سرقت فرآورده های نفتی

روزانه ۴ هزار تن گاز مایع یعنی حدود دو برابر مصرف داخلی، گم می شود؟! این گزاره تکان دهنده در فضای بسته اطلاعاتی از میزان تولید و نحوه تخصیص نفت و گاز کشور، حساسیت‌ها را نسبت به حفظ و صیانت از سرمایه های ملی ایران بیشتر کرده است!

هفته گذشته، وقتی مالک شریعتی، نماینده مردم تهران درخصوص آخرین وضعیت اختصاص گاز مایع برای سوخت خودورها در یک برنامه تلوزیونی سخن می‌گفت، ضمن تشریح تعارض منافع در میان شرکت های تابع وزارت نفت و ضرورت اصلاح رابطه مالی میان آنها و همچنین مدیریت توزیع گاز مایع، خاطرنشان کرد: «آقای سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده نفتی، خطاب به یکی از معاونان وزارت نفت، نوشته است روزانه ۲۵۰۰ تن گاز مایع، تکافوی نیاز مصرف کنندگانی که به شبکه گاز طبیعی دسترسی ندارند را خواهد نمود، بنابراین از متوسط ۶ هزارو ۵۰۰ تن تولید روزانه گاز مایع در ۱۰ پالایشگاه ما، ۴ هزار تن قابلیت صادرات و یا استفاده در خودروها را دارد.» شریعتی در این برنامه در پاسخ به این پرسش که ۴ هزارتن دیگر در کجا مصرف می‌شود، عنوان کرد: اکنون خود وزارت نفت نمی داند این ۴ هزارتن کجا می رود!

در دولت قبل، معاون وقت، در کمیسیون انرژی، گفتند ما نمی‌دانیم این ۴ هزار تن در کشور کجا می‌رود! بخشی از آن وارد شبکه غیررسمی خودروها می‌شود، بخشی از آن قاچاق می شود و یا در مصارف غیرضروری می‌رود.

هر چند براساس اظهارات این نماینده مجلس، موضوع «گم شدن» روزانه ۴ هزارتن گاز مایع، موضوعی بوده که در نامه ۱۳اردیبهشت ۱۴۰۲، از سوی معاون وزیر نفت مورد اشاره قرار گرفته است، اما روشن نیست به چه عللی، در شش ماه گذشته، این مساله بررسی نشده تا پاسخی برای آن داده شود!

هیچ اطلاعات درستی از تولید و توزیع نفت وگاز وجود ندارد!

فرزین سوداکوهی، کارشناس نفت و گاز، معتقد است: در حوزه حامل های انرژی، از برق گرفته تا منابع هیدروکربنی، در عین اینکه نقشه راه درستی تدوین نکرده ایم، شفافیتی نیز وجود ندارد.دستگاه ها به بهانه اینکه ما در شرایط تحریمی قرار داریم، این اطلاعات را منتشر نمی کنند! بنابراین هر گونه گمانه زنی درباره سرنوشت این میزان گاز گم شده، می تواند در عین حال درست باشد؛ چراکه هیچ پایه ای برای دریافت اطلاعات درست درخصوص میزان تولید و نحوزه توزیع نفت و گاز وجود ندارد.

برای حوزه انرژی کشور، نقشه راه نداریم

وی تاکید کرد: روشن است که ما مفقود شدن این گازها را شاهد هستیم و از آنجا که هیچ اطلاعاتی در دست نیست، احتمال اینکه گم شود وجود دارد. سال ها است که گروه‌هایی از این خلاء اطلاعاتی و عدم شفافیت سود می‌برند. ما اساسا برای حوزه انرژی، نقشه راه نداریم. روشن نیست که قرار است چه میزان تولید شود و چه میزان گاز فلر داریم که سوزانده می‌شود. درباره اینکه چه میزان گاز روی فلرها سوزانده می شود، آمار و ارقامی هست اما در اینکه گاز اضافه بر مصرف تولید شده، چه می شود، اطلاعات دقیقی در دست نیست.

این کارشناس نفت و گاز، با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان صنایع نفت و گاز، اعتقاد دارند، این میزان گاز مفقود شده، به دست رانتخوارها می رسد و افرادی هستند که از این ماجرا سود می برند، ادامه داد: این میزان می تواند قاچاق شود و یا به بعضی واحدها تحویل داده شوند. از آنجا که ما سیستم آمایش و تهیه اطلاعات درستی نداریم، این اتفاق در خط لوله‌های فراورده های نفتی نیز می‌افتد. بارها خبرهایی منتشر شده که سرقت هایی از لوله‌های فراورده‌های نفتی انجام شده و مدتها بعد متوجه شده ایم! این مسائل به این دلیل پیش می آید که کنترل چندان درست و دقیقی روی این موضوعات نمی شود. ممکن است هر اتفاقی در این زمینه رخ دهد.

