(کوروش زیباری/ کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه)
در حالیکه قدرتهای غربی به مراحل پایانی احیای برجام نزدیک شدهاند، قطر در زمینه کمک به حل اختلافات آمریکا و ایران نقش مهم و تعیین کنندهای ایفا کرده است. قطر به دلیل حفظ روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی با آمریکا و ایران، برای تکرار نقشی که عمان در امضای برجام ایفا کرده بود، ابتکار عمل را برعهده گرفته است.
جمهوری اسلامی ایران، قطر را به عنوان شریک راهبردی قابل اعتماد و یکی از معدود کشورهای عربی خلیج فارس میداند که روابط خصمانهای با آن ندارد. دو کشور با وجود روابط تجاری محدود، درباره مسائل متعدد سیاست خارجی همگرایی نزدیکی دارند که میتوان به موضوع اخوانالمسلمین، درگیری اسرائیل و فلسطین و آینده افغانستان پرداخت. قطر به همراه عمان تنها عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) معمولاً به دنبال کاهش اثرات بیانیههای آتشین شورا علیه ایران بوده است.
احیای توافق هستهای منوط به این است که ایالات متحده و ایران اختلافات فیمابین را حل و فصل کنند و درباره چگونگی شروع مجدد اجرای توافق به تفاهم دست یابند. کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند رفت و آمدها میتواند طولانیتر شود و دورنمای تفاهم را مبهم کند. اوایل هفته جاری پاسخ ایران به تصمیم آمریکا درباره متن پیشنویس اتحادیه اروپا برای احیای برجام به وسیله وزارت امور خارجه آمریکا غیرسازنده خوانده شد. قطر در اینجا به دنبال آن است دوباره خود را به عنوان مرکز و محل میانجیگری میان دو طرف نشان دهد.
محمد بن عبدالعزیز الخلیفی، دستیار وزیر امور خارجه قطر در مسائل منطقهای یکشنبه برای دیدار با علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد ایران به تهران سفر کرد. درباره آنچه که این دو دیپلمات گفت و گو کردند اطلاعات کمی فاش شده است؛ اما خبرگزاری قطر به نقل از الخلیفی تأکید میکند، قطر آرزوی توافقی میان واشنگتن و تهران دارد و آن را در راستای امنیت و ثبات منطقه میداند.
۲۵ آگوست، یک روز پس از پاسخ آمریکا به اتحادیه اروپا درباره پیشنهاد احیای برجام، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران با همتای قطری خود، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی تلفنی گفتوگو کرد که توافق هستهای موضوع اصلی بحث بود. قطر از سرعت پایین دیپلماسی ایران و آمریکا ناراضی است و به دنبال متقاعد کردن دولت ایران و نهایی کردن توافقی است که بیشتر بازیگران منطقه معتقدند از آتش سوزی نظامی در منطقه و رقابت تسلیحات هستهای میان بازیگران منطقهای جلوگیری میکند.
در ماههای اخیر دیدارها و تماسهای تلفنی متعددی میان مقامهای ایرانی و قطری انجام شد و وجه مشترک همه ارتباطات، ضرورت بازگشت متقابل به پایبندی به توافق هستهای است که دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ آز آن خارج شد. قطر یکی از تنها پنج کشوری بود که آیتالله رئیسی در نخستین سال ریاست جمهوری خود به آن سفر کرد. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر دو بار در تهران با رئیسی گفت و گو کرد که عمدتاً درباره مأموریتهایی برای کاهش تنشهای ایران و آمریکا بود.
(چاپ در شماره ی ۱۰۶۹ روزنامهی یادگار امروز
مورخ ۱۹ شهریور ۱۴۰۱)
دیدگاه ها