غبار تجملات بر شب چله

(صحرا ثابت قدم/ گروه جامعه یادگار امروز)

شب یلدا یا شب چله یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی است که مثل عید نوروز و چهارشنبه‌سوری از تاریخ و پیشینه‌ قدیم ایران به یادگار مانده است. این شب از تمام شب‌های سال بلندتر است و اجداد ما هر سال آن را جشن می‌گرفته‌اند. در واقع مردم در قدیم در شب آخر پائیز و شروع زمستان دور هم جمع می‌شدند و این شب را جشن می‌گرفتند و تا صبح به انتظار دیدن خورشید بیدار می‌ماندند. رکن اساسی این جشن هم حضور بزرگ‌تر‌ها و کهن سالان بودند.

امشب هم به رسم هر ساله قطار پاییز در ایستگاه آخر توقف می‌کند و زمستان از راه می‌رسد، اما گویا پائیز برای وداع و رفتن به زمان بیشتری نیاز دارد فقط یک دقیقه بیشتر! تا سکان قطار را به دست زمستان بسپارد و کوله بار خزانش را بردارد و برود. همان یک دقیقه‌ای که سالیان سال است ما و نیاکان‌مان آن را جشن می‌گیریم و اسمش را گذاشته‌ایم یلدا.

اما به لطف فضای مجازی چند وقتی است که گرد و غبار تجملات روی شانه یلدا خانوم هم نشسته است و از یک شب ساده و به یادماندنی در کنار عزیزان‌مان تبدیل شده به یک مراسم پرخرج و پر زحمت! محتوای فضای مجازی این روز‌ها بیشتر از هر جایی تب و تاب یلدا را به خود گرفته است. از لباس قرمز و هماهنگی که خانم بلاگر برای شب یلدا برای خانواده‌اش خریده تا تخفیف آتلیه برای عکس‌های یلدایی و تخفیف ویژه آنلاین‌شاپ‌ها روی محصولات‌شان. صفحه هر کدام را هم که باز کنید این‌جور شما را متقاعد می‌کنند که شما اگر این رسم و رسومات جدید را به جا نیاورید و یا چنین محصولی را برای یلدا نخرید از دنیا عقبید و اصلا نمی‌شود روی دورهمی‌تان اسم یلدا را گذاشت!

در واقع زندگی تجملاتی و نمایشی بلاگر‌ها کم‌کم رسم و رسوماتی را از پس فضای مجازی وارد سادگی و شیرینی دنیای واقعی ما خواهد کرد. ما که نمی‌دانیم پشت این عکس‌ها چه خبر است و بلاگر‌ها چه درآمد‌هایی از نمایش زندگی‌شان کسب می‌کنند. آن‌وقت است که اصرار داریم زندگی‌مان را همان شکلی کنیم که خانم بلاگر به نمایش گذاشته است یا می‌نشینیم و حسرت زندگی نمایشی‌اش را می‌خوریم! لطفا اجازه ندهید فضای مجازی مراسم‌های ایرانی و اصیل را از ما بگیرد و کوهی از تجملات را تحویل‌مان بدهد.

شب یلدا را همان‌طور برگزار کنیم که در رسم و رسومات‌مان است نه آن‌طور که بلاگر‌ها به نمایش می‌گذارند. در واقع شب یلدا گرچه یک رسم دیرینه بین مردم ایران است، اما برای بلاگر‌ها فرصتی برای نمایش زندگی‌شان و به رخ کشیدن تجملات‌شان‌است. از دیرباز قشنگی یلدا به دورهم بودن و صفا و صمیمیتش بوده نه به لباس‌های پرهزینه و هم‌رنگ اعضای خانواده. لباس‌هایی که در فضای مجازی بازار فروش‌شان گرم است و در صفحه بلاگر‌ها پای ثابت مراسم یلدایی به حساب می‌آید. اغلب هم این لباس‌ها هزینه زیادی دارند و مناسب پوشیدن در مراسم دیگر سال نیستند. خیالتان را راحت کنم این‌که لباس‌ شما هماهنگ با دیگر اعضای خانواده باشد یا نه؟! رسمی نیست که در یلدا یا هیچ جشن دیگر آمده باشد. بدعتی است که به لطف فضای مجازی رواج پیدا کرده.

