آغوش الگوی ایرانی – اسلامی برایمان باز است

عباس دارایی/اختصاصی یادگار امروز

 سبک زندگی در جامعه دستخوش تغییر شده است . تغییر سبک زندگی ایرانی در حالی طی سالیان اخیر رقم خورده است که خانواده بعنوان یکی از کلیدی ترین نهادهای اجتماع در جامعه ایرانی خود دچار تحولاتی شده است که در دل این تحولات ، سبک زندگی ایرانیان نیز با تغییرات محسوسی مواجه شده است .

عجین بودن فرهنگ ایرانی اسلامی در خانواده ها منجر به تقویت و نهادینه شدن ارزش هایی در جامعه ایرانی شد که طی سالهای متمادی در جامعه بعنوان ارزش های اجتماعی شناخته می شد اما  ماهیت، ساختار، کارکرد و سبک زندگی در این جامعه در سیر تحولات شگرف اجتماعی دستخوش تغییر شده است تا زندگی ایرانی اسلامی نیز متاثر از این تحولات سریع دچار تغییراتی شود به گونه ای که با تغییر سبک زندگی، شاهد تغییر ارزش‌ها در جامعه ای بوده ایم که ارزش های آن رفته رفته کمرنگ شده و بنیان آن نیز در خطر فروپاشی قرار گرفته است .از آنجا که نهادهای اجتماعی در جامعه ایرانی  در سیر تحولات ناشی از مدرنیته دچار تغییراتی شده اند که این تغییرات  به طور کامل، یکسان و همزمان جامعه را دستخوش تغییرات نکرده اند ساختار خانواده ایرانی به گونه ای ناهماهنگ نسبت به تغییرات جامعه تاثیر پذیر شده است و از این رو هم کنشی ناسازگار بین برخی از اجزای مرتبط با خانواده سنتی با برخی  از ارزشهای برخاسته از مدرنیته و تغییرات ضروری رقم خورده است ، این عدم سنخیت بین تحولات خانواده و تغییرات فعلی جامعه تحت تاثیر مدرنیته و تکنولوژی به بروز آسیب هایی در سطح جامعه منجر شده است که خانواده های ایرانی را بیش و کم ، با شدت و حدت کم و زیاد تحت تاثیر قرار داده است .در این بین برخی اعتقاد دارند که وضعیت خانواده ایرانی دچار یک وضعیت بحرانی شده است به گونه ای که الگوی ایرانی اسلامی که طی آن خانواده بعنوان پیشران و موتور محرکه جامعه بود ، با نقش و کارکرد خود به دلیل شدت زیاد تحولات اجتماعی فاصله گرفته و امروز دیگر نمی توان آن کارکرد ویژه را برای زندگی امروزی متصور بود ، از دید آنها خانواده ایرانی از مرحله هنجار و طبیعی خارج شده و دچار ضعف و تنشی بی سابقه شده که به مرحله بحران رسیده است و از این رو برای جلوگیری از تشدید این وضعیت بحرانی و آسیب پذیرتر شدن جامعه باید تعجیل به خرج داده و برای خروج از این وضع یک اقدام جمعی و ضروری را در دستور کار قرار داد.از آن جا که مسائل موجود در خانواده ایرانی از کفایت ذهنی و عینی مناسبی برخوردار باشد و با تحولات اخیر جامعه ایران نیز همسویی بیشتری داشته باشد به نظر می رسد ضروری است یک الگوی مناسبی طراحی کرد که طی آن در گام نخست خانواده ایرانی بر اساس الگوی ایرانی – اسلامی احیا و بازنمایی شود .

