دود دخانیات در چشم نظام  سلامت

محمد رضا زاده / گروه جامعه

هفته ملی بدون دخانیات ۱۴۰۳ ( ۵ لغایت ۱۱ خرداد ماه ) با شعار «حفاظت از کودکان و نوجوانان در برابر دخانیات ؛ حق و مسئولیت همگانی» بهانه ای است برای پرداختن به آسیب دخانیات بر اقشار مختلف خصوصا جوانان و نوجوانان. «سالانه بیش از ۵۰ هزار نفر به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. ». این‌ها بخشی از صحبت‌های رئیس مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت جعفر جندقی است که در روزهای گذشته عنوان کرد. مرگ روزی ۱۴۲ نفر؛ این یعنی وقتی شما این مطلب را تا پایان بخوانید، یک نفر بر اثر مصرف دخانیات جان باخته است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت سالانه ۵۰ هزار مرگ کشور ریشه در مصرف دخانیات دارد و سن مصرف دخانیات به ۱۳ سال رسیده است. این اعداد و ارقام دلهره آور باعث شده تا طرح آزمایشی وزارت بهداشت با نام «قلیان اکسیژن» برای جایگزینی با قلیان های دخانی اجرایی شود.طرح آزمایشی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که این روزها از آن حرف می‌زند، در  سال ۱۳۸۶ آ به عنوان جایگزین قلیان میوه‌ای و دخانی در سطح سفره خانه‌های سنتی کشور، با حضور جمعی از مقامات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سفره خانه سنتی تهران آغاز شد.اردیبهشت امسال نیز با مطرح شدن دوباره موضوع قلیان اکسیژن وزارت بهداشت اعلام کرد که این طرح مطالعاتی به‌ صورت آزمایشی تحت نظارت وزارت بهداشت با هدف کاهش مصرف قلیان دخانی در ۱۰ استان کشور عملیاتی شده است.رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت بهزاد ولی زاده در این باره می‌گوید که در این وسیله از ترکیب گازهای اکسیژن و «ان دو او» استفاده می شود. استفاده از گازهای دیگر در این قلیان مجاز نیست. و آنطور که متخصصان بیهوشی می‌گویند نیتروز اکسید (N۲O) گازی بی‌رنگ، بی‌بو و غیرقابل اشتعال است، N۲O سمّی نیست اما خنده‌آور است.سازمان بهداشت جهانی با بررسی گروهی از کشور‌هایی که برجامع بودن قوانین ممنوعیت تبلیغات و اجرای کامل آن تأکید داشته‌اند از کاهش هفت درصدی استعمال دخانیات در این کشور‌ها خبر داده است.معاون بهداشت وزارت بهداشت حسین فرشیدی می‌گوید که نتایج نهایی این مطالعه مشخص نشده اما نتایج گزارش اولیه خوب است و این «قلیان وابستگی ایجاد نمی‌کند.» افرادی که آن را مصرف کردند پس از مصرف تمایل چندانی به مصرف مواد دخانی ندارند.با این حال رئیس انجمن متخصصان داخلی ایرج خسرونیا می‌گوید  که «هر ترکیبی از مواد شیمیایی که از طریق قلیان و هوای آلوده وارد بدن شود، ممکن است در آینده موجب سرطان یا بیماری‌ شود.» وزارت بهداشت نباید به موضوع طرح مطالعاتی قلیان اکسیژن ورود داشته باشد.کارشناس حوزه سلامت سیامک افاضلی می‎گوید که مطابق آمار‌ها میزان دود هر وعده استعمال قلیان تنباکو با مصرف ۱۰۰ نخ سیگار برابری می‌کند. همچنین مصرف دائم قلیان اکسیژن می‌تواند باعث کمبود ویتامین ب ١٢ و کم‌خونی شود.او تاکید می‌کند که  بهترین راهکار برای کاهش مصرف دخانیات افزایش دریافت مالیات از این صنعت است و سوبسید حاصل از آن به ورزشگاه‌ها و فعالیت‌های لذت بخش و تغذیه سالم اختصاص یابد. به طورکلی قلیان دخانی، عادت و تفننی پرضرر است و جایگزین کردن آن با ماده‌ای نتایج تحقیقات آن مشخص نیست به صلاح نیست.

آمار صعودی مصرف سیگار و قلیان

بر اساس اعلام وزارت بهداشت، مصرف دخانیات در گروه سنی بالای ۱۸ سال، بین سال‌های ۹۵ تا ۱۴۰۰، حدود ۱۴ درصد افزایش یافته، به طوری که سهم مردان ۳ درصد و زنان حدود ۱۱ درصد بوده است. همچنین، مصرف قلیان نسبت به سال ۹۵ نیز حدود ۵۴ درصد افزایش داشته است. در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال نیز مصرف دخانیات در بین زنان ۹۰ درصد و در بین مردان ۳۴ درصد افزایش یافته است. همچنین، مصرف سیگار روزانه نیز در بین زنان حدود ۱۹۰ درصد و در بین مردان، ۴۶ درصد افزایش یافته است. مصرف دخانیات در همین بازه زمانی در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال نیز در مردان ۱۹.۶ درصد و در زنان ۹۰.۸۸ درصد افزایش یافته است. وقتی با دقت به آمارهای وزارت بهداشت نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که گرایش زنان به مصرف محصولات دخانی در کشور، از آقایان پیشی گرفته و همین موضوع می‌تواند هشدار و زنگ خطری برای تهدید سلامت کانون خانواده باشد.