اقتصاد ما، اقتصاد سوداگرمحور شده

سوادکوهی با بیان این انتقاد که علیرغم وجود چنین چالش های اساسی در ارتباط با حوزه‌های انرژی در کشور، هیچ برنامه‌ای برای رفع این بحران ها وجود ندارد و در برنامه هفتم نیز، این مساله مورد توجه قرارنگرفته است، اضافه کرد: نمی‌خواهم دیدگاه بدبینانه‌ای ارائه دهم، اما حقیقت این است که اقتصاد ما تبدیل به اقتصاد سوداگر محور شده است. این اقتصاد، باعث شده پدیده هایی مانند دلالی و واسطه گری بیشتر شکل بگیرند. این پدیده‌ها در ساختار حاکمیت و سیستمهای اداری و دولتی نفوذ دارند و با پیشبرد منافع خود، از شکل دهی به روندهای رانت زدا و شفافیت ساز، جلوگیری می‌کنند.

پالایشگاه‌های ما حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن گاز مایع تولید می‌کنند

در همین رابطه اما  سید حمید حسینی – رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، در رابطه با مساله گم شدن روزانه ۴هزارتن گاز مایع گفت: ما یکی از تولیدکنندگان گاز مایع، یعنی ال.پی.جی در منطقه هستیم، پالایشگاه‌های ما حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون تن این گاز را تولید می کنند.  بعضی از واحدهای پتروشیمی ما هم، مانند پتروشیمی «بندر امام» و «پارس» و «بیدبلند»، تولید کننده گاز مایع هستند. بزرگترین تولید کننده گاز مایع ما، شرکت ملی گاز و پالایشگاه های گاز عسلویه هستند.

وی با بیان اینکه مصرف داخلی کشور حدود ۲تا ۲.۵ میلیون تن است، یادآورشد: توان تولید کشور، بسته به اینکه پالایشگاه ها تا چه میزان با ظرفیت کامل کار کنند، حدود ۱۲ تا ۱۴ میلیون تن، تخمین زده می شود، و بقیه این گاز باید صادر شود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی اضافه کرد: آمار هفت ماهه گذشته، نشان می دهند که ما حدود ۷ میلیون تن صادرات انجام داده ایم، تا پایان سال احتمالا صادرات ما به بیش از ۱۰ میلیون تن برسد. با توجه به مصرف داخل، بعید به نظر می رسد گازی باقی بماند که بخواهد در راه های دیگر توزیع شود و یا به هدر رود.

گم شدن روزانه ۴ هزارتن گاز، مساله آشکار و مشخصی نیست!

حسینی توضیح داد: در زمستان، که پالایشگاه های گازی، با ظرفیت کامل کار می کنند، تولید گاز مایع زیادی انجام می‌شود. مخازن گاز مایع هم محدودیت دارند. اگر به هر دلیلی، بازار صادراتی متقاضی نباشد و یا کشتی کفایت نکند، از آنجا که نمی توانند تولید گاز را متوقف کنند، ناچارا بخشی از گاز مایع ذخیره شده را در خط لوله رها می کنند و یا گاز مایع تولید نمی کنند و پروپان و بوتان هم همراه گاز متان در خط لوله سراسری گاز شهری ارسال می کنند تا مورد مصرف مردم قرار گیرد که البته این کار، کیفیت گاز را بالا می برد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی، با بیان اینکه وقتی این گاز مایع را می توانیم بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ دلار بفروشیم، رها کردن آن در خط لوله سراسری و فروشش مانند گاز شهری، مقرون به صرفه نیست، گفت: برخی از نماینده‌های مجلس، این ایده را دارند که ما اتوپارک ایجاد کنیم و همانطور که گاز شهری را در حدود ۲۵ میلیون تن، با عنوان سی.ان.جی به خودروها می دهیم که همین به مصرف بنزین کشور کمک زیادی کرده است، گاز مایع هم در خدمت خودروها قرار گیرد.

شرکت نفت با توزیع گاز مایع برای خودروها موافق نیست

وی ادامه داد: شرکت نفت و شرکت پخش و پالایش، به دلایل کارشناسی با این موضوع موافق نیستند و این مباحثی که مطرح می شود بیشتر ناشی از دعواها بر سر توزیع گاز مایع و اختصاص منابعی که از صادرات گاز مایع تامین می شود است که اکنون عمدتا در اختیار خود شرکت گاز و نفت قرار می گیرد و برای توسعه و تعمیرات زیرساخت ها مصرف می شود. همانطور که امسال هم نمایندگاه مجلس، ۲۰ درصد نفت صادراتی را به شرکت نفت و گاز اختصاص دادند.

حسینی تاکید کرد: شرکت نفت باید صراحتا عنوان کند که چه میزان گاز تولید می کند. پالایشگاه ها نیز باید عنوان کنند در عسلویه، پالایشگاه ها و پتروشیمی ها چه میزان تولید و صادرات انجام می شود تا بتوان در این باره قضاوت کرد. اما تاکنون بنابر اطلاعاتی که به دست ما رسیده است، گم شدن ۴ هزارتن گاز مایع را نشان نمی دهد. اگر روزانه ۴ هزار تن گاز گم شود، سالانه حدود ۱.۵میلیون تن باید ما گاز گم شده داشته باشیم. در حالی که قبلا پیش آمده است که تا ۳میلیون تن نیز در خط لوله سراسری گاز مایع زده شود. ضمن اینکه قطعا ما در شبکه، در جریان توزیع، تخلیه و کپسول کردن هدررفت نیز داریم که باید شرکت نفت آنها را گزارش دهد.

چاپ در شماره۱۴۱۴  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۰۶