دفن زاگرس زیر خاکستر سکوت  و بی خبری

پرستو خلعتبری / گروه جامعه

جنگل‌های زاگرس یکی از مهمترین منابع طبیعی کشور محل ذخیره ۴۵ درصد از آب شیرین است اما هر ساله شاهد وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد در این مناطق هستیم که بسیاری از آن‌ها هم در سکوت خبری فراموش می‌شوند.علی ملکی آهنگران، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور از وقوع هزار و ۷۰۴ فقره آتش سوزی به مساحت ۱۲ هزار و ۴۳۰ هکتار در عرصه‌های منابع طبیعی طی سال گذشته خبر داد و گفت: بررسی این آمار در مقایسه با سال قبل از آن افزایش ۸۲ درصدی تعداد آتش سوزی ها و ۳۲۳درصدی مساحت آتش سوزی‌ها را نشان می دهد.

دستگیری ۲۰ نفر در جریان آتش‌سوزی لرستان

در جریان آتش‌سوزی جنگل‌ها در لرستان که در روزهای اخیر به وقوع پیوست، ۲۰ نفر دستگیر شده‌اند.حسین میرزایی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان می‌گوید: بر اساس آمارها، یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از ۶ میلیون هکتار جنگل زاگرس در لرستان قرار دارد که این موضوع به حجم آتش‌سوزی‌ها دامن می‌زند.میرزایی تأکید می‌کند، آنها هرچه در توان داشتند برای خاموش‌کردن آتش‌ به کار بردند؛ اما باز هر روز شاهد سوختن جنگل‌های بیشتری هستند. چراکه هنوز هستند کشاورزانی که با خودخواهی آتش‌به‌جان منطقه استراتژیک زاگرس می‌اندازند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان، حجم آتش‌سوزی در جنگل‌های لرستان را وسیع ارزیابی و تأکید می‌کند آنها نیاز به نیرو و تجهیزات بیشتری برای اطفای آتش دارند. متأسفانه خشکی جنگل و افزایش دما کار را برای اطفای آتش سخت‌تر کرده است.۷۳.۵ هکتار جنگل و مرتع استان از ابتدای امسال تاکنون طعمه حریق شده که این آمار با آتش سوزی‌های اخیر به حدود ۱۳۰۰ هکتار رسید. با وجود اینکه هنوز به پایان سال نرسیده‌ایم؛ اما شاهد رکوردزنی آتش‌سوزی‌ها هستیم. به‌طوری‌که آمار کنونی، ۱۰ درصد از آمار کل آتش‌سوزی‌های سال گذشته بیشتر است.سرهنگ علی ملکی آهنگران نیز از وقوع ۴۲ فقره آتش‌سوزی در استان لرستان طی ۳ماهه اخیر خبر می‌دهد و می‌گوید: ۹۵ درصد حریق‌هایی که در سطح کشور اتفاق می‌افتد عامل انسانی دارد.بنابراین، نقش عامل انسانی در بروز این آتش سوزی‌ها بسیار پررنگ است. این موضوع در خصوص آتش سوزی‌های اخیری که در جنگل‌های لرستان اتفاق افتاد هم صدق می‌کند. تاجایی که تاکنون ۲۰ متخلف در این زمینه شناسایی شده‌اند که در حال حاضر رسیدگی به پرونده‌های آنها در دستگاه قضا در جریان است.فرمانده یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه می‌دهد: برخی از کشاورزان تصور می‌کنند که آتش زدن مزرعه خودشان مجاز است.درحالی‌که این اقدام از نظر علمی و قانونی جایز نیست. از نظر علمی به اثبات رسیده که آتش زدن کاه و کلش باعث مرگ تدریجی زمین‌های کشاورزان می‌شود. همچنین، بر اساس مواد قانونی مختلف از جمله ماده ۶۸۶ و ۱۹ قانون مجازات اسلامی، ماده ۲۰ قانون هوای پاک، آتش زدن کاه و کلش مزارع جرم است و با کسانی که این کار را انجام می‌دهند برخورد قانونی خواهد شد.بهمن ایزدی کویرشناس از محققانی که سال‌ها بر روی موضوع آتش‌سوزی جنگل‌ها تحقیق می‌کند در خصوص دلیل این اتفاقات گفت: بخش زیادی از آتش‌سوزی‌ها ناشی از دخالت‌های نابه‌جای انسان در طبیعت است. در حقیقت می‌توان گفت ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها با دخالت انسان رخ می‌دهد. ۱۰ درصد باقی مانده هم در اثر صاعقه و عوامل طبیعی رخ می‌دهد. از طرفی باران خوب فروردین باعث شده تا رویش گیاهان بیشتر شود و با شروع فصل گرما این مناطق مستعد آتش‌سوزی هستند.چوپانانی که در کوه‌ها هستند، صبح‌ها آتشی روشن می‌کنند که گرم شوند و یک باره آتش مشتعل شده و گسترده می‌شود. رهگذران و گردشگرانی هم که با طبیعت آشنایی ندارند و نمی‌دانند که کجا باید آتش روشن کنند، باعث آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای می‌شوند. حتی گاهی افراد کنار جاده توقف می‌کنند و سیگار خاموش نشده خود را در طبیعت رها می‌کنند و این باعث آتش‌سوزی می‌شوند.