ترفندهای صنعت دخانیات برای افزایش افراد سیگاری

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات، در توضیح بیشتر در خصوص ترفندهای صنعت دخانیات برای اینکه بتواند جمعیت بیشتری را سمت مصرف مواد دخانی جذب کند، گفت: یکی از ترفندهای صنایع دخانی معرفی محصولات دخانی جدید مانند سیگارهای الکترونیک سیستم‌های ایجاد بخار (ویپ) و سیستم‌های گرم کننده تنباکو به عنوان محصولات بی خطر است. جوانانی که با گمراهی و ترفندهای صنایع دخانی برای اولین بار مواد دخانی را تجربه می‌کنند به راحتی در آنها وابستگی به نیکوتین ایجاد شده و به یک مصرف کننده دائمی مواد دخانی تبدیل می‌شوند. وی افزود: صنایع دخانی از طرق مختلف از جمله تولید محصولات جدید با طعم‌های متفاوت و متنوع و تبلیغات گسترده در فیلم‌های خانگی باعث فریب جوانان و نوجوانان می‌شوند. بازارهای فروش محصولات دخانی، جوانان و نوجوانان را به دام انداخته و نیمی از مصرف کنندگان این محصولات در نهایت به کام مرگ می‌روند. ولی زاده گفت: استفاده از طعم دهنده‌های جذاب و اسانس‌های خاص که برای استفاده جوانان در تنباکو و محصولات نیکوتین به کار می‌رود، عاملی برای ترغیب جوانان به شروع مصرف این محصولات است. وی با بیان اینکه حمایت‌های مالی و معنوی صنایع دخانی از برگزاری مسابقات و حمایت افراد مشهور از برندهای خاص، ترفند دیگری برای افزایش افراد سیگاری است، افزود: وجود گلیسیرین در محلول سیگار الکترونیکی با آسیب به کیسه‌های هوایی ریه، خطر ابتلاء به سرطان ریه را افزایش می‌دهد، هیچ نوع تنباکوی بدون دودی جایگزین ایمن برای سیگار نیست.وی با بیان اینکه متأسفانه دخانیات در سبد خانوار تعریف شده، افزود: در نظر داریم سیگار از سبد خانوار حذف شود. مالیات ۱۵ درصدی سیگار با نشان ایرانی باید افزایش یابد. امیدواریم با اجرای مکانیزه کردن مراکز فروش به سیستم مالیاتی کشور شاهد کاهش عرضه این محصولات باشیم. در حال حاضر، نرخ مالیاتی سیگار به صورت درصدی است و مصرف کننده نهایی آن را پرداخت می‌کند. در حالی که باید تولید کننده مالیات سیگار را پرداخت کند.

خسارت ۵۰ هزار میلیارد تومانی مواد دخانی

هر چقدر که بر تعداد مصرف کنندگان مواد دخانی در کشور افزوده شود، به همان میزان نیز بر هزینه‌های وزارت بهداشت برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات افزوده خواهد شد. به عبارتی، هر یک ریال پولی که بابت خرید مواد دخانی از جیب مصرف کنندگان خرج می‌شود؛ چند برابر آن از بودجه نظام سلامت باید صرف درمان بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات شود. جعفر جندقی رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: خسارت سالانه مصرف دخانیات در کشور بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده که شامل ۱۳۶ تریلیون ریال هزینه‌های مستقیم تحمیل شده به حوزه سلامت برای درمان بیماری‌ها، ۲۲۶ تریلیون ریال خسارت برآورد شده بابت مرگ زودهنگام مصرف کنندگان دخانیات (بیش از ۵۰ درصد مرگ‌های منتسب زیر سن ۷۰ سال رخ می‌دهد) و ۱۳۹ تریلیون ریال خسارت ناشی از کاهش بهره وری در اثر غیبت از کار می‌شود. وی، سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی را مصداق تبلیغات مصرف دخانیات دانست و افزود: نهادهای ناظر باید به این موضوع ورود کنند.با نگاهی به آمار خسارات مصرف مواد دخانی به نظام سلامت کشور، می‌توان متوجه این واقعیت شد که با این پول‌ها چه تعداد ورزشگاه، فرهنگسرا، سینما، کتابخانه و…، می‌توان ساخت که محلی برای گذران اوقات فراغت جمعیت جوان جامعه باشد

چاپ در شماره ۱۵۵۱ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۳/۰۸