، اصلاح نظام آموزش پزشکی و به‌کارگیری ارزان پزشکان در دوران دانشجویی، رزیدنتی و دوره طرح به علت تعهداتی که از آنان هنگام قبولی گرفته می‌شود، مطرح شد، مساله‌ای که تقریباً برای همه دانش‌آموختگان دانشگاه‌های علوم پزشکی از جمله پرستاران و پیراپزشکان هم مطرح است.دوری از خانواده، جدایی زوجین برای متاهل‌ها، در این دوران سخت و پراسترس،‌ مشکلات مالی، نداشتن حق کار در جای دیگر و برخوردهای نه‌چندان محترمانه کادر آموزشی و درمانی در برخی بیمارستان‌ها و… نشان‌دهنده ابعاد گسترده این مساله است که کار را به افسردگی و خودکشی جوانان نخبه کشور رسانده است.اما هومان سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت با اشاره به دلایل بی‌انگیزه شدن پزشکان جوان و شرایطی که اقدام به خودکشی را برای آن‌ها تسهیل می‌کند می‌گوید: میزان خودکشی میان پزشکان جوان در کشور ما از میانگین جهانی بیشتر است، در مقایسه با کشور خودمان هم وضعیت صعودی پیدا کرده و زنگ خطر را به صدا درآورده است.خودکشی پزشکان جوان معمولاً ربطی به بیماری های روحی و روانی حاد ندارد، برای این‌که اگر پزشکی تا این حد دچار اختلالات روحی و روانی باشد نمی‌تواند تا روز قبل از اقدام به خودکشی، در مراکز درمانی پزشکی کند.به‌نظر می‌رسد در حل تعارض‌هایی که این گروه با آن مواجه هستند، مکانیسم جایگزین دیگر جوابگو نیست، یعنی یک پزشک جوان آن‌قدر پل‌های پشت‌سر خودش را برای این‌که به رزیدنتی یا این‌که به پزشکی دوران طرح برسد خراب کرده که وقتی به پشت سر خود نگاه می‌کند می‌بیند هیچ امکان برگشت و تغییر مسیر ندارد( بر خلاف سایر رشته ها) و شرایط فعلی‌ای که دارد به‌قدری غیرانسانی و غیرقابل تحمل است که متاسفانه ترجیح می‌دهد خودکشی کند.ما می‌توانیم شرایط حاکم بر این پزشکان را به دو دسته تقسیم کنیم، یکسری دلایل درون‌زاد است، یعنی به سیستم بهداشتی و درمانی، روابط کاری و تعارض‌ منافع مربوط می‌شود. قسمت دوم دلایل برون‌زاد هستند و به تعامل کادر درمان به‌ویژه پزشکان با سایر اقشار جامعه و البته لایه‌های قدرت و ثروت برمی‌گردد.همچنین از دستیاران برای دوره تحصیل تعهدها و ضمانت‌های مالی گرفته می‌شود.درباره شرایط برون‌زا که سبب ایجاد مشکلاتی برای پزشکان شده است، هم باید گفت که جامعه را نسبت به پزشکان بی‌معرفت کرده‌ایم، نمی‌خواهم این را به گردن مردم بیندازم اما الان مردم در خودکشی پزشکان نقش دارند، مردم هم از پزشکان انتظار بالایی دارند و هم سعی می‌کنند آن‌ها را به‌حساب نیاورند، تمام مشکلات سیستم بیمه و سیستم بهداشت و درمان کشور را به همین سربازان خط مقدم که پزشکان هستند نسبت می‌دهند و با آن‌ها بدخلقی و بی‌معرفتی می‌کنند.از طرفی جو رسانه‌ای علیه پزشکان زیاد است. سیاستمداران نباید اجازه می‌دادند از پزشک یک آدم سودجود، بی‌قید، زیرمیزی بگیر و بی درد تصویرسازی شود تا در واقعیت یک فرد برای سرماخوردگی یک پزشک را زیر باد کتک نگیرد.

چاپ در شماره ۱۵۳۴ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۲/۱۹