مدارس غیردولتی ، دوای دردی از سر استیصال

فاطمه قدیری / گروه جامعه

صحرا ثابت قدم / گروه جامعه

در سال‌های اخیر گرایش برخی خانواده‌ها به ثبت‌نام فرزندان‌شان در مدارس غیردولتی روندی افزایشی یافته است که این روند علت‌های مختلفی دارد. شاید بخشی از این افزایش تمایل ناشی از تغییر سبک زندگی در طبقاتی از اجتماع و مثلاً ارزش پیدا کردن نفس تحصیل در این مدارس یا تفاخر و… باشد اما در نگاه عمیق‌تر به لایه‌های دیگر این ماجرا، نگرانی والدینی را مشاهده می‌کنیم که به دلایل مختلف از شرایط مدارس دولتی رضایت کافی را ندارند و در کنار خانواده‌های متمول یا بیشتر برخوردار، طیف قابل توجهی از خانواده‌های متوسط هم در سال‌های اخیر حتی با وجود تحمل فشار و سختی‌های مالی، تحصیل فرزندانشان در مدارس غیردولتی را به مدارس دولتی ترجیح داده‌اند.البته درست است که بسیاری از مدارس غیر دولتی استاندارد های لازم را شاید نداشته باشند اما باید رویه اقبال به اینگونه مدارس را بپذیریم. اما بهرحال فعالیت مدارس خاص و غیردولتی در کنار مدارس دولتی عادی، نه صرفاً از باب  تنوع مدارس در کشور بلکه از باب به حاشیه راندن “عدالت آموزشی” همواره محل مناقشه بوده است.از طرفی ۸۰ درصد از جمعیت ۱۶ میلیونی دانش‌آموزان کشور در مدارس دولتی عادی تحصیل می‌کنند اما امکانات خاص و معلمان توانمند و از سوی دیگر خدمات ویژه‌تر آموزش و پرورش برای ۲۰ درصد از دانش‌آموزانی است که در مدارس خاص و غیردولتی حضور دارند. موضوع زمانی حائز اهمیت می‌شود که به نقش مهم آموزش در ارتقای طبقه اجتماعی و اقتصادی افراد در کشورمان و نیم‌نگاهی هم به سطح متفاوت امکانات و آموزش ارائه شده در مدارس خاص و غیردولتی در مقایسه با مدارس دولتی عادی توجه داشته باشیم. یکی از عمده‌ترین استدلال‌ها و دلایل خانواده‌هایی که تحصیل فرزندشان در مدارس غیردولتی با هزینه‌های بالا را ترجیح می‌دهند، تراکم جمعیتی بالا در بیشتر کلاس‌های درس مدارس دولتی است که این موضوع در شهرهای پرجمعیت بیشتر هم به چشم می‌آید؛ در کنار آن کمبود امکانات و برنامه‌های جانبی و مکمل سیستم آموزشی و موارد مختلف دیگر هم بیان می‌شود.بهرحال در چنین شرایطی، این روزها در حالی که هنوز سال تحصیلی به پایان نرسیده است، بسیاری از خانواده‌ها درگیر پیش‌ثبت‌نام در مدارس غیر دولتی برای سال تحصیلی آینده هستند و وقتی شهریه‌ها اعلام شده از سوی مدارس و جهش نرخ شهریه‌ها را مشاهده می‌کنند نگران و مضطرب در فکر فرو می‌روند که آیا از پس این هزینه‌ها بر خواهند آمد؟!

