دوئل داغ انتخاباتی در راند دوم

مهرداد خدیر

با علام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری هیچ یک از ۴ نامزد موفق به کسب حد نصاب (نصف به اضافهٔ یک) نشده و کار به دور دوم کشیده که جمعه ۱۵ تیر ۱۴۰۳ – همین هفته- برگزار می‌شود.

این دومین بار در تاریخ برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران است که رییس جمهوری در مرحلهٔ دوم تعیین می‌شود و به خاطر همین سابقه هواداران سعید جلیلی امیدوارند اتفاق سال ۱۳۸۴ تکرار شود که هاشمی رفسنجانی اگرچه در مرحلهٔ‌ اول پیشتاز بود ولی بازی را در مرحلهٔ دوم به محمود احمدی‌نژاد واگذار کرد. به همین خاطر بعید نیست در این هفته به جای آن که سراغ روحانی بروند از خاطرهٔ‌ هاشمی رفسنجانی فقید یاد کنند.

امید اصلی برای مسعود پزشکیان اما این است که هم ممکن است بخشی از آرای نامزد ناکام- محمد باقر قالیباف- به سوی پزشکیان سوق پیدا کند و مهم‌تر از آن آرای خفته بیدار و به جانب او روانه شود.

از کل ۲۴ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۱۸۵ رأی شمارش شده مسعود پزشکیان با ۱۰ میلیون و ۴۱۵ هزار و ۹۹۱ در جای نخست ایستاده اما چون به نصف به اضافه یک نرسید رییس جمهور نشده (البته فعلا) و سعید جلیلی با ۹ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۲۹۸ رأی در جای دوم قرار گرفته و با هم به مرحلهٔ دوم راه یافتند.

هدف قانون گذار از دو مرحله ای کردن این است که رییس جمهوری با آرای بیشتری انتخاب شوند هر چند برخی معتقدند هیچ تضمینی وجود ندارد چون در نوبت بعد با هر رای بیشتر رییس جمهوری تعیین می‌شود و الزاما به افزایش آرا نمی‌انجامد.

محمد باقر قالیباف از چهارمین حضور خود هم طرفی نبست ( با احتساب انصراف ۹۶ و شکست متحد او مرحوم رییسی) و سهم او تنها ۳ میلیون و ۳۸۳ هزار و ۳۴۰ رأی است که با توجه به اشتهار و سابقه و وعده های بسیار دهان پرکن که اگر چه به ابتذال لاف گزاف آن دو نفر دیگر نبود اما چون جذاب تر می‌نمود بسیار قابل توجه است.

با قاطعیت نمی‌توان نظر دادکه اگر کنار می کشید آرای او به کدام سبد واریز می‌شد زیرا انگیزهٔ‌ حامیان او هم با وجوه ایدیولوژیک است که با جلیلی هم‌پوشانی دارد و هم تکنوکراتیک که با پزشکیان. در مجموع اما حضور او به نفع اصلاحات شد خاصه اگر پزشکیان رییس جمهور شود نمی‌تواند در مقام رییس مجلس زیاد سر به سر دولت او بگذارد چرا که از درون مجلس هم تحت فشار است.

به هر رو سعید (جلیلی) و مسعود (پزشکیان) روانهٔ‌ مرحلهٔ دوم شدند و مهم‌ترین نکته همان است که گفته شد. سقف آرای جلیلی همان است که دیدیم و آرای خفته و خاموش ندارند و همه بیدارند و تنها افزودنی آن می تواند بخشی و نه تمام آرای قالیباف باشد. سقف آرای پزشکیان اما این قدر نیست و کافی است آرای خفته بیدار شود و به صحنه بیاید چرا که هر ۴ دلیل رأی ندادن گروهی از آرای خاموش منتفی شده است:

