رها کردن زاگرس به حال  خود

جنگل‌های زاگرس یک منطقه استراتژیک برای کشور است و معیشت حدود ۱.۵ میلیون نفر از مردم ساکن در این مناطق وابسته به جنگل‌های زاگرس است. جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های جنگلی کشور هستند و بیش از ۸۰ درصد عشایر کشور و بیش از ۵۰ درصد دام کشور در این منطقه حضور دارند و ۴۰ درصد آب کشور از آن منطقه تامین می‌شود.جنگل‌های زاگرس ۱۱ استان کشور را در برگرفته است و از استان آذربایجان غربی آغاز می‌شود و تا ‌فیروزآباد فارس امتداد دارد. ‌ جنگل‌های زاگرس ۶ میلیون هکتار وسعت دارد که این میزان جنگل در حدود ۳۰ میلیون ‌هکتار از مساحت کشور پراکنده است. ‌در این بین شدت و حدت و وسعت آتش‌سوزی‌ها طی سال‌های اخیر در جنگل‌ها و مراتع زاگرس نسبت به گذشته افزایش ‌پیدا کرده و ترمیم آتش‌سوزی‌هایی با این شدت در جنگل‌هایی مانند زاگرس که خود به دلایل مختلف مانند کشاورزی، دامداری بیش از حد ظرفیت، عوامل انسانی دیگر و بیماری‌ها و آفاتی که در سطوح بسیار وسیع طغیان می‌کند، توانایی زادآوری خود را از دست داده است، بسیار دشوار است . بر اساس اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور ناشی از عوامل انسانی است. کارشناسان معتقدند که این عوامل چه سهوی و چه عمدی باید ریشه‌یابی شوند تا با اتخاذ برنامه‌ای جامع بتوان از وقوع این آتش‌سوزی‌ها ‌پیشگیری کرد.همچنین مهار آتش در ساعات اولیه آغاز آتش‌سوزی بسیار مهم است و اگر در همان لحظات اولیه آتش کنترل شود و وسعت پیدا نکند می‌توان حریق را مهار کرد اما متاسفانه در آتش‌سوزی جنگل‌ها طی سال‌های اخیر شاهد تاخیر در اطفای به‌موقع حریق به دلایل متعددی بوده‌ایم که از جمله آن‌ها می‌توان به کمبود امکانات و تجهیزات اطفای حریق، نیروهای اطفای حریق و تاخیر در اعزام بالگرد به مناطق صعب‌العبور اشاره کرد.این در حالیست که در کشوری که تنها ۷ درصد از مساحت کل آن را پوشش جنگلی تشکیل داده‌ است و ۹۳ درصد مابقی آن خشک و نیمه خشک و پوشش گیاهی آن بسیار کم است، ‌ هر یک درخت باید برای ما اهمیت زیادی داشته باشد.  هر یک درختی که در زاگرس از دست می‌دهیم، کشور را به سمت بیابانی شدن سوق می‌دهد.  بهرحال با آغاز فصل گرما رویشگاه‌های زاگرس بار دیگر دچار آتش‌سوزی شده‌اند اما همچنان آمادگی و امکانات کافی جهت اطفای حریق در این رویشگاه مهم و با ارزش کشور – که منزلگاه درختان بلوط است – وجود ندارد. به طوری که در هفته‌های اخیر چندین مورد آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس در استان‌های فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و سایر استان‌های همجوار این استان‌ها انجام شده است که موجب نابودی صدها هکتار از جنگل‌های کشور و گونه‌های حیات وحش ساکن این مناطق شده است.اگر چه در اکثر موارد، آتش‌سوزی‌ها مهار شده اما در برخی شهرستان‌ها از جمله پل‌دختر همچنان شاهد نابودی منابع طبیعی کشور هستیم.