تاثیر مخرب بلاگر‌ها بر زندگی افراد

محمد برمایی، کارشناس خانواده در رابطه با تاثیر بلاگر‌ها بر زندگی افراد و انتخاب‌هایشان، می‌گوید: بلاگر‌ها چند آسیب اجتماعی مهم به جامعه وارد می‌کنند. اولین آسیب به سلیقه جامعه است. بلاگر‌ها به سلیقه فردی افراد تجاوز می‌کنند و آن‌ها را دچار یک خود کم‌بینی از زندگی و داشته‌هایشان می‌کنند. وقتی من بدون در نظر گرفتن شرایط جامعه هر روز با یک رنگ و یک لباس مقابل دوربین بیایم برخی مخاطبینم را دچار خودکم بینی می‌کنم. بلاگر‌ها سلیقه افراد را تغییر می‌دهند. به آن‌ها پوشش و استایل معرفی می‌کنند و رسما می‌گویند چه بپوش و چه نپوش!

وی بیان کرد: بلاگر‌ها دغدغه انسان‌ها را تغییر می‌دهند و مثلا ست کردن لباس را خیلی مهم جلوه می‌دهند. درواقع آن‌قدر جزئیات زندگی برای افراد اهمیت پیدا کرده و سلیقه‌شان متنوع شده که سه اتفاق بسیار ساده، اما مهم در روان‌شان در حال وقوع است. اول این‌که؛ به شدت خود کم‌بین می‌شوند و از داشته‌هایشان لذت نمی‌برند. دوم؛ اعتماد به نفس‌شان در انتخاب‌هایشان پایین آمده و سوم این‌که رضایت و لذت از زندگی ندارند.

عکس یلدایی‌تان را در جمع خانوادگی بگیرید نه در آتلیه

مردم در قدیم در شب آخر پائیز و شروع زمستان دور هم جمع می‌شدند و این شب را جشن می‌گرفتند و تا صبح به انتظار دیدن خورشید بیدار می‌ماندند. رکن اساسی این جشن حضور بزرگ‌تر‌ها و کهن‌سالان بود نه گرفتن عکس‌های آتلیه‌ای! مردم معتقد بودند حضور بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز است و دوست داشتند این شب را در کنار آن‌ها سپری کنند. اما امروزه انگار پای ثابت شب یلدا عکس‌های آتلیه‌ است عکس‌هایی که حضور بزرگ‌تر‌ها هم در آن دیگر به چشم نمی‌خورد.

مدت‌ها قبل از یلدا آتلیه‌ها در فضای مجازی برای شب چله و عکس‌های یلدایی تخفیف ویژه می‌گذارند و بلاگر‌ها هم در صفحه‌شان از این می‌گویند که قرار است برای شب چله عکس‌هایشان را در فلان آتلیه بگیرند. به لطف فضای مجازی گویا بین برخی خانواده‌ها و زوجین مرسوم شده که حتما یلدایشان را با این عکس‌های پرهزینه و گران‌قیمت ماندگار کنند. اما یادتان باشد که زیبایی عکس‌های شب چله به همان عکس‌های قدیمی است که زیر کرسی و در جمع خانواده و بزرگ‌تر‌ها گرفته می‌شد و هنوز هم شادی و صمیمت را از پس قاب شیشه‌ای آن‌ها می‌توان احساس کرد. اگر با خودمان صادق باشیم و دست از چشم و هم‌چشمی برداریم نیاز نیست این همه هزینه صرف عکس‌هایی کنیم که می‌توان با دوربین تلفن همراه هم گرفت!.