مدارس غیر دولتی نسخه اورژانسی است

محمد بطحایی، رئیس هیئت مدیره و سرپرست موسسه آموزش، مهارت و پرورش علوی و وزیر سابق وزارت‌ آموزش و پرورش در رابطه با فاصله ما با عدالت آموزشی به دلیل وجود مدارس غیر انتفاعی اظهار داشت: تجربه من این را نشان می‌دهد که زمانی که ما اسم مدرسه غیر دولتی را می‌آوریم، همه مدارس غیر دولتی ما در یک سطح و یک اندازه نیستند. این طور نیست که تمام مدارس غیر دولتی ما از نظر کیفیت از مدارس دولتی ما بالاتر باشد. این موضوع باید تصحیح شود. یعنی افکار عمومی اینطور تصور نکند که اگر ما گفتیم این مدرسه غیر دولتی است، پس حتما کیفیت این مدرسه از همه مدارس دولتی ما بالاتر است. ما مدارس دولتی داریم که کیفیت آن به مراتب از مدارس غیر دولتی بالاتر است. وی افزود: هم تجربه دنیا و هم داخل کشور این را نشان داده است که تفاوت بین کیفیت مدرسه می‌تواند تفاوت بین کیفیت زندگی در آینده را مشخص کند. یعنی نابرابری و تبعیض را در آینده دامن بزند. وی در ادامه گفت: بنابراین اگر ما مدرسه غیر دولتی راه اندازی می‌کنیم، این مدرسه غیر دولتی به عنوان یک نسخه اورژانسی است. الان با توجه به مطالب گفته شده، اگر مدارس غیر دولتی که بچه‌های ما را پوشش و آموزش می‌دهند نبودند، قطعا مدارس دولتی با مشکلات بیشتری مواجه بودند. بطحایی اذعان داشت: ما باید در کشورمان به مدارس غیر دولتی، نه به چشم یک نسخه اصیل و پایه دار، بلکه به چشم یک نسخه اورژانسی و موقت نگاه کنیم. در بسیاری از کشور‌ها مدرسه غیر دولتی دارند، اما هزینه تحصیل را دولت پرداخت می‌کند. یعنی شما به عنوان، ولی دانش آموز فرزند خود را به مدرسه غیر دولتی می‌برید، اما هزینه آن را دولت می‌دهد.وزیر سابق وزارت‌ آموزش و پرورش در ادامه بیان داشت: علت پرداخت هزینه از طرف دولت‌ها این است که دولت بتواند قدرت حکمرانی و نظارت خودش را بر مدرسه که مهم‌ترین گذرگاه ساختن آینده کشور است را حفظ کند. به همین دلیل حتی دولت‌هایی که اقتصاد آزاد دارند و اقتصادشان مبتنی بر اقتصاد کاپیتالیسم است، صفر تا صد مدارسشان را در اختیار بخش خصوصی قرار نمی‌دهند؛ بلکه هزینه را خودشان می‌دهند، ولی مدرسه طبق چهارچوب‌ها و نظارت دولت آن را اداره می‌کند.رئیس هیئت مدیره و سرپرست موسسه آموزش، مهارت و پرورش علوی در رابطه با ارتباط رتبه‌های برتر کنکور با دهک‌های اقتصادی گفت: سهم عمده‌ای از کسانی که در دانشگاه‌ها و مراکز آموز عالی، در رشته‌های بهتر قبول می‌شوند از مدارس خاص هستند. مدارس خاص یعنی مدارس غیر دولتی ممتاز، مدرسه استعداد‌های درخشان، مدارس نمونه‌ای که راه افتاده بود و.. ..وی تصریح کرد: این موضوع به این معنی است که شما امکانات و تجهیزات را به صورت برابر توضیع کنید. ۸۰ درصد کسانی که در دانشگاه‌ها و در رشته‌های ممتاز قبول می‌شوند از این مدارس خاص هستند؛ که این نشانه خیلی بدی برای نظام آموزش و پرورش است.وی افزود: یعنی بچه‌هایی که در سایر مناطق درس می‌خوانند، نباید هیچ امیدی برای مدارس ممتاز داشته باشند. آن‌ها باید نهایتا در دانشگاه‌ها و رشته‌های دسته چندم بروند تا درس بخوانند. این نا برابری را من دولت ایجاد کرده ام. چرا که نتوانستم فرصت‌ها و امکانات را به صورت برابر توزیع کنم.بطحایی بیان داشت: زمانی که شما یک مدرسه غیر انتفاعی بسیار ممتاز و با کیفیت راه انداخته باشی، قطعا این مدرسه صندلی‌های برتر دانشگاه را برای خود بر می‌دارد. پس کسانی که بدون اینکه تقصیری داشته باشند پشت در می‌مانند چه؟ این افراد پشت در می‌مانند و یک مسیر کاملا متفاوت در زندگی آن‌ها رقم می‌خورد، که این تعریف بی عدالتی است.بر اساس این گزارش، سلامت هر جامعه به کیفیت نظام آموزشی آن وابسته است. اگر دانش‌آموزان ارزش‌ها، هنجارها و مهارت‌های اجتماعی لازم را برای شهروند خوب بودن و انجام وظایف فردی و اجتماعی خود به‌طورمؤثر فرانگیرند، واحدهای آموزشی رسالت خود را به انجام نرسانیده‌اند.بنابراین وظیفه آموزش‌وپرورش تربیت نسل‌های آینده است؛ درواقع کیفیت فعالیت سایر نهادهای اجتماعی تا اندازه زیادی به چگونگی عملکرد این سازمان بستگی دارد. درحال‌حاضر کیفیت، یکی از محورهای اصلی مباحث آموزشی محسوب می‌شود و ارتقای آن، مهم‌ترین وظیفه آموزش‌وپرورش است.بهرحال از چند سال گذشته که سهم دانش‌آموزان مدارس خاص در گردونه برترین‌های «کنکور سراسری» به‌طور مشهودی افزایش یافت، زنگ خطر تشدید بی‌عدالتی آموزشی نیز به صدا درآمد. هرچند دور از ذهن نیست که نفرات اول کنکور سراسری در هر کدام از رشته‌ها، نخبگان دانش‌آموزی باشند و نتوان با اتکای صرف به نتایج کنکور، تحلیلی همه‌جانبه از وضعیت آموزشی کشور به دست آورد، اما عواملی چون طبقاتی شدن آموزش، تولید نابرابری‌های اجتماعی و دور شدن از عدالت آموزشی را نیز نمی‌توان در بروز چنین نتایجی بی‌اثر و کم‌رنگ دانست؛ آن هم در شرایطی که هر ساله بر آمار نفرات برتر کنکوری برآمده از دل مدارس سمپادی و غیردولتی افزوده می‌شود.

چاپ در شماره ۱۵۸۱ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۱۷