افزایش جمعیت افغانیها در ایران هر روز ابعاد تازهای به خود میگیرد
گزارشهای تازه از افزایش جمعیت افغانستانیها در ایران حالا هر روز ابعاد تازهای به خود میگیرد و این گزارشها اکنون حتی حکایت از اقامت اتباع این کشور در استانهایی دارد که پیش از این و هنوز ممنوع خوانده میشده است.حشمتالله فلاحتپیشه، نماینده سابق مجلس در مرداد ۱۴۰۲ در این باره اعلام کرد: «یکپنجم جمعیت افغانستان در ایران حضور دارند. امروز هر ایرانی امکان رصد امنیتی، اقتصادی و اجتماعی دارد، اما برای مهاجران افغانستانی چنین امکانی وجود ندارد. حضور آنها منجر به چالشهای مختلفی شده است».در چنین شرایطی که مشخص نیست آیا برای عبور افغانستانیها آنهم بهصورت غیرقانونی از مرز با طالبان همکاری صورت گیرد یا خیر، اظهار نظر عجیب عضو شورای عالی نظام پزشکی در خصوص واردات دندانپزشک افغانستانی و پاکستانی، معنادار و هشداردهنده به نظر میرسد.اظهار نظری شبیه به ایده واردات انسان به دلیل کاهش نیروی کار و پیری جمعیت کشور.تقریبا در تمامی کشورهای جهان، پناهجو و یا مهاجر باید یک روند قانونی را طی کند، روندی که حتما ایرانیانی که مهاجرت کرده اند به خوبی با آن آشنا هستند. درخواست حضور، صدور ویزا، چکهای کامل امنیتی، برآورد ورودی و عایدی مالی و حتی هزینهکرد دولتها برای پناهجویان و مهاجران به طور کامل انجام میشود و در این میان خوب است دولت یک برآورد دستکم از بعد مرداد سال ۱۴۰۰ تاکنون درباره وضعیت حضور اتباع در ایران بدهد، تا مشخص شود چه مقدار اتباع در ایران حضور دارد و دقیقا چه برآوردهای اقتصادی و مالی درباره آنان شده است.
دورنمای کلی حضور افغانها در ایران
افغانستان به عنوان یکی از کشورهایی که دچار جنگ و ناامنی بوده است، همواره مهاجران زیادی را به سوی کشورهای همسایه خود، از جمله ایران، گسیل کرده است. این ورود جمعیت مهاجر افغان به ایران، تأثیرات بسیاری بر اقتصاد، جامعه، فرهنگ، و سیاست کشورمان داشته.بر اساس این گزارش، تحولات مهمی در بافت جمعیتی کشور به چشم میخورد که مستلزم توجه فوری است. روستاهایی در استانهایی مانند ری، قلعه نو و کهریزک دچار خالی شدن از جمعیت ایرانی شدهاند. ادعاها حاکی از آن است که مناطقی که پیشتر محل اقامت ایرانیان بودهاند، اکنون توسط اتباع افغانستانی به تصرف درآمدهاند. این تغییرات به چالشهای امنیتی و اجتماعی منجر شده است. به عنوان مثال، شهروندان محلی در مناطقی مانند کویرآباد کهریزک دچار مشکلات امنیتی و غذایی شدهاند.حتی برخی از روستاها به طور کامل به گونهای تغییر یافتهاند که نماز جمعه و فعالیتهای اجتماعی در آنها توسط افغانستانیها اداره میشود و حضور ایرانیان به صورت چشمگیری کاهش یافته است. با توجه به ادعاهای آماری، تخمین زده شده است که تعداد مهاجران افغانستانی در ایران به بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر رسیده است، که این آمار نسبت به آمارهای رسمی اختلاف قابل توجهی دارد.این موضوع نشاندهنده اهمیت بررسی دقیق تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این تحولات است. همچنین موضوع افزایش زاد و ولد و جمعیت مهاجران افغانستانی خصوصا در حاشیه تهران نباید فراموش شود.به همین دلیل، لازم است که نه تنها به چالشهای امنیتی و اجتماعی مرتبط با این تغییرات توجه شود، بلکه راهکارهایی برای مدیریت بهینه این فرآیندها ارائه شود. برخی از مسائلی که مورد توجه قرار گرفته است شامل افزایش قیمت مسکن، مشکلات امنیتی و امکانات اجتماعی است که نیاز به راهکارهای جامع و مؤثر دارند.در حال حاضر، مهاجران برای برخی از بخشهای ایران مزیتهای اقتصادی و سیاسی قابل توجهی را به همراه دارند. این مزایا معمولاً در ارتباط با منافع حزبی، سیاسی و ایدئولوژیک مورد بهرهبرداری قرار میگیرد، بهویژه در شرایطی که تمایل اقشار ایرانی به مشارکت کمتر است. برخی از شهرها، از جمله قم، شاهد این روند هستند که افغانستانیها به راحتی میتوانند ملکی را خریداری و در نام خود ثبت کنند. این موضوع در کنار افزایش حضور مهاجران با ویزای قانونی و اقامت غیرقانونی، به یک مسأله مهم تبدیل شده است.