سرعت و شتاب بیابانزایی در کشور نزدیک به یک میلیون هکتار در سال است
فاطمه امیر احمدی / گروه جامعه
پدیده گرد و غبار و شنهای روان معضلی است که زیست بوم کشورها از جمله ایران را تهدید میکند. گسترش بیابان در نتیجه کاهش بارش و شیوههای نا مناسب کشت در کنار تغییرات اقلیمی به موضوع دامن زده است. ایران در فرسایش خاک رتبه اول را دارد و در تولید کربن، ششمین کشور تولید کننده کربن در بین کشورها است.
از این رو طرح کاشت یک میلیارد درخت از امسال کلید میخورد و در مدت ۴ سال قرار است یک میلیارد درخت کاشته شود. با توجه به مطالعه مناطق مختلف کشور گونههای مناسب انتخاب شده که در اینباره تعدادی از درختان در مناطق جنگلی برای نوسازی و بخشی در مناطقی که کانون بحرانی به شمار میروند در نظر گرفته شده است. وحید جعفریان، مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره وضعیت بیابانها در کشور گفت: در حال حاضر از گسترده مناطق بیابانی کشور سطحی نزدیک به ۳۰ میلیون هکتار تحت تأثیر فرسایش بادی بوده و از این میزان حدود ۱۴ میلیون هکتار به منابع زیست انسانی مانند روستاها، اراضی کشاورزی، جادهها، خطوط راه آهن، فرودگاهها، تأسیسات صنعتی و… خسارت وارد میکند. مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: ضرورت دارد از گسترش کانونهای بحرانی و خسارتهای مرتبط را که مانع توسعه در بخشهای مختلف است جلوگیری کنیم. این کارشناس حوزه بیابان ادامه داد: ما در طول برنامه ششم توسعه سالانه حدود ۳۰۰ هزار هکتار در قالب پروژههای مختلف فعالیت اجرایی انجام شد؛ این اقدامات در راستای احیا مناطق بیابانی، پیشگیری از تخریب آنها و اقدامات مدیریتی مانند مدیریت چرای دام و قرق عرصهها بود.
گسترش گرد و غبار از روستاها به شهرها
مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در ادامه سخنان خود گفت: بر اساس مطالعاتی که در یک دوره ۲۰ ساله انجام شد سرعت و شتاب بیابانزایی در کشور نزدیک به یک میلیون هکتار در سال است و در مقایسه فعالیت اجرایی، با این سطح از تخریب سرزمین که ناشی از عوامل انسانی یا عوامل اقلیمی است نا متوازن بوده و برای خنثی کردن سیر بیابانزایی و تخریب سرزمین حداقل باید در سال یک میلیون هکتار، فعالیت اجرایی انجام شود. جعفریان تصریح کرد: ما برای جبران عقب ماندگیهای گذشته، بر اساس مطالعه جامعی که انجام شده است و در این مطالعه جای مشارکت بخش خصوصی و همین طور سرمایه گذاری این بخش و نقش آفرینی مؤثر جوامع محلی دیده شده، نیازمند منابع اعتباری قابل توجهی هستیم که با منابع اعتباری و تخصیص سالانه که در حال حاضر وجود دارد اصلاً قابل مقایسه نیست. وی یادآور شد: در گذشتهای دور، بسیاری از روستاهای مناطق بیابانی کشور به شدت تحت تأثیر توفانهای شن و گرد و غبار بودند اما در حال حاضر دامنه این آسیبها به بسیاری از شهرهای بزرگتر و حتی دورتر از عرصههای بیابانی کشیده شده است. مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اضافه کرد: از این رو برای ایجاد یک محیط برای توسعه متوازن نیازمند هستیم که با اولویت بیشتری نسبت به مقوله مقابله با بیابانزایی برخورد کنیم و این موضوع را در صدر مسائل زیست محیطی قرار دهیم چرا که از این طریق میتوانیم حوزههای امنیت غذایی، امنیت انرژی و… تقویت کنیم و به نوعی با تثبیت شنهای روان و کنترل کانونهای گرد و غبار، هزینههای توسعه را در یک منطقه آسیب پذیر کاهش داده و تعدیل کنیم.
