شلیک به زندگی زیرِ تلنبار مشکلات

عباس دارایی/ اختصاصی یادگار امروز

مرگ خود خواسته یا همان خودکشی طی ۱۰ سال گذشته در ایران سیر صعودی داشته و اخبار محدود منتشره در این زمینه از افزایش وحشتناک نرخ مرگ خودخواسته طی سال های اخیر حکایت دارد .

بر اساس آمارهای رسمی در ایران  میزان خودکشی طی یک دهه گذشته در کشور، بیش از ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده به طوری که  از حدود سه هزار و ۵۰۰ مورد در سال، به بیش از ۵ هزار مورد افزایش یافته است. تازه‌ترین گزارش “شاخص‌های عدالت اجتماعی”در سال ۱۴۰۰ حاکی از این است که طی یک دهه اخیر بیش از ۴۰ هزار مرگ ناشی از خودکشی توسط نیروی انتظامی ثبت شده است، این تعداد بیش از دو برابر کل آمار قتل در دهه ۱۳۹۰ است، که کمتر از ۲۰ هزار نفر گزارش شده بود. بر اساس آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۹ تعداد سه هزار و ۵۵۹ مورد ، سال ۱۳۹۲ سه هزار و ۵۶۵مورد ،در سال ۱۳۹۳ سه هزار و ۷۲۳ مورد ، در سال ۱۳۹۴سه هزار و ۶۸۳ مورد ، در سال ۱۳۹۵ سه هزار ۷۷۸ مورد ، در سال ۱۳۹۶ سه هزار و ۹۳۰ مورد ، در سال ۱۳۹۷ چهار هزار و ۲۴۰ مورد ، در سال ۱۳۹۸چهار هزار و ۱۵۶مورد ، در سال ۱۳۹۹چهار هزار و ۸۱۳ مورد و بالاخره در سال ۱۴۰۰پنج هزار و ۸۵ مورد مرگ ناشی از خودکشی توسط نیروی انتظامی ثبت شده است . همچنین در یک دهه اخیر در آمارهای نیروی انتظامی تعداد قابل توجهی مرگ، تحت عنوان «سایر موارد مرگ‌های مشکوک» وجود دارد که دقیقا مشخص نیست به چه مواردی اطلاق می‌شود. آمار این مرگ‌های مشکوک در دهه ۱۳۹۰، حدود ۶ برابر آمار کل خودکشی و ۱۲ برابر آمار قتل بوده است . بر اساس آمارهای رسمی نیروی انتظامی  در فاصله پنج ساله ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ هر سال به طور متوسط ۴هزار و ۱۸۳ نفر در ایران به دلیل خودکشی یا همان مرگ خودخواسته جان خود را از دست داده  و با احتساب این آمارهای رسمی  نرخ مرگ و میر ناشی از خودکشی ۵/۱ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. بررسی و تحلیل داده‌های منطقه‌ای نشان می‌دهد نرخ خودکشی در استا‌ن‌های غربی کشور اختلاف بیشتری با مناطق مرکزی، شمال و جنوب و شرق ایران دارد به گونه ای که نرخ خودکشی در استان‌های کرمانشاه (۱۱/۸ به ازای ۱۰۰ هزار نفر)، ایلام (۱۱/۵ به ازای ۱۰۰ هزار نفر) و کهگیلویه و بویراحمد (۱۰/۵ به ازای ۱۰۰ هزار نفر) است که بیش از دو برابر متوسط کشوری محاسبه می‌شود. پس از آن استان‌های لرستان، همدان و چهارمحال بختیاری بالاترین آمار خودکشی به نسبت جمعیت را دارند. به گفته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در سال ۹۶ شاخص خودکشی به ازای صد هزار نفر جمعیت ۵/۵ بوده است  ، سال ۱۴۰۰ اما این شاخص به ۷.۴ به ازای صد هزار نفر جمعیت رسید ،  این روند افزایشی ۲ درصدی در بازه پنج ساله، بسیار زیاد و نگران‌ کننده است این در حالی است که قبلا این شاخص در بازه ۱۰ ساله ۲/۰ بوده است . حدود ۴۰ درصد از افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در گروه سنی ۳۰ تا ۴۹ ساله و ۲۰ درصد از آنها در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ ساله هستند. حدود ۳۲ تا ۳۵ درصد از آنها نیز در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ ساله هستند، در گروه سالمندان یعنی ۶۰ ساله به بالا نیز خودکشی ۶/۸ به ازای هر صدهزار نفر است که قابل تامل است، در گذشته آمار خودکشی سالمندان بسیار کمتر بود. ضمن آنکه بیشترین فراوانی اقدام به خودکشی در مشاغل آزاد و خانه‌دار است».

