هنر فرش بافی اسیر بی عدالتی ها

آمنه سپهر / گروه فرهنگ

روایت بانوی فرش هنرمند فارسی حکایت روزگار قالی قشقایی با ترجیع بند رنج است، هنری که به گفته وی عدالت حلقه مفقوده آن است.

با صدای گرمش روح کلمات را از آن سوی خط به شنونده القاء می کند؛ انگار از آن سوی این سیم های الکتریکی ارتعاش رنگ های الوان را به سمتت روانه می کند.

او می گوید و واژه هایش در صدای کوبش منظم  “کرکیت ها” (ابزاری جهت کوبیدن رج های بافته شده) گم می شود‌.

او همچنان می بافد و همچنان از بی عدالتی ها می نالد؛ دست بافته های ارزشمندش در خانه ثروتمندان و بی رنجان جامعه است در حالیکه که خودش آغشته به رنج  بی عدالتی هایی است که روزگار جوانیش را با گره زدن به فرش هایی که شب های متوالی را به امید کسب درآمدی اندک به صبح رسانده، سپری کرده است.

عشرت بهمن نژاد همان بانوی ۴۱ ساله قشقایی از فیروزآباد فارس است که فرش هایش آوازه جهانی دارد، بانویی که با اشتیاق و با انواع چالش ها توانست ۸ گره را اختراع و به ثبت برساند.

رهاورد دلبستگی او با تارو پور قالی، فرش های بی نظیری است که  ۱۱ عدد از آنها در موزه های داخل و خارج از کشور نگهداری می‌شود.

بانویی که آموزشگاه فرش ایلمه را در دیار فرش بافان قشقایی فارس (فیروزآباد) به راه انداخته تا بتواند دختران ایلش بر سر دارها بنشینند و میراث کهن این سرزمین را پر رونق تر از گذشته سامان بدهد.

اما این بانوی هنرمند دل پر از دردی دارد، حجم سنگین کلمات مانع از گفتن مرارت هایش می شود، کسی که تمام کوشش خود را به کار بسته است تا فرش اصیل قشقایی همچنان سربلند و غنای دستبافته های هنرمندان ایل بی مثالش روز افزون باشد.

گُرده کبود قالی دستبافت از صنعتی شدن فرش

گرچه صنعتی شدن فرش گُرده فرش دستبافت  را کبود کرده است اما هنوز این شیرزن قشقایی در جدال با صنعتی شدن ‌این هنر دست بافت است و با راه اندازی آموزشگاه فرش دست بافت خود فریاد در گلو نشسته هنرمندان این عرصه را با صدای یکدست کرکیتها به شنوندگان می‌رساند.

او هنر و صنعت فرش را صنعت دیرینه که متعلق به ایرانیان است می داند و معتقد است که تغییر نگرش فرش از یک زیر انداز به یک قطعه هنری در عرصه های مختلف می‌تواند پیام آور فرهنگ و هنر کشورمان باشد.

 بی عدالتی؛ عایدی ۲۵ ساله رنج

این هنرمند قشقایی اظهار می کند که ۲۵ سال از عمرش در صنعتی گذشته که در آن جز رنج و بی عدالتی هیچ چیزی عایدش نشده است.

بهمن نژاد با بیان اینکه به ۱۴ کشور آسیایی و اروپایی سفر کرده تا هنر بی بدیل ایرانی را معرفی کند، می‌گوید: با وجود داشتن مدارک علمی و تجربی در سطح ملی و بین المللی  و ۸ گره اختراعی انگار هیچ جایی در صنعت فرش فارس و کشور ندارم.

این بانوی فرش باف استان فارسی می افزاید: خالق اولین و تنها بافنده فرش دو روی دنیا با نام “جهان بی نظیر” در ۱۴۰ رج با ۱۵۴ رنگ هستم که هم اکنون در کشور سوئیس از آن نگهداری می شود.