بخشی از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌های عمدی با هدف از بین بردن مرتع و جنگل به منظور تغییر کاربری انجام می‌شود تا بعدها از این زمین‌ها برای زراعت، باغداری و حتی ساخت و ساز استفاده شود.وی با اشاره به اینکه از سال ۹۹ شدت آتش‌سوزی‌ها افزایش پیدا کرد، بیان کرد: قبل از آن آتش‌سوزی‌های مقطعی داشتیم اما به این شدت و گستردگی نبودند. ما مطالعه کردیم و تحقیقات نشان می‌دهد که بخش زیادی از آتش‌سوزی‌ها عمدی هستند.وی درخصوص عواقب آتش‌سوزی جنگل‌ها توضیح داد: مناطقی که آتش گرفته‌اند اکوتون یا بوم مرزهای ما هستند که نقش موثری در کنترل جریانات هوایی غالب بر گستره رشته کوه زاگرس دارند. در بوم مرزها وجود رویشگاه‌های پر تراکم، شرایطی ایجاد کرده که در برابر ورود هوای گرم و خشک عربستان سعودی را می‌گیرد و نمی‌گذارد که این هوای خشک بر گستره زاگرس غلبه کند و هوای خنک و متبوعی را که از سمت کردستان و آذربایجان وارد زاگرس می‌شود، بر منطقه مسلط باشد.وی افزود: هوای خشکی که وارد منطقه می‌شود در تلاقی با هوای مدیترانه‌ای موجب افزایش ابرها می‌شود. وقتی این مناطق آتش می‌گیرند، بر آب و هوای منطقه هم اثر می‌گذارند. آخرین آتش‌سوزی ۱۰ روز طول کشید که واقعا اتفاق بدی است. در حقیقت این آتش‌سوزی‌های می‌تواند تغییراتی در نزولات جوی ایجاد کند و روند معمولی بارندگی از دست می‌رود. سال گذشته ما پاییز و زمستان خوبی در زاگرس نداشتیم. تغییر آب و هوا و از بین رفتن پوشش گیاهی منجر به وقوع سیل‌های ناگهانی و خشکی‌های طولانی مدت می‌شود.ایزدی با اشاره به اینکه جنگل‌های زاگرس ذخیره‌گاه ۴۵ درصد از آب باکیفیت کشور هستند و آتش‌سوزی‌ها منجر به از دست رفتن این ذخیره‌گاه می‌شود، توضیح داد: تهی شدن آبخوان‌ها هم مشکلات متعددی ایجاد خواهد کرد. حداقل ۱۱ استان ناحیه زاگرسی از منابع طبیعی استفاده می‌کنند و معیشت اقتصادی این استان‌ها وابسته به این آب است. این ۱۱ استان هم نیمی از جمعیت کشور هستند.رویشگاه‌ها عامل حفظ آبخوان‌ها هستند. ۷۰ درصد این رویشگاه‌ها را جنگل‌های بلوط تشکیل می‌دهند. در این منطقه درختان بنه چند صد ساله وجود دارند که نزولات جوی را به سمت آبخوان‌ها هدایت می‌کنند. وقتی هم که اب‌خوان‌های ما غنی از آب باشد، زندگی جریان پیدا می‌کند و معیشت مردم محلی هم تامین می‌شود.وی ادامه داد: بیشتر آب‌های نواحی زاگرس وارد جلگه خوزستان می‌شود اما در استان‌های جنوبی به ویژه خوزستان، مهاجرت اقلیمی افزایش پیدا کرده و این ناشی از محدودیت‌هایی است که در کارکرد طبیعی منطقه ایجاد شده و دیگر آبی نیست. همه این‌ها و تغییر کاربری‌های بسیار و تبدیل جنگل به مزارع، باغداری و صنایع باعث شده تا جنگل شرایط مرطوب خود را ازدست داده و بیمار شود. در سال‌های اخیر تعداد پروانه‌های سفید برگ‌خوار در زاگرس افزایش پیدا کرده است.ایزدی با انتقاد از عملکرد مسئولان عنوان کرد: متاسفانه مسئولان برنامه پیشگیری برای جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی‌ها ندارند و حتی در زمان وقوع آتش‌سوزی هم اقدام چندانی صورت نمی‌گیرد. مشکل از جایی آغاز می‌شود که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، محیط زیست و غیره هنوز آتش‌سوزی‌ها را به چشم بحران نمی‌بینند و توجه جدی ندارند. اگر مردم محلی و سازمان‌های مردم نهاد نبودند، گستره وسیعی را از دست داده بودند.وی ادامه داد: آمار رسمی می‌گوید که در سال ۱۴۰۰ میزان ۷۵ هزار هکتار در استان فارس که بیشترین میزان رویشگاه را دارد، سوخته است. این آمار وحشتناک است.اگر این روند ادامه پیدا کند، ما دچار فشارهای اجتماعی و اقتصادی متعددی می‌شویم. اول باید واکاوی شود که اتاق فکر این آتش‌سوزی‌ها کجاست و سپس هوشمندانه با آن‌ها مقابله کنند.بر اساس این گزارش ، وعده‌های بسیاری از سوی مسئولان برای مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس مطرح شده است اما بلوط‌های زاگرس در سایه این وعده‌ها می‌سوزند و مردم محلی و فعالان محیط زیست معتقدند که سازمان بازرسی کل کشور باید به موضوع ورود و با آتش‌زنندگان مقابله کند.

چاپ در شماره ۱۵۸۲ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۱۸