ما به هیچ وجه آتش‌سوزی طبیعی نداریم

در رابطه با این آتش‌سوزی‌ها، محمد یزدان‌پور؛ فعال محیط زیست گفت: آتش‌سوزی‌ها در استان‌های مجاور جنگل‌های زاگرس همچنان تداوم دارد؛ به عنوان مثال چند روز پیش چهار مورد آتش‌سوزی در استان فارس داشتیم که خوشبختانه هر چهار مورد اکنون مهار شده است. وی درباره علت این آتش‌سوزی‌ها توضیح داد: ما به هیچ وجه آتش‌سوزی طبیعی نداریم و در واقع به این دلیل که همه آنها عمدی است، بهتر است از واژه آتش زدن استفاده کنیم؛ متاسفانه این آتش زدن‌ها همچنان ادامه دارد و ما هر روز با این استرس زندگی می‌کنیم که ممکن است هر لحظه جایی از جنگل‌های زاگرس را آتش بزنند!. وی با انتقاد از رویکرد دولت و دستگاه قضایی با متخلفان متذکر شد: متاسفانه قانون‌ باز دارنده‌ای نیز در این حوزه نداریم و دولت به خاطر اینکه از برخوردهای قهری با مردم اجتناب کند، آن طور که باید به متخلفان برخورد نمی‌کند.وی بیان کرد: ستاد بحران، سال‌های گذشته پیش از شروع فصل گرما درخصوص آتش گرفتن جنگل‌ها تشکیل جلسه می‌داد اما امسال حتی این اتفاق هم نیفتاد و همین جلسه خشک و خالی هم برگزار نشد و علناً زاگرس را به حال خود رها کردند!. یزدان‌پور افزود: زمانی هم که مسئولان می‌خواهند حضور نمایشی در منطقه داشته باشند، این موضوع بیشتر باعث رنجش مردم، فعالان و سمن‌هایی می‌شود که در دل منطقه در حال خاموش کردن آتش هستند؛ در آتش‌سوزی‌های اخیر نیز مردم و سمن‌ها به طور جدی پای کار بودند و در کنار نیروهای سازمان منابع طبیعی، بخش زیادی از مهار آتش توسط آنها انجام شد.وی درباره استفاده از هلیکوپتر و هواپیماهای آبپاشی اظهار کرد: متاسفانه به نظر می‌رسد که سازمان‌های متولی و خود دولت هیچ تمایلی به ورود به این موضوع ندارند و برای پیشگیری از آتش‌سوزی‌ها هیچ اقدامی نمی‌کنند؛ متاسفانه دولت هنوز این مسئله را به عنوان بحران، نشناخته که بخواهد پیش از وقوع واقعه برای آن چاره‌سازی کند؛ فقط لحظه‌ای که آتش‌سوزی گسترده شده و به‌عنوان فاجعه به رسانه‌های خارجی می‌رسد، آن زمان است که دولت جلو می‌آید و می‌خواهد اقدامی بکند و در همان لحظه صحبت از خرید دمنده، هلیکوپتر و … می‌شود اما زمانی که آب‌ها از آسیاب افتاد باز هم زیر قولشان می‌زنند!. یزدان‌پور افزود: به عنوان مثال در یک مورد آتش‌سوزی در شهرستان ممسنی، فرماندار گفته بود که سازمان منابع طبیعی قول داده که یک میلیارد برای تجهیزات خاموش کردن آتش هزینه کند اما این کار هنوز انجام نشده است؛ ستاد بحران نیز کار خاصی انجام نداده و عملکرد آنها در حدی بوده که بچه‌هایی که داوطلبانه برای مهار آتش می‌آیند در آتش‌سوزی‌ها زخمی می‌شوند، تشنگی و گرسنگی را تحمل می‌کنند و ستاد بحران حتی در حد رساندن یک آب معدنی به داوطلبان نیز نتوانسته کمک کند.وی بیان کرد: تجربه من در مهار آتش جنگل‌ها نشان داد که “بسکت” (مخازن بزرگ حمل آب با هلیکوپتر) هیچ کارایی ندارد و تنها چیزی که می‌تواند جنگل‌های ما را نجات بدهد این است که منابع طبیعی، محکم‌تر پای کار باشد و از نظر قانونی، راه را برای متخلفانی که جنگل را آتش می‌زند، ببندد؛ متاسفانه برخی از مردم مناطق جنگلی زاگرس به خاطر سود زیادی که کشت انجیر و انگور دارد، جنگل را آتش زده و بعد از مدتی آن محدوده را به باغ‌های انجیر و انگور تبدیل می‌کنند! در اینجا دستگاه قضایی باید ورود کند.یزدان‌پور افزود: به عنوان مثال در یک مورد آتش‌سوزی که در  شهرستان رستم در استان فارس اتفاق افتاد و باعث شد که ۷ روز جنگل‌های بسیار ارزشمند بلوط این منطقه بسوزد، بنده به مدیرکل ستاد بحران و مدیرکل منابع طبیعی استان با ارائه مستندات ثابت کردم که آتش‌سوزی از یک باغ انجیر شروع شده اما متأسفانه بازهم هیچ برخوردی با صاحب این باغ که مستقیما باعث چنین آتش‌سوزی بزرگی شده بود، صورت نگرفت!. وی با اشاره به اهمیت هلی‌برد(جابه‌جایی نیرو با بالگرد) توضیح داد: زمانی که آتش بسیار گسترده می‌شود، هلی‌برد می‌تواند بسیار موثر باشد چرا که بچه‌های داوطلب را بالای سر آتش می‌برد؛ اگر هلی‌برد نباشد ما باید با کوله و دمنده‌های(یکی از تجهیزات اطفا حریق) سنگین مسیری ۴.۵ ساعته را پیاده برویم و زمانی که به آتش می‌رسیم، دیگر توانی برایمان نمانده است.یزدان‌پور در پایان با اشاره به کمبود امکانات جنگل‌بانان گفت: سازمان منابع طبیعی یا نمی‌تواند یا نمی‌خواهد که نیروهای خود را تجهیز کند و جنگل‌بانان حتی کفش یا لباس و کلاهی ندارند که بتواند آنها را در برابر آتش محافظت کند؛ اکثر جنگل‌بانان سازمان منابع طبیعی از مردم بومی منطقه هستند و به خاطر عِرقی که به منطقه دارند برای حفظ جنگل‌ها تلاش می‌کنند و اگر نه هیچکس برای چهار میلیون تومان در ماه جان خود را به خطر نمی‌اندازد.

چاپ در شماره ۱۵۷۳ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۰۷