افزایش افسردگی در جامعه در روند صعودی خودکشی موثر است

بر اساس آمارهای رسمی در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۸ درصد از فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی را زنان تشکیل می‌‌دادند که با این حساب آمار فوتی‌های ناشی از اقدام به خودکشی در مردان بیشتر است. به طور کلی عواملی همچون مشکلات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ایران به کاهش نشاط اجتماعی و  شادی، افزایش افسردگی و یأس در جامعه و روند صعودی خودکشی منجر شده است . هر چند آمار خودکشی در جامعه ایرانی به نسبت به نرخ جهانی  کمتر است، اما نسبت به خودِ جامعه ایرانی و مقایسه سالیانه به ویژه طی ۱۰ سال اخیر حاکی از یک وضعیت نگران کننده است که بیش از هر مولفه دیگری عوامل دخیل در این موضوع بیشتر رنگ و بوی اجتماعی و اقتصادی و چالش هایی دارد که طی یک دهه گذشته بر جامعه ایران سایه انداخته است . آنچه بیش از این آمارها، واقعیت نگران‌کننده درباره خودکشی را عیان می‌کند، تعداد و تکرار آنهاست به گونه ای که حجم بالای مرگ های خودخواسته که حتی دامنه این مرگ ها را به سوی طیف الیت جامعه همچون نخبگان ، دانشجویان و حتی سلبریتی ها و بازیگران سینما و تلویزیون گسترده کرده است .

خودکشی زیر سایه دست و پنجه نرم کردن با انبوه مشکلات

مهاجرت اقشار و طیف‌های مختلف از کادر درمان و نیروهای فنی تا دانش‌آموزان و نیروی کار ساده و دست و پنجه نرم کردن جامعه ایرانی با مشکلات انبوه نشان می دهد جامعه در مواجهه با شرایط سخت طاقت خود را از دست داده و میلی به ماندگاری در چنین شرایطی ندارد و در اشکال مختلف همچون مهاجرت خود خواسته و مرگ های خود خواسته خود را نشان می دهد. یک سال از تصویب قانون جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۱ رکورد کمترین فرزند آوری ثبت شد و تعداد تولدها از یک میلیون و ۱۰۰ هزار در سال ۱۴۰۰، به ۸۹۳ هزار و ۷۸۶ تولد در ۱۴۰۱ رسید ، از سال ۹۵ به بعد، نرخ رشد جمعیت به میزان ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است و پیش‌بینی‌ها بر این است که با این دست فرمان، نرخ رشد جمعیت تا سال ۱۴۱۵، یعنی ۱۳ سال دیگر به صفر خواهد رسید . مرگ های خودخواسته و عدم میل به فر زندآوری و مهاجرت های بالا نشان از یک وضعیت سخت است که جامعه ایرانی با آن مواجه است ، عده ای در این شرایط سخت تحمل ندارند و از این رو دست به خودکشی می زنند و مرگ را به صورت خودخواسته بر خود و جامعه تحمیل می کنند.

چاپ در شماره۱۳۸۵ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۰۲