دلیل اول که اگر رأی ندهند سلب مشروعیت می‌کنند و دیدند که به هر حال ۴۰ درصد مشارکت کردند. ضمن این که به فرض که سلب مشروعیت کنند و مثلا پزشکیان هم نامزد نبود. حالا آقای جلیلی با همان ۹ میلیون رییس جمهور کشور ۸۵ میلیونی بود. می گویید نمی‌شود و مشروعیت نداشت؟ مگر در افغانستان ۳۰ میلیونی با ۱۰ میلیون واجد شرایط اشرف غنی با یک میلیون رأی رییس جمهور نشد؟ نامشروع بود؟ رقیب او عبدالله عبدالله هم ۲۰۰ هزار کمتر از او و بر سر این ۲۰۰ هزار آن قدر بر سر هم کوفتند که آمریکا و طالبان در قطر توافق کردند و بساط جمهوریت را برچیدند و امارت اسلامی برپا کردند! طالبان اصلا انتخابات برگزار نمی کند چون معتقدند در اسلام برابری نداریم. نه رأی عالم و عامی برابر است نه زنان حق رأی دارند. درست است که فعلا طالبان را به رسمیت نمی شناسند ولی عملا دنیا پذیرفته است. پس نه رای یک میلیونی رییس جمهور معزول از کشور ۳۰ میلیونی سلب مشروعیت کرد نه بی انتخابات بودن ملایان طالبان.

دلیل دوم آنان که رأی ندادند این بود که از قبل تعیین شده و قالیباف است! مثل سال ۸۴ که می‌گفتند از قبل تعیین شده و هاشمی رفسنجانی است. حالا اما دیدندکه بنده خدا که از ۴۴ سالگی تا ۶۳ سالگی مثل پشت‌کنکوری های سابق  پشت پاستور مانده چه رأی کمی آورده. هر چند از حق نباید گذشت حضور او این بار مانع اتحاد جبههٔ پایداری شد و این را نباید فراموش کرد. این دلیل هم پس منتفی شده و دیگر نمی‌توانند بگویند از قبل تعیین شده و شرط ببندند باقر قالیباف است.

دلیل سوم این است که رییس جمهوری کاره‌ای نیست. اگر کاره‌ای نیست این همه اشتیاق از سر چیست و این همه تحول بعد از سانحه از کجا آمده و کو تهدیدات امیرحسین بانکی‌پور و خطبه‌های داغ امام‌جمعه‌ها که با زنان بر سر پوشش چنین و چنان می‌کنیم؟ وقتی در سال ۶۴ که رییس جمهور قبل از حذف نخست‌وزیر اختیارات زیادی نداشت و مجلس نخست‌وزیر مورد نظر  را به او تحمیل می کرد باز مهندس بازرگان کاندیدا شد. همان بازرگان که درباره نخست‌وزیری و اختیارات دولت خود گفته بود چاقویی به من داده‌اند اما فقط دسته آن را. تیغه دست خودشان است!

روشن است که کاره‌ای هست و آرا به قدرت او ضریب می‌دهد.

دلیل چهارم هم این که با سیاست کاری ندارند ولی آقای جلیلی با سبک زندگی آنها کار دارد.

با این اوصاف هر ۴ انگیزه سلب مشروعیت و از قبل مشخص بودن و کاره ای نبودن و تنزه از سیاست در آرای خفته و خاموش منتفی شده و تنها یک دلیل می‌ماند: امید به گشایش روزنه از دل تخریب و منازعه! به خودزنی می ماند اما چون شنیده ام می نویسم!

اکنون روشن است که چه می‌خواهم بگویم: رییس جمهور آینده را و این که سعید (جلیلی)‌باشد یا مسعود (پزشکیان) آرای خفته تعیین می‌کنند. اگر بیدار شوند و به صحنه بیایند مسعود پزشکیان را با ۲۰ میلیون رأی روانهٔ ریاست جمهوری می کنند با۱۰ میلیون مرحله اول  به اضافهٔ‌ یک میلیون تکنوکراتیک باقر قالیباف و ۹ میلیون آرای خاموش.

اگر بیدار نشود احتمال موفقیت جلیلی وجود دارد اگرچه تنها قادر به جذب بخشی از آرای قالیباف باشند و ۴ و بلکه ۸ سال از عمر خود را باید در حصار سیاست های ایدیولوژیک و انسدادگرای جلیلی سپری کنند و هر روز به سخنان گاه خسته کنندهٔ‌ او گوش فرا دهند.

درست است که مرحوم رییسی هم جز تکرار ادبیات رسمی سخنی نمی گفت و گفتمان اختصاصی نداشت اما به هر حال روحانی بود و با لبخند و سفر به اینجا و آنجا و سادگی خاصی که مناسبتب با اقتضای ریاست جمهوری نداشت حرص درآر نبود اما جناب جلیلی صاحب تئوری است و تا ما را به بهشت مطلوب و مدینه فاضله خود که سال ها در ذهن پرورانده نرساند دست بردار نیست و اگر در دوران ۳۳ ماهه آقای رییسی فقط بحث قله بود در دولت آقای جلیلی باید بین عمق راهبردی و قله های مورد نظر او مدام هروله کنیم.

