سیطره هوش مصنوعی بر محیط زیست

عاطفه کربلایی / گروه جامعه

در دنیای امروز، پیشرفت‌های چشمگیر علمی و تکنولوژیکی، به ویژه در حوزه هوش مصنوعی (AI)، تأثیرات عمیقی بر محیط زیست داشته‌اند. از یک سو، هوش مصنوعی با قابلیت‌های پیش‌بینی تغییرات آب و هوا، کنترل آلودگی، و مدیریت پسماند، می‌تواند به حفاظت از محیط زیست کمک کند .از سوی دیگر، نگرانی‌هایی در مورد تأثیرات منفی فناوری‌های نوین بر محیط زیست وجود دارد، مانند افزایش زباله‌های فضایی و تأثیر آن بر تغییرات اقلیمی.اما در کل هوش مصنوعی به انسان‌ها کمک می‌کند تا در نظارت و حفاظت از محیط زیست کاراتر عمل کنند.

کاربرد هوش مصنوعی در کاهش تغییرات اقلیمی

رامین عابدی اصل، رئیس گروه نرم افزار سازمان هواشناسی کشور درباره چگونگی کمک هوش مصنوعی به حفاظت از محیط زیست اظهار کرد: هوش مصنوعی می‌تواند به روش‌های متعددی در حفاظت از محیط زیست کمک کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی (AI) می‌توانند حجم وسیعی از داده‌ها را تجزیه و تحلیل و الگوهایی را شناسایی کنند که برای انسان‌ها دشوار یا زمان‌بر است. به عنوان مثال AI می‌تواند به پایش جنگل‌ها برای شناسایی تخریب غیرقانونی جنگل‌ها کمک کند. هوش مصنوعی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و تکنیک‌های پردازش تصویر می‌تواند تغییرات پوشش گیاهی را در زمان واقعی تشخیص دهد و به مقامات اطلاع دهد.هوش مصنوعی می‌تواند در مدیریت منابع آب نیز مؤثر باشد. با تحلیل داده‌های هواشناسی و هیدرولوژیک، الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند پیش‌بینی کنند که کجا و چه زمانی بارش باران رخ خواهد داد و به کشاورزان و مدیران منابع آبی کمک کنند تا تصمیمات بهتری بگیرند.وی به این پرسش که آیا هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش تغییرات اقلیمی کمک کند، پاسخ مثبت داد و اظهارکرد: هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش تغییرات اقلیمی کمک کند و در بهینه‌سازی مصرف انرژی موثر است. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند مصرف انرژی در ساختمان‌ها و صنایع را تجزیه و تحلیل کنند و راهکارهایی برای کاهش مصرف ارائه دهند. به عنوان مثال هوش مصنوعی می‌تواند سیستم‌های تهویه مطبوع را بر اساس داده‌ها تنظیم کند تا مصرف انرژی کاهش یابد.وی با بیان اینکه هوش مصنوعی می‌تواند به توسعه و بهینه‌سازی منابع انرژی تجدیدپذیر کمک کند، گفت: AI با تحلیل داده‌های باد، خورشید و سایر منابع طبیعی می‌تواند بهره‌وری نیروگاه‌های بادی و خورشیدی را افزایش دهد. علاوه بر این به پیش‌بینی و مدیریت حوادث طبیعی مرتبط با تغییرات اقلیمی مانند سیل و طوفان کمک می‌کند که این قابلیت می‌تواند به کاهش خسارات و حفظ جان انسان‌ها و محیط زیست کمک کند.وی درباره میزان تاثیر مصرف انرژی توسط هوش مصنوعی بر محیط زیست گفت: مصرف انرژی توسط هوش مصنوعی می‌تواند تأثیرات منفی بر محیط زیست داشته باشد، به‌ویژه در صورتی که از منابع انرژی تجدیدناپذیر استفاده شود. فرآیندهای محاسباتی سنگین به‌ویژه در آموزش مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی می‌توانند انرژی بالایی را مصرف کنند. این وضعیت ممکن است منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای شود، مگر اینکه از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده شود.وی اضافه کرد: برای کاهش این تأثیرات باید به بهینه‌سازی مصرف انرژی در مراکز داده و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر توجه شود. شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل و مایکروسافت در حال سرمایه‌گذاری روی منابع انرژی تجدیدپذیر هستند و مراکز داده خود را بهینه‌سازی می‌کنند تا انرژی کمتری را مصرف کنند.

چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی برای حفاظت محیط زیست

عابدی اصل درباره چالش‌های اصلی استفاده از هوش مصنوعی در حفاظت از محیط زیست گفت: استفاده از هوش مصنوعی در حفاظت از محیط زیست با چالش‌های متعددی مواجه است. یکی از این چالش‌ها دسترسی به داده‌های کافی و باکیفیت است. نیاز به داده‌های بزرگ و متنوعی برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی است که امکان دارد در برخی مناطق در دسترس نباشد.وی ادامه داد: برخی از الگوریتم‌های هوش مصنوعی پیچیده و پرهزینه هستند و نیاز به زیرساخت‌های محاسباتی پیشرفته دارند که ممکن است برای همه کشورها و سازمان‌ها در دسترس نباشد علاوه بر این مسائل مربوط به حریم خصوصی و امنیت داده‌ها نیز باید در نظر گرفته شود. استفاده از داده‌های محیط زیستی ممکن است نیاز به اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس بین سازمان‌ها و کشورها داشته باشد که می‌تواند مسائل حقوقی و اخلاقی ایجاد کند.وی درباره آینده استفاده از هوش مصنوعی در حوزه محیط زیست ، گفت: آینده استفاده از هوش مصنوعی در حوزه محیط زیست بسیار روشن و امیدوارکننده است. با پیشرفت فناوری و افزایش داده‌های در دسترس، الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند دقیق‌تر و کارآمدتر شوند.وی با بیان اینکه در دهه آینده، شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه محیط زیست خواهیم بود، اظهارکرد: بهینه‌سازی مصرف انرژی یکی از این حوزه‌هاست. از هوش مصنوعی می‌توان برای مدیریت بهتر منابع انرژی، کاهش اتلاف انرژی و افزایش بهره‌وری در شبکه‌های برق بهره‌ برد.عابدی اصل با بیان اینکه AI می‌تواند منجر به کشاورزی دقیق شود، گفت: بهبود تکنیک‌های کشاورزی از طریق تجزیه و تحلیل داده‌ها، پیش‌بینی نیازهای آبی و مواد مغذی و مدیریت بهتر آفات، کشاورزی دقیق را در پی دارد.وی با اشاره به تاثیر هوش مصنوعی بر پایش و مدیریت منابع طبیعی اظهارکرد: استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و حسگرهای زمینی برای پایش سلامت جنگل‌ها، منابع آبی و پیش‌بینی و مدیریت بلایای طبیعی مانند آتش‌سوزی‌ها و سیلاب‌ها از طریق AI امکان‌پذیر است.عابدی اصل اضافه کرد: توسعه سیستم‌های هوشمند برای تفکیک و بازیافت پسماندها، کاهش آلودگی و افزایش کارایی فرآیندهای بازیافت از طریق هوش مصنوعی امکان‌پذیر خواهد شد همچنین همکاری‌های بین‌المللی و چندجانبه میان دولت‌ها، سازمان‌های غیرانتفاعی، شرکت‌های فناوری و دانشگاه‌ها می‌تواند به توسعه و پیاده‌سازی راه ‌حل‌های هوش مصنوعی در مقیاس بزرگ کمک کند.وی در پاسخ به پرسش که چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد توسعه هوش مصنوعی در جهت حفاظت از محیط زیست خواهد بود؟ گفت: انجام چند اقدام کلیدی برای اطمینان از توسعه هوش مصنوعی در جهت حفاظت از محیط زیست می‌تواند موثر باشد. یکی از آن‌ها اتخاذ سیاست‌ها و مقررات مناسب است. دولت‌ها باید استانداردها و قوانینی را وضع کنند که توسعه و استفاده از هوش مصنوعی را به سمت اهداف زیست‌محیطی هدایت کند. این کار می‌تواند شامل تشویق به بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر در مراکز داده و کاهش مصرف انرژی در فرآیندهای محاسباتی باشد.وی سرمایه‌گذاری در پژوهش و توسعه را یکی دیگر از راهکارهای این موضوع برشمرد و اظهارکرد: در این جهت تخصیص بودجه و منابع برای تحقیقات و توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی سبز و پایدار می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. یکی دیگر از راهکارها تشویق به مسئولیت‌پذیری اجتماعی و زیست‌محیطی است. در این جهت شرکت‌ها و سازمان‌ها باید به مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی خود توجه و در جهت کاهش اثرات منفی هوش مصنوعی بر محیط زیست تلاش کنند.لازم است ارتقای سطح آگاهی عمومی و آموزش متخصصان در زمینه کاربردهای هوش مصنوعی برای حفاظت از محیط زیست در دستور کار قرار گیرد.به گفته وی تشویق به همکاری‌های بین‌المللی و تبادل دانش و تجربیات در زمینه استفاده از هوش مصنوعی برای حل مشکلات زیست‌محیطی نیز در دستور کار قرار گیرد.وی درباره نقش شرکت‌های بزرگ فناوری در پیشبرد استفاده از هوش مصنوعی برای حفاظت از محیط زیست اظهار کرد: شرکت‌های بزرگ فناوری نقش بسیار مهمی در پیشبرد استفاده از هوش مصنوعی برای حفاظت از محیط زیست دارند. از نقش‌های کلیدی این شرکت‌ها می‌توان به تحقیق و توسعه در زمینه‌ انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش مصرف انرژی در مراکز داده، ترویج مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی ، پیشگامی در استفاده از فناوری‌های سبز، تسهیل همکاری‌ با دولت‌ها، سازمان‌های غیرانتفاعی و دیگر شرکت‌ها برای توسعه و اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی بزرگ‌مقیاس، آموزش و آگاهی‌بخشی  و ترویج نوآوری‌های سبز اشاره کرد.

چاپ در شماره ۱۵۷۵ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۱۰