عقب ماندن آموزش از نیاز جامعه

دومین مناظره نامزدهای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری با عنوان «خدمات‌رسانی عدالت‌محور دولت» روز پنج‌شنبه ۳۱ خرداد ماه برگزار شد. در این مناظره موضوعاتی از جمله «سیاست‌گذاری در یارانه‌ها»، «رفع فقر مطلق»، «تحقق و ارتقای نظام سلامت»، «ارتقای نظام آموزشی و علمی» مورد بحث قرار گرفت. محور بخش سوم مناظره، ارتقای نظام آموزشی و علمی بود. مجری برنامه در این خصوص اظهار کرد: در برنامه هفتم اشاره شده که رتبه جهانی ایران از نظر کمیت تولید علم تا پایان برنامه باید به جایگاه چهاردهم برسد. در این بخش از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری خواسته شد که برنامه اجرایی خود برای تحقق این موضوع را ارائه کنند. در بخش سوم نیز دو نفر از کارشناسان سوالاتی در مورد «استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها برای حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی» و همچنین «راهکارها برای حفظ، نگهداشت و تکریم اعضای هیئت علمی» مطرح کردند.

رتبه‌علمی چگونه محاسبه می‌شود؟

بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه که اخیراً ابلاغ شده است؛ رتبه جهانی ایران از نظر کمیت تولید علم، باید در پایان برنامه پنج‌ساله به رتبه چهاردهم دنیا برسد. کمیت تولید علم بر اساس تعداد مقالات علمی منتشر شده پژوهشگران در پایگاه‌های علمی بین‌المللی معتبر «اسکوپوس» و «وب آو ساینس» سنجیده می‌شود. ایران در حال حاضر بر اساس مقالات منتشر شده در پایگاه اسکوپوس رتبه ۱۶ و در پایگاه «وب آو ساینس» رتبه ۱۷ جهان را دارد. بررسی روند سالانه مقالات منتشر شده نشان می‌دهند که سال گذشته تعداد مقالات منتشرشده ایران کاهش پیدا کرده و به دنبال آن رتبه علمی کشور نیز نزولی شده است.

تأکیدات مقام معظم رهبری در مورد رشد علمی کشور

موضوع رشد علمی کشور بارها مورد تاکید مقام معظم رهبری نیز قرار داشته است به طوری که مقام معظم رهبری ۲۵ مهر ماه سال گذشته در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر علمی در مورد نگرانی از دست رفتن رتبه‌های علمی گفتند: «امروز ما احتیاج داریم به یک حرکت مبتکرانه‌ای از سوی دستگاه‌های علمی کشور تا عقب نیفتیم. ما حرکت کردیم، امّا دیگران هم حرکت کردند؛ حتّی عدّه‌ای از کشورهای منطقه با مشاهده‌ی پیشرفت ایران تشویق شدند به حرکت کردن، در حالی که عقب بودند؛ امروز ما به آمارها که نگاه می‌کنیم، می‌بینیم اینها خیلی جلو آمده‌اند. بیمِ آن وجود دارد که ما از مسابقه‌ی علمی دنیا عقب بمانیم؛ جدّاً این بیم وجود دارد». در روزهای اخیر نیز مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از جوانان مدال‌آور در المپیادهای دانش‌آموزی و دانشجوییِ داخلی و جهانی، با اشاره به شکل‌گیری یک حرکت پر بار علمی در دهه ۸۰ و سرعت‌گیری پیشرفت علمی کشور گفتند: «در سال‌های آخر دهه ۹۰ این حرکت قدری افت پیدا کرد البته این افت در دو سه سال اخیر قدری جبران شده اما نا کافی است و در شرایط کنونی ما احتیاج به یک خیزش علمی داریم تا به خط مقدم علم جهانی برسیم که با تلاش نخبگان جوان و آماده‌سازی محیط عمومی، این مسئله امکانپذیر خواهد شد».

