«یادگار امروز» به مناسبت روز جهانی مالاریا بررسی کرد؛
(صحرا ثابت قدم/ گروه جامعه یادگار امروز)
مالاریا یک بیماری حاد و مزمن است. علت بیماری، انگلی تک یاخته از جنس پلاسمودیوم است که باعث بیماری در انسان میشوند. به دنبال گزش پشه آنوفل ماده و انجام خونخواری از فرد بیمار، انگل مالاریا در بدن پشه تکثیر میشود و به دنبال گزش فرد سالم، تعدادی انگل مالاریا (اسپروزوایت) همراه با بزاق پشه وارد جریان خون میشود. پس از آنکه اسپروزوایت وارد بدن انسان شد و مرحله نسجی اولیه را در کبد گذراند، چرخه شیزوگونی خونی آغاز میشود و به حدی میرسد که لرز، تب و سایر نشانههای بالینی را ایجاد میکند.
اگرچه شایعترین راه انتقال مالاریا گزش پشه آلوده است، اما در موارد نادر احتمال انتقال از راه دریافت خونآلوده، استفاده از سرنگ مشترک و انتقال از مادر به جنین وجود دارد. در آغاز بیماری مالاریا، نشانههای مقدماتی نظیر خستگی، احساس درد در عضلات، سردرد، تهوع و استفراغ، لرزهای خفیف و درد ناحیه کمر ممکن است وجود داشته باشد و دمای بدن به ۳۸ تا ۳۹درجه سانتیگراد برسد. نشانههای اولیه مالاریا غیر اختصاصی است و با بسیاری از بیماریهای عفونی حاد و تبدار، اشتباه گرفته میشود و تشخیص آن مستلزم آن است که احتمال ابتلا به مالاریا را همواره در نظر داشته باشیم.
از ویژگیهای مالاریا، حملات بیماری است که سه مرحله لرز، تب و تعریق دارد. در مجموع یک حمله مالاریا ۶ تا ۱۰ ساعت طول میکشد. باید توجه داشت که در اغلب بیماران، حملات کلاسیک مالاریا و چرخههای منظم تب و لرز به ویژه در روزهای ابتدایی مشاهده نمیشود و نباید تشخیص مالاریا رد شود. اگر بیمار در مراحل اولیه مراجعه کند و بیماری وی تشخیص داده و درمان شود، اغلب بهبود مییابد.
مالاریای شدید اغلب به شکل تغییر سطح هوشیاری یا کُما (مالاریای مغزی)، اسیدوز متابولیک، آنمی شدید، هیپوگلیسمی، نارسائی حاد کلیه و…ظاهر میشود. در این مرحله مرگ و میر حتی با درمان ۱۰ تا ۲۰ درصد خواهد بود. البته بیماری مالاریا قابل درمان است و در حال حاضر داروهای ضدمالاریا در مراکز بهداشتی – درمانی به شکل رایگان در اختیار بیماران قرار میگیرد. طی سالهای اخیر موارد مقاوم به درمان در سوش فالسیپاروم انگل و در مناطق مختلف جهان بروز کرده است، ولی خوشبختانه تمامی بیماران کشف شده در کشور به داروهای موجود در کشور پاسخ مناسب را نشان میدهند.
افزایش ۴ برابری مالاریا در کشور طی ۸ ماه گذشته
دکتر عبدالرضا میراولیایی، کارشناس اداره مدیریت بیماریهای قابل انتقال از ناقلین وزارت بهداشت ضمن تشریح وضعیت بروز مالاریا در کشور، گفت: طی حدودا هشت ماه گذشته با روند افزایشی حدودا ۴ برابری بروز مالاریا در کشور مواجه بودهایم اما خوشبختانه هیچ موردی از مرگ و انتقال محلی این بیماری در کشور رخ نداده است.
وی با اشاره به اینکه تقریبا از نیمه دوم سال گذشته تاکنون موارد ابتلا به مالاریا در کشور افزایش یافته است، گفت: مناطق اندمیک بروز مالاریا در ایران شامل استان سیستان و بلوچستان به ویژه بخشهای جنوبی، استان هرمزگان و جنوب استان کرمان است؛ البته بعضی اوقات ممکن است بیماری را به استانهای همجوار انتقال دهند، اما بیشترین موارد بروز بیماری در استانهای اندمیک است.
میراولیایی با اشاره به اینکه بروز مالاریا در ایران متاثر از کشور پاکستان است، درباره علل افزایشی شدن آمار بیماری در استان سیستان و بلوچستان، اظهار کرد: در مناطقی از سیستان و بلوچستان که با پاکستان مرز مشترک دارند که یکی از عوامل افزایشی شدن روند بیماری میتواند افزایش تردد از گذرگاه مرزی غیررسمی باشد. علت دیگر بروز سیل در برخی ایالتهای پاکستان بود که به دنبال این واقعه آنهم در منطقه مستعد، رشد بروز مالاریا دور از انتظار نیست و با افزایش موارد مالاریا در پاکستان سایر نقاط همجوار نیز تحت تاثیر خواهند بود. در واقع اقلیم منطقه، ترددها، بلایایی نظیر سیل، گرمای هوا و… از عوامل خطر افزایش بار بیماری در سال گذشته هستند.
