نشست زمین بحرانی بین‌المللی است

شرایط کرمان در فرونشست زمین سال‌هاست که به یکی از موضوعات محوری زمین شناسی در این استان تبدیل شده و به عنوان نخستین استان ها در این بحران قلمداد می شود.

عوامل متعددی سبب فرونشست می‌شود و طبق آماری که تابستان سال گذشته مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی استان داده بود یکی از این عوامل در استان برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به شمار می رود ؛سالانه یک میلیارد مترمکعب اضافه برداشت آب در استان وجود دارد و همین موضوع بر فرونشست زمین بیشتر دامن زده است.

راه‌حل مدیریت مصرف آب

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب خاوری کشور خاطرنشان کرد: برای حل معضل فرونشست چاره‌ای جز مدیریت مصرف آب نداریم که در این زمینه باید اقناع سازی عمومی صورت گیرد.

لایه‌های رُسی علت اصلی فرونشست در کرمان است

استاد دانشگاه شهید باهنر و عضو فرهنگستان علوم پایه کشور نیز در این نشست تخصصی حضور داشت و به جنبه های علمی پدیده فرونشست زمین پرداخت که با اشاره به اینکه بیش از ۱۰ عامل سبب پایین رفتن سطح زمین و به اصطلاح نشست زمین می‌شود، گفت: نشست زمین از نظر شکل ظاهر سه نمود دارد.

احمد عباس زاده افزود: اولین شکل شامل نشست پهنه‌ای، دومین شکل نشست شکافی به صورت چند ضلعی ظاهر می‌شود و سومین شکل نشست زمین به صورت فروچاله است.

وی از نظر عامل ایجاد فرونشست شرایط انسانی و شرایط طبیعی را ۲ عامل مهم شکل‌گیری این پدیده دانست و تاکید کرد: یکی از عوامل انسانی ایجاد نشست زمین، اُفت سطح آب‌های زیرزمینی است.

عباس زاده با اشاره به اینکه زیر شهر کرمان ۶۰ رشته قنات وجود دارد خاطرنشان کرد: از حدود زیرساخت یک چهارم خانه‌های کرمان قنات عبور کرده است.

استاد دانشگاه شهید باهنر و عضو فرهنگستان علوم پایه کشور، لایه‌های رسی را علت اصلی فرونشست در ایران و استان کرمان عنوان کرد و افزود: زیر رس به علت خشک شدن با کاهش حجم شدیدی روبه رو می‌شود، بنابراین وقتی آب زیرزمینی برداشت می‌شود آرام آرام آب لایه رُسی گرفته می‌شود.

وی انحلال را از دیگر عوامل مهم در فرونشست زمین در استان کرمان عنوان کرد و ادامه داد: نمونه این فرونشست را در شهربابک و اختیارآباد کرمان شاهد هستیم.

عباس‌زاده اجرای پروژه‌های فاضلاب را از موارد انسانی فرونشست زمین عنوان کرد و افزود: در اثر ایجاد حفره‌های زیرزمینی، تونل‌ها، قنات‌ها، سازه‌های بلند، کانال‌های فاضلاب، متروهای زیر زمینی و معادن نیز فرونشست ایجاد می‌شود.

وی در عین حال با اشاره به اینکه عامل انسانی به شکل‌های متعددی در پدیده فرونشست دخالت دارد، تصریح کرد: نشست زمین بحرانی بین المللی است چون همه کشورها به دلیل بحران آب به سراغ سفره‌ها رفته‌اند و اضافه برداشت دارند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: وقتی ضخامت زمین متفاوت یا نشست متوقف شده باشد فرونشست پهنه‌ای با شکاف همراه است.

عضو فرهنگستان علوم پایه کشور با تاکید براینکه اطراف چاله اختیارآباد(شهرستان کرمان) احتمال فرونشست ناگهانی وجود دارد، اظهارداشت: همچنین زنگی‌آباد(شهرستان کرمان) نیز همین وضعیت دارد.

وی اظهارداشت: در جاده باغین به رفسنجان و محدوده‌ای از دشت خاتون آباد نیز خطر فروچاله وجود دارد.

دشت وسیع جازموریان مستعد فرونشست است

عباس‌زاده با بیان اینکه دشت‌های جنوب استان در فرونشست تاخیر دارند، اظهارداشت: دشت وسیع جازموریان مستعد فرونشست است و در آینده نزدیک به بحران تبدیل می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در جاهایی که مدیریت آب داشتیم با مشکل فرونشست روبه رو نیستیم تاکید کرد: در دشت بم کمترین چاه زدند و قنات‌ها دایر هستند اما در محدوده فهرج، نصرت‌آباد و گنبکی با مشکل فرونشست روبه رو هستیم.

فرهنگ چگونگی استفاده از آب و نیاز به اقناع‌سازی عمومی

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان کرمان نیز در این نشست با اشاره به اینکه متوسط بارندگی در استان ۱۳۰میلیمتر است، گفت: در کل کشورهای دنیا جاهایی که کمتر از ۲۵۰ میلیمتر بارندگی دارند اصلا باغ ندارند، اما در جایی با متوسط بارندگی ۱۳۰ میلیمتر آیا این همه باغ باید در جایی خشک و کویری وجود داشته باشد؟

حمید علیدادی سلیمانی با اشاره به اینکه در استان کرمان برداشت آب از منابع زیرزمینی چیزی حدود ۶.۵ میلیارد مترمکعب است، گفت: این میزان استفاده باید عددی حدود چهار میلیارد متر مکعب باشد تا مصرف آب از سفره‌های زیرزمینی استان به تعادل برسد.

وی کاهش مصرف آب در استان کرمان را کار سختی دانست و تصریح کرد: بسیاری از مردم آب را در مالکیت خود می‌دانند که البته ترویج فرهنگ چگونگی استفاده از آب نیاز به اقناع‌سازی عمومی دارد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان کرمان با اشاره به اینکه با توجه به آورده آب و خروجی‌ها آن، آب این استان در مرحله جیره‌بندی است تاکید کرد: کاهش مصرف آب در استان با اصلاح شیوه‌های آبیاری و توسعه کشت‌های کم‌آب‌بَر امکان پذیر است.

وی خاطرنشان کرد:با کاهش ۲۵ درصدی برداشت از چاه‌های کشاورزی و پروانه‌های تازه، حداقل فرونشست از نسل ما عبور می‌کند و به نسل بعد منتقل می‌شود؛ با وضعیت فعلی و خطر جدی فرونشست زمین در استانی که اکنون رتبه‌دار بیشترین پهنه فرونشینی کشور را دارد، حجم برداشت باید به‌سرعت کاهش یابد.

علیدادی‌سلیمانی تاکید کرد: باید به صورت هوشمندانه بخشی از آب زیرسطحی و فاضلاب را در زیر شهر کرمان نگه داریم و همه آن را به شبکه فاضلاب منتقل نکنیم.

وی ادامه داد: اصلاح کاهش برداشت و اصلاح روش‌های کشاورزی از راهکارها برای به تاخیر انداختن فرونشست در استان کرمان است.

چاپ در شماره ۱۵۶۴ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۳/۲۶