تحقیقات ما مبتنی بر جامعه و نیاز نیست

مسعود پزشکیان، نامزد انتخابات ریاست جمهوری در جریان مناظره در این خصوص اظهار کرد: دانشگاه‌های ما امروز در بهترین حالت نسل دو دانشگاه‌ها هستند و دانشگاه‌های علوم پزشکی نسل سه قرار دارند. نسل‌های دانشگاهی شامل آموزش تئوری، تحقیق و مهارت و عمل هستند. ما در دانشگاه‌ها فقط تئوری و تحقیق را به دانشجویان منتقل می‌کنیم و در تئوری و تحقیق هم مشکلاتی وجود دارد. چون تحقیقات ما مبتنی بر جامعه و نیاز نیست و با تحقیقات هزینه‌ها را هدر می‌دهیم. وی در ادامه تاکید کرد: باید کاری کنیم تا دانشگاه‌های ما از نسل دو به سمت نسل سه و چهار برود. الان عنوان می‌شود که علم باید مشکل جامعه را حل کند در همین راستا نیز امروز رشته‌ها در هم ادغام می‌شوند اما ما در حال عقب افتادن از دنیا هستیم؛ نیروی انسانی بسیاری داریم اما مشکل جامعه را نمی‌بینیم. آموزش بر اساس نیاز و شناخت جامعه نیست. در ادامه این نامزد انتخابات ریاست جمهوری با اشاره به وضعیت فارغ‌التحصیلان فاقد شغل، تاکید کرد: امروز ما نیروهای بسیاری در دانشگاه‌ها تربیت می‌کنیم اما این نیروها در خارج از دانشگاه بیکار هستند و در جایی هم که کار به آن‌ها می‌دهیم، مهارت لازم را ندارند؛ اگر ما بخواهیم آموزش را طوری طراحی کنیم که عمر و سرمایه مردم در دانشگاه‌ها تلف نشوند باید کاری کنیم که وقتی دانشجو از دانشگاه خارج شد بتواند مشکلی را حل کند. دانشگاه‌ها امروز دنیا در حال حرکت به سمت نسل ۴ و ۵ هستند؛ ولی ما هنوز اندر خم یک کوچه هستیم. وی ادامه داد: برای تغییر این شرایط باید اعضای هیئت‌علمی و نخبگان احترام پیدا کنند. برخوردهای جناحی و دسته‌ای و سیاسی کنار بروند و از افرادی که نخبه هستند از هر دسته و جناحی استفاده شود. وی اضافه کرد: زمانی که این نخبگان از کشور خارج می‌شوند، به آن‌ها افتخار می‌کنیم که یک دانشمند ایرانی است ولی اگر در ایران بود، ممکن بود ما او را اخراج کنیم یا او را استخدام نکنیم.

مکانیسم پرداخت باید به گونه‌ای باشد که یک عضو هیات‌علمی بتواند زندگی کند

این کاندیدای ریاست جمهوری در ادامه خاطر نشان کرد: مکانیسم پرداخت باید به گونه‌ای باشد که هیئت‌علمی بتواند زندگی کند. با این میزان حقوق اساتید نمی‌توانند به راحتی زندگی کنند. یکی از دلایل مهاجرت نخبگان همین است و در نتیجه در خارج از کشور آن‌ها را می‌قاپند. ما باید از آن‌ها مراقبت کنیم وی افزود: باید بین نیاز، استخدام نیرو و شایستگی یک تناسبی وجود داشته باشد تا وقتی یک نیرو پس از آموزش وارد جامعه می‌شود، بیکار نماند. الان بیشتر جمعیت بیکار ما فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند و این به خاطر عدم سیاست‌گذاری دقیق ما بر اساس نیاز جامعه است. همچنین به هیئت‌علمی احترام نمی‌گذاریم و مدیریت سیاسی داریم که مجموعه این عوامل سبب نارضایتی، خروج جوانان، مغزها و اندیشه‌ها و نا امیدی نسبت به آینده می‌شود.

چاپ در شماره ۱۵۷۰ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۰۳