تغییر فرهنگ جامعه به واسطه فضای مجازی

معصومه‌نصیری، کارشناس سوادرسانه در رابطه با تغییر فرهنگ جامعه به واسطه رسانه‌ها و فضای مجازی، می‌گوید: مخاطبان نباید اصطلاح «همه این‌طور هستند» را باور کنند. مثل جمله «همه این‌طور لباس می‌پوشند»، «همه این‌طور حرف می‌زنند»، «همه این‌طور رفتار می‌کنند». گاهی «همه این‌طور هستندها» ساخته می‌شوند برای این‌که ما باور کنیم در اقلیت قرار گرفته‌ایم و مجبور به تبعیت شویم. تاثیری که برخی تولیدات رسانه‌ای بر فرهنگ می‌گذارند این‌گونه است که ما را دچار سردرگمی می‌کنند تا وقتی که دیگر کاری از دستمان ساخته نیست و زمانی به خودمان می‌آییم که بدون این‌که متوجه باشیم به قدری تاثیر گرفته‌ایم که دیگر مجالی برای تغییر باقی نخواهد ماند. وظیفه داریم رسم دیرینه ایران‌مان را همان‌طور که از نیاکان به ارث بردیم به دست آیندگان برسانیم. نگذاریم این فرهنگ ایرانی_ اسلامی‌ ما به دست رسانه‌ها و فضای مجازی طوری تغییر کند که وقتی به دست آیندگان‌مان رسید نشانی از اصالت فرهنگ ایرانی نداشته باشد!

دغدغه شادی و صمیمت یلدا را داشته باشید نه آجیل و مخلفاتش را!

از دیرباز مردم برای شب‌نشینی‌شان که تا طلوع آفتاب ادامه داشته خوراکی‌هایی را آماده می‌کردند تا در طول این مدت میل کنند. انتخاب خوراکی‌های سفره یلدا بر اساس ذائقه و دلخواه هر خانواده بوده به همین خاطر است که رسم یلدایی هر شهر و روستا‌ها باهم متفاوت است. شما هم برای سفره شب چله‌تان هر خوراکی که متناسب با میل‌تان است می‌توانید آماده کنید این‌طور نیست که حتما سفره یلدا باید شامل چند خوراکی خاص باشد.

آجیل هم از تنقلاتی است که بنا بر ذائقه شما می‌تواند در سفره یلدا باشد، اما گمان نکنید که بودنش ضروری است. سفره‌های رنگ‌ و وارنگ یلدایی بلاگر‌ها را معیارتان قرار ندهید. قرار است شب یلدا را کنار بزرگ‌تر‌ها و خانواده‌تان به خوشی و مهرورزی بگذرانید نه به دغدغه و استرس آن‌که حتما سفره‌تان پر باشد از آن‌چه که میل می‌کنید و میل نمی‌کنید!

ایرانیان باستان می‌گفتند یلدا شب میلاد مهر و دوستی و محبت است. اعتقاد داشتند که روز به معنای محبت و روشنی در حال مقابله و جنگ با شب و اهریمن است به همین دلیل طولانی‌ترین شب سال را به عنوان شب چله جشن می‌گرفتند و می‌گفتند که در این شب پس از جدال طولانی خورشید با اهریمن، خورشید و مهر پیروز می‌شود. بهانه این شب‌نشینی دور هم جمع شدن و گل گفتن و گل شنیدن است. پس خوراکی‌هایش هم باید به میل و سلیقه خودتان و ساده باشد. سعی کنید؛ ساده و صمیمی از یک دقیقه‌ای که بیشتر کنار هم هستید لذت ببرید نه آن‌که این یک دقیقه را هم به کام خودتان و اطرافیان تلخ کنید و دست به اسراف و خرج‌های بیهوده بزنید!

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۵۳ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۳۰ آذر ۱۴۰۱)