از طرفی در سالهای اخیر، میزان یارانههای پنهان در ایران به طور قابل توجهی افزایش یافته است. برآوردهای اخیر نشان میدهد که حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار از منابع نفتی و انرژی به همراه مواد غذایی در کشور اختصاص مییابد. این یارانهها بطور مستقیم یا غیرمستقیم به جمعیت داخلی و مهاجران تخصیص مییابد.تأثیرات اقتصادی یارانههای پنهان: به طور کلی، در هر سال حداقل پنج میلیارد دلار از یارانهها به اتباع خارجی پرداخت میشود و ارزش ریالی این یارانهها با توجه به نرخ ارز، بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد تومان است. تأثیرات این یارانهها بر اقتصاد کشور قابل توجه است. بطور مثال، افزایش میزان یارانهها میتواند تورم و نقدینگی را افزایش دهد. همچنین، میتواند نقض سیاستهای اقتصادی کشور را به همراه داشته باشد.تأثیرات آموزش و پرورش: تأثیرات این یارانهها بر آموزش و پرورش نیز قابل مشاهده است. برآوردها نشان میدهد که حدود ۳۳۵ میلیون دلار، معادل تقریبی ۱۹ هزار میلیارد تومان، هر سال برای دانشآموزان اتباع در مدارس دولتی هزینه میشود. این میزان تخصیصات میتواند تأثیر بسزایی بر کیفیت و اندازه آموزش در کشور داشته باشد.یکی از مهمترین مسائل در خصوص مهاجران، بحث مالیات آنهاست. باید گفت مهاجران، از افراد غیرقانونی تا کسانی که کارت آمایش دارند، معاف از پرداخت مالیات هستند. به جای آن، دولت ایران از منابع مالی مردم برای ارائه یارانههای مختلف مانند آرد، برق و آب به روستاها استفاده میکند. این سیاست باعث ایجاد منابع مالی برای افراد و خانوادههای کم بضاعت شده است، اما از طرفی، باعث برخورداری نادرستی نیز شده است.مهاجران، به دلیل هزینههای زندگی در شهرها، خود و خانوادههایشان را در روستاها نگهداری میکنند و خود بهعنوان کارگران شهری مشغول به فعالیت میشوند. این امر باعث میشود که بخشی از مهاجران، هرچند با درآمد قابل توجهی، از پرداخت مالیات در ایران معاف شوند و از منابع عمومی بهرهمند شوند. این وضعیت باعث ایجاد عدالت اجتماعی نمیشود و برای کارگران ایرانی شرایط سختتری ایجاد میکند. بررسیها نشان میدهد که بخش بزرگی از مهاجران، حتی در صورتی که با کارت آمایش ثبت شده باشند، از پرداخت مالیات معاف هستند. این موضوع نشاندهنده عدم عدالت مالیاتی است و نیازمند اصلاحات قانونی و اجتماعی است تا شرایط بهتری برای تأمین منابع مالی دولت و عدالت در تخصیص بار مالیاتی به همه شهروندان فراهم شود.در این میان باید به نکاتی دیگر نیز توجه داشت. از جمله این موارد کم کاری دولتها و مجالس ایران در ۴ دهه گذشته برای ایجاد شرایط سکونت پایدار برای این مهاجران است. بسیاری از اتباع افغانستانی حاضر در ایران و یا متولدین افغانستانی در ایران، نه مشکلی با پرداخت مالیات دارند و نه می خواهند که شغل سیاه داشته باشند، اما بی توجهی به بهروزرسانی قوانین به یک ظلم بزرگ تبدیل شده که عملا حق شهروندی را از آنان گرفته است.بر اساس این گزارش، در دهههای گذشته بیشتر ازدواجها و فرزندان متولد این اتباع در ایران به درستی ثبت نشدهاند، برای آنان شرایط مناسب شهروندی و حق خرید ملک و مسکن ایجاد نشده و در حالی سال هاست در ایران ساکن هستند که به دلیل فقدان قوانین کارآمد هنوز ناچار هستند به شغل سیاه روی بیاورند.در مقابل ادعا میشود از یارانه استفاده میکنند و یا مالیات نمیپردازند، اما توجه نمیشود همان روند ثبت و ضبط اطلاعات در جهان، اعطای حق شهروندی و اعطای پاسپورت که در سایر کشورها بعد از چند مرحله رخ میدهد، از حقوق این مهاجران است، که به کل نادیده گرفته شده است.
چاپ در شماره ۱۵۴۹ روزنامه یادگار امروز مورخ ۱۴۰۳/۰۳/۰۶
دیدگاه ها