سرعت برنامه ها به شتاب گسترش بیابان ها می رسد؟
بر اساس این گزارش، از طرفی به گفته کارشناسان بخش کشاورزی سرعت اجرای برنامهها در حوزه خاک و آب در مقایسه با سرعت بیابان زایی در کشور ناچیز بوده و کمبود منابع مالی چالش این حوزه به شمار میرود. به هرحال آنچه مسلم است اینکه، فرسایش خاک، کاهش منابع آبهای زیرزمینی، گسترش بیابانها و زمینهای شورهزار، تهدید ریزگردها و… لزوم تسریع اجرای برنامههای آبی و خاکی کشور را ضروری میکند. به گفته رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور سرعت اجرای برنامهها در حوزه خاک در مقایسه با سرعت بیابان زایی بسیار ناچیز بوده و کمبود منابع مالی چالش این بخش است. کسری بودجه کشور سبب شده تا اعتبارات بخشهای مختلف روند کاهشی داشته باشد و اجرای پروژهها با صرف زمان زیادی به تأخیر افتد. در حال حاضر بحران در کمین امنیت غذایی است و تقویت بنیههای خاکی و آبی کشور با اجرای مستمر برنامهها شدنی است. در همین راستا معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در نشست با سرپرست دفتر امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور در دفتر معاونت در تهران، ضمن اشاره به اسناد بالادستی و تکالیف قانونی حوزه آب و خاک کشور؛ به تشریح برنامههای معاونت آب و خاک در راستای افزایش بهرهوری و تأمین امنیت غذایی پرداخت و بر ضرورت همراهی سازمان برنامه و بودجه در سرعت بخشیدن به این برنامهها تاکید کرد. صفدر نیازی شهرکی، کاهش بارندگی، کاهش بیلان آبهای زیر زمینی و فرونشست زمین را از جمله چالشهای اساسی زیر بخش آب و خاک بر شمرد. معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه در حوزه خاک کشاورزی نیز چالشهای فراوانی از جمله فرسایش، شوری، کمبود ماده آلی و حاصلخیزی خاک وجود دارد، کانالهای خاکی، روند کند مرمت و بازسازی قنوات، تکمیل نشدن شبکههای فرعی آبیاری، ایستگاههای پمپاژ نیمهکاره و پروژههای نیمهتمام در سطح کشور را از دیگر مسائل اساسی حوزه آب و خاک عنوان کرد.
اعتبارات از کجا تأمین میشود؟
سرپرست دفتر امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور نیز در این نشست، بر ضرورت توجه و تقویت بخش کشاورزی به ویژه در زیر بخش آب و خاک اشاره کرد. محمد ابراهیمنیا همچنین به ضرورت تدوین برنامه عملیاتی خاک کشاورزی با اولویت در اراضی آبی، اتمام طرح شبکههای فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمالغرب کشور در زمان مقرر بر اساس منابع اعتباری تأمین شده از طریق صندوق توسعه ملی، ایجاد ظرفیتهای لازم برای تقویت اعتبارات آب و خاک در تبصرههای بودجه سال ۱۴۰۳ و افزایش اعتبارات فصول مطالعه و نظارت اشاره کرد. سرپرست دفتر امور آب، کشاورزی و محیط زیست سازمان برنامه و بودجه کشور در ادامه به اجرایی کردن اهداف پیشبینی شده در اسناد بالادستی از جمله سیاست کلی نظام در برنامه هفتم، سند امنیت غذایی و سند سازگاری با کمآبی و مصوبات دور اول سفر ریاست جمهوری و نیز بر تشکیل جلسات مشترک فصلی برای ارزیابی و پیشبرد برنامهها تاکید کرد.
چاپ در شماره ۱۳۶۱ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۷/۰۳
دیدگاه ها