کاهش تمایل جوانان به ازدواج های سنتی

تردیدی وجود ندارد آسیب هایی نظیر گسترش ازدواج سفید ، هم باشی های سیاه ، کلهش ازدواج ، افزایش طلاق ، اعتیاد و فروپاشی کانون خانواده ها نشات گرفته از همین  تغییر فرهنگ و نوع سبک زندگی است که بیش از هر چیز دیگری بحران ساز است .امروزه جوانان ایرانی  تمایل کمتری به ازدواج های سنتی دارند و ترجیح می دهند یا ازدواج نکنند ، یا تن به ازدواج سفید بدهند و یا برای رهایی از فشارهای ناشی از تجرد به گونه ای خود را به شیوه هایی سرگرم کنند که با بافت جامعه ایرانی و الگوی ایرانی – اسلامی آن در تضاد بوده و هم جامعه را به آسیب جدی مواجه می کند و هم نظام خانواده را دچار چالش های عمیقی خواهد کرد. مفاهیم  اسلامی به گونه ای است که  برای همه ابعاد زندگی  اصول و توصیه و راهکار های خاص خود را تجویز کرده است و به خودی خود یک سبک زندگی به شمار می رود  و در کنار آن سبک زندگی ایرانی نیز از سنت و فرهنگ دیرینه ایرانیان نشات می گیرد که در آن خانواده بعنوان یک ارزش در سطح جامعه نقشی محوری و کارکردی همیشگی دارد .در مفهوم و سبک زندگی ایرانی – اسلامی و بر اساس دستورات دین و سنت پیامبر  ازدواج یک سنت و یک ارزش به شمار می رود ، زن و مرد در کنار فرزندان ساختار خانواده را تشکیل می دهند و از دیر باز تا کنون در میان ایرانیان ، نظام خانواده جایگاهی والا دارد و از قرب و منزلت بسیار زیادی برخوردار است ، طلاق در الگوی ایرانی – اسلامی امری ناپسند است ، پدر و مادر در خانواده ایرانی محور بوده و دارای جایگاهی ویژه به شمار می روند ،  توجه به تولید و آسایش همراه با احسان به دیگران  از همسایه گرفته تا همنوع از ارزش های زندگی ایرانی – اسلامی به شمار رفته و مضاف بر آن نیازهای واقعی انسان برای کارکرد دیگری در نهاد بشری تعبیه شده و برآوردن این نیازها هم روش های خود را خواهد داشت .امروز اما در سایه تغییرات جامعه ، خانواده دچار چند پارگی شده است ، افراد  برای خرید آسایش بیشتر، آرامش را به تارج می برند و به جای پاسخ دادن به نیازهای طبیعی و واقعی، نیازهای کاذب را دنبال می کنند که فرسنگ ها با الگوی زندگی ایرانی – اسلامی فاصله دارد .زندگی در جامعه ای که بر اساس الگوی ایرانی – اسلامی بنا شده بود به گونه ای پیش می رفت که ارتباطات حرف اول را می زد ،  نوع دوستی در آن یک ارزش بود ، رابطه همه گزاره ها در سبک زندگی دیروز هماهنگ و به اندازه بوده و  به تناسب  امکانات دیروز آسایش و آرامش تامین شده بود ، نیازهای واقعی از راه های طبیعی تامین و پاسخ داده می شد  و آرامش رهاورد آن سبک زندگی بود که در کشاکش تحولات سنگین فرهنگی ف امروز  آن سبک زندگی از تقارن و همگونی خارج شده است و کار به جایی ر سیده است که خانواده ها از یک مقطع سنی به بعد جوانان خود را رها کرده و در مواردی که باید آنها را کنترل کنند اهمیت نمی دهند ، سخت گیری در ازدواج ، کانون خانواده را هدف قرار داده و میل به ازدواج را کاهش داده و در کنار این تغییرات ، افراد جامعه دسترسی شان به شبکه های ارتباطی وسیع و زندگی مجازی بر واقعیت های نظام خانواده و جامعه سایه افکنده است ، ازدواج کاهش و طلاق افزایش یافته است  ، حضور زنان در حوزه عمومی افزایش پیدا کرده ، باورهای دینی خانواده ها کمرنگ شده و رنگ باخته ، در نگرش های جنسیتی تغییر ایجاد شده ، فرزند آوری کم شده و شکل‌های جدیدی از خانواده‌ها  به تغییر شکل خانواده‌ به معنای آن چیزی که در واقعیت وجود داشته است ، منجر شده است .به نظر می رسد امروز بیش از پیش نیازمند تغییر در بافت جامعه و سوق دادن خانواده به سمت الگویی هستیم که پیش از این تحت تاثیر الگوی ایرانی – اسلامی تضمین کننده سعادت بود ، آرامش و آسایش را به همراه داشت ، نیاز کاذب ایجاد نکرد و نیازهای واقعی را برآورده ساخت .باز تعریف سبک زندگی امروز  در قالب الگوی ایرانی اسلامی یک ضرورت است و جامعه  ما را کار آمد خواهد ساخت .

چاپ در شماره۱۴۳۸  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۱۰/۰۵