این تحلیل کامل نیست اگر به نکات دیگری اشاره نشود:

۱. کار به دستان به این بیندیشند که چه شده که از رقابت دو روحانی در سال های ۷۶ و ۹۶ با ۲۷ و ۴۰ میلیون رأی رسیده ایم به کل آرا با ۲۴ میلیون. بخشی از این قهر بی شک از جانب زنان ایرانی است. گفتار تحقیر آمیز وزیر کشور و طرح حجاب مجلس تحت ریاست باقر قالیباف موجب این گسست شده و تا این را اصلاح نکنند ریزش ادامه دارد. جای خوش وقتی است که می توان حدس زد در دولت بعدی چه از آن سعید و چه مسعود جایی برای وزیر کشور فعلی نخواهد بود که یک وزارتخانه اجتماعی را با نگاه امنیتی و تهدید می خواست اداره کند.

تا تنوع پوشش زنان را به رسمیت نشناسند آش همین است و کاسه همین و بزرگ ترین دم خروسی که از کت های گراران قیمت جناب رییس مجلس بیرون می زد همین بود که نمی توانست مدام از تکریم زنان بگوید و از مسوولیت طرح غیر قانونی و غیر شرعی جریمه های پوشش و طرح نور شانه خالی کند و مردم این دو گانگی را در مقابل صداقت دکتر پزشکیان قرار دادند. اصول گرایی ایرانی جذب آرای زنان غیر دارای پوش رسمی را دیگر از سر به در کند ضمن آن که به خاطر همین لحن زنان محجبه بسیاری هم جذب لحن دکتر پزشکیان شدند و حجاب اختیاری دختر او که به دل ها نشست و مقایسه شد.

۲. اگر نرخ مشارکت به نصف ۸۸ رسیده به خاطر ترکیب نامردها هم هست. از آن یکی نمی‌شود زیاد گفت ولی نمی‌شود احمدی‌نژاد با سابقه ۸ سال ریاست جمهوری را سه بار رد کنی و انتظار داشته باشی در مشارکت اثر نگذارد.  درست است که به اقتصاد و اخلاق جامعه آسیب رسانده اما اگر قرار بر مجازات است باید محاکمه شود و محروم کردن او از کاندیداتوری بخشی از جامعه را روی‌گردان کرد. این که نویسنده این سطور او را نمی‌پسندد و مقصر شروع انحطاط و خروج از ریل توسعه می‌داند به این معنی نیست که این واقعیت را یادآور نشود. ضمن این که وقتی آن دو نفر انصرافی لاف‌زن تأیید شدند او هم با همان قاعده باید می‌شد و اگر نباید می شد در همان ۸۴ نباید می شد.

۳. درست است که آقای پورمحمدی ستاره مناظره ها بود و عملکرد خوبی داشت و می تواند گزینه وزارت کشور در دولت پزشکیان و نه طبعا جلیلی باشد اما برای روحانیت به عنوان طیف و صنف حاکم آرای او هرگز برازنده نیست. خاصه این که دبیر جامعه روحانیت مبارز است ولو تشکل متبوع حمایت نکرده باشد. البته نباید فراموش کرد که بخش قابل توجهی از رأی دکتر پزشکیان به خاطر حمایت آقای خاتمی است. این که از صبح تا شب در تلویزیون روحانیون سخن رانی کنند و نامزد روحانی این قدر رأی بیاورد تأمل برانگیز است و لابد از تخریب حسن روحانی و ممنوع التصویر کردن خاتمی و متهم کردن هاشمی رفسنجانی – هر سه روحانی- راضی اند و لابد خیال می کنند تقدیس مرحوم رییسی کفایت می‌کند.

نکات دیگری هم می‌توانم افزود اما بیم دارم اصل سخن فراموش شود و آن هم این است که رییس جمهور شدن پزشکیان بسته به آن است که اولا آمده های جمعه ۸ تیر باز بیایند و به قاعده می آیند چون کار را که کرد؟ آن که تمام کرد. این اما کافی نیست. نیامده ها هم بیایند چون بر ایشان روشن شده که نیایند جمعه ۱۶ تیر سعید جلیلی رییس جمهور ایران خواهد شد و در تمام شئون زندگی ایرانیان اثر می گذارد. این هراس افکنی نیست. توصیف واقعیت است.

چاپ در شماره ۱۵۷۵ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۱۰