 اسمی از هنرمندان واقعی در لیست نام آوران هنر فرش دستبافت فارس سال ۱۴۰۳ نیست

او با انتقاد شدید از بی عدالتی های حاکم  در حوزه فرش دست بافت تصریح می‌کند: با ارائه و ارسال  مدارک منتظر بورسیه تحصیلی در مقطع  دکترای فرش از دانشگاه کانادا در آینده نزدیک هستم و با این وجود که هم بصورت علمی و تجربی و خلاقیت پیش رفته ام اما می بینم در لیست نام آوران و اساتید هنر صنعت فرش دستبافت فارس در سال ۱۴۰۳ هیچ جایگاهی ندارم، در حالیکه در همه مقاطع تولید، رنگرزی، پژوهش، طراحی، بافت، صادرات و رفوگری و مرمت در سطح ملی و بین المللی حرف برای گفتن دارم.

بهمن نژاد تاکید کرد: خواهشمندیم که همه مسئولان بالادستی مدارک ما را ببیند و از حق از دست رفته ما دفاع کنند‌.

این هنرمند فرش دستبافت کشور ابراز می‌کند:  با هزار رنج  آموزشگاه فرش ” ایلمه” را راه اندازی کرده‌ام و چندین هنر جو در موسسه در حال فراگیری دوره های  آموزشی هستند و می‌توان گفت که از بهترین هنرمندان فرش دستبافت هستند‌.

هیچ کدام از ارگان های دولتی حمایت نمی کنند

او ادامه می‌دهد: در عین حالی که شبانه روز کار می کنم  اما هیچ ارگان دولتی در استان فارس از من حمایت نمی کند.

بهمن نژاد اضافه می‌کند: هر چه فکر می کنم نمی دانم شاخص های انتخاب هنرمندان نمونه عرصه فرش  استان فارس در سالجاری بر چه اساسی بوده است که افراد فاقد دانش در این حوزه که صرفاً تولید کننده و دنبال خرید دست بافته های هنرمندان هستند در لیست نام آوران صنعت فرش استان فارس قرار می‌گیرند و ما که هم مقام و مدارک ملی و بین المللی داریم هیچ جای پایی در این محافل نداریم.

بهمن نژاد عنوان می‌کند: من می خواهم بدانم  چه کسانی در این‌ گزینش ها سهیم هستند که  افرادی که سواد مقطع ابتدایی هم ندارند و با هزاران فن، پروانه تولید میگیرند در لیست نام آوران جای گرفته اند و منی که  فقط ۶ مدرک بین المللی که تا ماه آینده (تیرماه ) از تهران اخذ می کنم، نادیده گرفته می شوم.

وقتی نزدیک به ۱۰۰ مدرک معتبر داخلی و خارجی نادیده گرفته می‌شود

او می‌گوید: نزدیک به ۱۰۰ نمونه مدرک معتبر داخلی و‌خارجی  در حوزه فرش دستبافت دارم اما چه حیف که  چند سالیست نه اداره صمت و نه صنایع دستی از من هیچ حمایتی نمی کنند و حتی نادیده هم می گیرند.

این بانوی هنرمند ایل قشقایی می افزاید: نگاه عدالت محور درحوزه فرش وجود ندارد و این موضوع را به عینه می‌بینم، من نمیگویم از دیگران حمایت نشود اما ما را هم ببینند.

بهمن نژاد در خاتمه می‌گوید: چون با رنج و مشقت تدر حوزه بافت  عمرم را گذاشته ام متوقع ام که حداقل در استان خودم دیده شوم نه اینکه دائم در حال رنج باشم.

چرا دولت با ارائه تسهیلات ارزان قیمت هنرمندان حوزه فرش را یاری نمی کند، چرا سهم ما از این هنر بی بدیل فقط رنج است.

هنر فرش بافی، هنر بی بدیلی است که متاسفانه به دلیل صنعتی شدن این دست بافته، رونقش تا حدودی کمرنگ شده ولی هنوز هم در گوشه و کنار ایران کهن، دستانی به دارهای عَلَم شده، آویز است تا اثبات کند که ذره ای از عشقش به تار و پود فرش ها و گره های نشسته بر دار قالی کم نشده و مصمّم به ایستادن است، کسی که هنوز مشتاقانه با رنج دستان پینه بسته اش دلدادگی اش را بر تار پود قالی فریاد می زند.

پس لازم است تا هنر افراد این چنینی دیده و در گام نخست از آنان حمایت و تجلیل شود‌.

چاپ در شماره ۱۵۶۲ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۳/۲۳