وی گفت: در مدت اخیر با روند افزایشی حدودا چهار برابری بروز مالاریا در کشور مواجه بودهایم. با توجه به همزمانی بروز مالاریا و کرونا طی سالیان اخیر و با توجه به اینکه مالاریا در مراحل اولیه علائم مشابه با کرونا دارد، ممکن بود تشخیص در مواردی با اشتباه مواجه شود. البته با تلاشها و هماهنگیهای بین بخشی که انجام شد سعی کردیم با کمک سایر سازمانها و نهادها، ترددهای بین مرزی را مدیریت کرده و در بعد آموزش نیز قوی ظاهر شویم تا روند بیماری کاهشی شود.
میراولیایی ادامه داد: آموزش مدون و متداوم پزشکان مناطق اندمیک مالاریا، از بین بردن زیستگاه لاروی، سم پاشی در مناطق مورد نیاز و… از دیگر اقداماتی بود که انجام شد؛ اما به هر حال باز هم با افزایش بار بیماری مواجه شدیم؛ زیرا واقعیت مالاریا این است که هنگام بروز وقایعی چون سیل و زلزله با وفور ناقلین بیماریزا مواجه میشویم که به دنبال آن افزایش تعداد بیماران اتفاق میافتد و روند افزایشی چند ماهی ادامه مییابد و بعد کاهشی میشود. البته علیرغم افزایش موارد بیماری طی هشت ماه گذشته، خوشبختانه انتقال محلی (انتقال از یک فرد به فرد دیگری در داخل کشور ) مالاریا گزارش نشده است و این یک دستاورد بزرگ است. همچنین علیرغم افزایش موارد بیماری خوشبختانه هیچ موردی از مرگ مالاریا در کشور طی مدت ذکر شده رخ نداده است و این دستاورد بزرگی است که باید حفظ شود و در عین حال با بهرهگیری از استراتژیهای نوین مانند بیماریابی به موقع و آموزش و افزایش آگاهی مردم ارتقا یابد.
وی درباره شعار امسال روز جهانی مالاریا، بیان کرد: «پیادهسازی استراتژیهای جدید و اقدامات نوآورانه در حذف مالاریا بویژه در مناطق محروم مرزی جنوب و جنوب شرقی کشور» شعاری است که برای امسال انتخاب کردهایم.
میراولیایی افزود: استراتژی حذف مالاریا بر چند پایه استوار است که یکی از مهمترین استراتژیها حذف مرگ ناشی از مالاریا است که خوشبختانه ما در کشور این شاخص مهم را حفظ کردیم. استراتژی مهم دوم این است که نباید انتقال محلی مالاریا در کشور رخ دهد؛ یعنی چرخه بیماری در نسل دوم انتقال متوقف شود که این مورد را هم تاکنون در کشور نداشتیم.
وی از یک چالش در زمینه بیماری مالاریا یاد کرد و گفت: تعداد افرادی که در مناطق غیر اندمیک بیماری به تبع افزایش موارد مالاریا در نقاط اندمیک به بیماری مبتلا شدند، افزایش یافته است و اینجا اقدامات ما خطیرتر میشود؛ به این دلیل که در مناطق پاک (غیراندمیک) ایمنی افراد در برابر مالاریا کم است؛ زیرا در طول زندگی با این انگل برخورد نداشتند به همین خاطر احتمال اینکه این بیماران دیرتر شناسایی شوند، وجود دارد و باید تلاش ما این باشد که در کوتاهترین زمان ممکن بیماران را شناسایی کنیم.
وی به مردم توصیه کرد: ساکنین و مسافرین مناطق اندمیک در فصاهای مسقف استراحت کنند و شبها بدون پشهبند آغشته به حشره کش در محیط باز نخوابند و از دور کنندههای حشرات استفاده کنند. همچنین میبایست در صورت گزش حتما به مراکز بهداشتی مراجعه کنند.
میراولیایی درباره آخرین اخبار دریافت گواهی حذف مالاریا از کشور توضیح داد: طبق دو شاخص عدم مرگ ناشی از مالاریا و عدم انتقال محلی بیماری ما استحقاق داریم که در سال ۲۰۲۵ این گواهی را دریافت کنیم.
بر اساس این گزارش، مالاریا در حال حاضر به عنوان یکی از معضلات بهداشتی مهم محسوب می شود به طوری که این بیماری در ایران نیز هنوز در برخی مناطق به صورت اندمیک گزارش می شود.ب ه همین دلیل روز جهانی مالاریا در می ماه سال ۲۰۰۷ میلادی توسط شصتمین نشست مجمع جهانی بهداشت تشکیل شد. روز جهانی مالاریا (انگلیسی: World Malaria Day) به صورت مخفف «ٌWMD» یک رعایت جهانیست که هر ساله در ۲۵ آوریل برگزار شده و به عنوان تلاش جهانی برای کنترل مالاریا شناخته میشود.
(چاپ در شمارهی ۱۲۴۱ روزنامهی یادگار امروز
مورخ ۵ اردیبهشت ۱۴۰۲)
دیدگاه ها