شکاف آشکار مالیاتی

محمدحسین سیف اللهی مقدم /   گروه  اقتصادی

«شکاف مالیاتی» به معنای میزان درآمدی است که کشورها به علت فرار و اجتناب مالیاتی از سوی مؤدیان و یا گسترش اقتصاد زیرزمینی از دست می‌دهند؛ به همین جهت، میزان شکاف مالیاتی یکی از معیارهای مهم برای سنجش موفقیت و کارآمدی نظام مالیاتی هر کشوری محسوب می‌شود.

مطابق اظهارات مقامات سازمان امور مالیاتی در سال گذشته، بیش از ۴۷۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی عاید دولت شده است اما بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته در سال ۱۳۹۸، میزان شکاف مالیاتی کشور حدود ۹۷ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است؛ البته با توجه به تورم بالا در طی این سال‌ها، میزان شکاف مالیاتی در حال حاضر نیز قطعاً بیش از این رقم است. نکته قابل توجه این است که حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان از شکاف مالیاتی محاسبه شده به مالیات بر درآمد مشاغل مربوط می‌شود.نگاهی به آمار درآمدهای مالیاتی نشان می‌دهد که در طی این مدت، در مجموع بیش از ۷۴ همت از محل مالیات بر درآمد محقق شده است که حدود ۷۰ همت از این میزان را قشر حقوق‌بگیر و مشاغل پرداخت می‌کنند.از مجموع ۷۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی مذکور، کارمندان درمجموع نزدیک به ۴۶ هزار میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده‌اند که حدود ۲۰ همت آن، سهم کارمندان بخش عمومی (دولتی و حاکمیتی) و نزدیک به ۲۶ همت سهم کارمندان بخش خصوصی بوده است. مابقی درآمدهای مالیاتی از این محل یعنی حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان نیز از بخش مشاغل پرداخت شده است؛ به عبارت دیگر کارمندان نزدیک به ۲ برابر مشاغل مالیات می‌پردازند.نکته جالب‌توجه این بوده که رقم شکاف مالیاتی در بخش مشاغل در سال ۱۳۹۹ با رشد همراه بوده و به ۵۴ هزار میلیارد تومان رسیده است و این امر بیانگر آن بوده که سازمان امور مالیاتی همچنان در شناسایی و دریافت مالیاتی از فراریان و متخلفین با مشکل مواجه است.یکی از مشوق‌های مالیاتی قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان مشاغل، در صورتی که مجموع فروش سالیانه آنها، تا ۱۰۰ برابر سقف معافیت مالیاتی باشد، از ثبت نام اظهارنامه مالیاتی معاف هستند. عجیب اینجاست که سازمان امور مالیاتی در تمامی این بازه‌های زمانی به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی مالیات کارکنان بخش عمومی و خصوصی را دریافت کرده است، به عبارتی، پیش از پرداخت حقوق این افراد، مالیات از هزینه پرداختی کسر گردیده؛ اما در خصوص دریافت مالیات از درآمد مشاغل، زیر سایه تعلل در اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان همچنان مشکلات بسیاری وجود دارد.در همین رابطه، مهدی موحدی بکنظر، رئیس مرکز آموزش سازمان امور مالیاتی در سال گذشته اظهار داشت: «در مشاغل مرتبط با حقوق‌بگیران دولتی، این افراد به طور میانگین در سال ۱۴۰۰، حدود ۹ میلیون تومان مالیات پرداخت کرده‌اند؛ این در حالی است که مالیات ابرازی از سوی ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از سایر مشاغل در همین سال حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان بوده است؛ به عبارت دیگر هر کدام از این مشاغل ابراز کرده‌اند که در سال ۱۴۰۰، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان مالیات بپردازند.»بر همین اساس گفته می‌شود، میانگین مالیات ابرازی ۲۳ صنف در سال ۱۴۰۱ نیز ۳/۴ میلیون تومان است. ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که اصناف معمولاً به مالیات پرداختی خود نیز معترض هستند.بیش از ۲۰ هزار واحد صنفی در صنف طلا و جواهر مشغول به فعالیت هستند، اما مطابق با اطلاعات موجود سرانه مالیات ابرازی این رسته کاری در سال ۱۴۰۰ به طور متوسط ۶.۷ میلیون تومان بوده است.این در حالی است که برای شروع به کار در صنف طلا و جواهر نیاز به سرمایه اولیه بالایی است، به همین دلیل افرادی که در این حوزه مشغول به فعالیت هستند منطقاً باید حداقل از کارگران و کارمندان درآمد بیشتری کسب نمایند؛ درآمد بیشتر خود نیز مستلزم پرداخت مالیاتی بالاتر نسبت به سایر افراد است، اما شواهد حکایت از ماجرای دیگری دارد.

چاپ در شماره ۱۲۸۹ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۴/۰۳