براساس مفاهیم حقوقی، قانون بودجه قانون نیست

عباس اورنگ /  کارشناس رفاه  

تامین منابع متناسب‌سازی از طریق افزایش مالیات بر ارزش افزوده، هم برای دولت و صندوق‌ها و به طور مشخص تامین اجتماعی دردسرساز است و هم عادلانه نیست.دولت به دنبال آن است که از محل افزایش مالیات بر ارزش افزوده، یک منبع ریالی برای یک هزینه مشخص –متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان- تامین کند؛ اینجا چند سوال و ابهام وجود دارد. اولین سوال این است که تامین اعتبار با این شیوه برای چند سال؟ قرار است هر سال این اتفاق بیفتد یا امسال فقط برای اینکه کار راه بیفتد، مالیات بر ارزش افزوده افزایش می‌یابد؟ سال بعد قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ این مساله خیلی مهم است؛ چراکه اگر قرار باشد امسال به حقوق یک مستمری‌بگیر مثلاً یک میلیون تومان از محل مالیات بر ارزش افزوده اختصاص بدهیم، سال آینده این یک میلیون تومان با احتساب ۲۰ درصد افزایش، یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان می‌شود، این مبلغ از کجا قرار است تامین شود، آیا دوباره مالیات بر ارزش افزوده قرار است زیاد شود؟ سال بعدتر، این مبلغ به یک میلیون و ۴۴۰ هزار تومان می‌رسد آن زمان چه خواهند کرد؟در واقع تا زمانی که این مستمری برقرار است، هر سال با نرخ ثابتی مثلاً ۲۰ درصد رقم متناسب‌سازی افزایش می‌یابد؛ منابع آن در سال‌های بعد از چه محلی قرار است تامین شود؟ دولت افزایش مالیات بر ارزش افزوده را قصد دارد در قانون بودجه ببیند؛ مگر قانون بودجه استمرار دارد؟ قانون بودجه‌ امسال در سال‌های بعد که هیچ محلی از اعراب نخواهد داشت.«قانون بودجه سنواتی» از اساس «قانون» نیست فقط در گفتار و بیان از آن به عنوان قانون یاد می‌شود وگرنه خصایص یک متن قانونی را ندارد. ما براساس مفاهیم حقوقی، قانون بودجه را قانون نمی‌دانیم؛ قانون بودجه صرفاً یک برنامه مالیِ یکساله است که در فرایندی شبیه به فرایند قانون‌گذاری تصویب می‌شود ولی قانون نیست چون در ذات قانون چند نکته کلیدی نهفته است که در قانون بودجه سنواتی این نکات ذاتی دیده نمی‌شود؛ اول اینکه قانون قائل به زمان نیست، قانون را برای یکسال نمی‌نویسند؛ تصویب یک متن قانونی یعنی اینکه قانون‌گذار بر مبنای حکمت خود یک تصمیمی گرفته که اجرای این تصمیم انتها و نهایت ندارد مگر اینکه در آینده حکمت جدیدی لازم شود.غالب مالیات‌پردازان در کشور، اقشار متعلق به دهک‌های فرودست و گرفتاران هستند و این در حالیست که بسیاری از افراد متمکن فرارهای مالیاتی دارند.هرچند مالیات بر ارزش افزوده به همه‌ی اقشار مردم تعلق می‌گیرد اما بیشترین فشار آن بر گرده‌ی فرودستان و دهک‌های کم‌درآمد است؛ این مالیات، سهم چندانی از سبد هزینه‌های فرادستان ندارد و اساساً برایشان به حساب نمی‌آید. ضمن اینکه باید بدانیم فرادستان مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازند اما فشار آن را به طرق مختلف به فرودستان منتقل می‌کنند چراکه ابزارهای این انتقال فشار را در اختیار دارند. در واقع فرادستان و ثروتمندان، مالیات بر ارزش افزوده‌ی تحمیلی را بنابر شرایط اقتصادی، شغلی و موقعیتی که دارند به پایین‌دستان منتقل می‌کنند.    «ساختار موجود موجب شده که مالیات‌ستانی برای گروه‌های پردرآمد ضرری نداشته باشد»: شما هرچه می‌خواهید مالیات را افزایش دهید اما ضریب جینی تغییر نمی‌کند، حتی بدتر هم می‌شود چراکه ثروتمندان دارای قدرت برای انتقال فشار مالیاتی هستند.

چاپ در شماره۱۴۴۵  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۱۰/۱۳