هواشناسیِ آفلاین

عباس دارایی/ اختصاصی یادگار امروز

این روزها پیش بینی های غلط سازمان هواشناسی انتقادات را از این سازمان را در سطح جامعه به بالاترین میزان رسانده است . ما در عصری زندگی می‌کنیم که دارای پیشرفته‌ترین فناوری در مقایسه با سال های گذشته است اما با این وجود ، هواشناسی ایران علیرغم بهره مندی از تجهیزات پیش بینی هوا ، دقیق نیست .

۳۱ شهریور امسال  رئیس سازمان هواشناسی از آغاز زود هنگام بارش‌های پاییزی در کشور خبر داده و گفته بود:  «الگوهای بلند مدت هواشناسی نشان می‌دهد پاییز امسال بارندگی‌های نرمالی برای کل کشور داریم ، بارندگی‌های پاییز امسال در کشور زودتر از سال‌های گذشته آغاز می‌شود، در بخش‌های غربی کشور بارش‌ها “فرانرمال” خواهد بود و این وضعیت تا اوایل زمستان ادامه دارد». اما در پاییز امسال علی‌رغم اعلام هواشناسی، خبری از بارش‌ها نبود و پیش‌بینی‌ها درست نبود ، گرچه توسط سازمان هواشناسی پیش بینی می شد که ما پاییز فرا نرمالی را در میزان بارش‌ها داشته باشیم، اما آمار بارش ها نشان از یک شرایط نگران کننده است که نشان می دهد خبری از بارش نرمال و فرانرمال نخواهد بود. پیش‌بینی هوا در واقع ترکیبی از علم و تکنولوژِی است که وضعیت اتمسفر موقعیت جغرافیایی خاصی را در یک زمان مشخص، تعیین می‌کند. این پیش‌بینی‌ها با جمع‌آوری داده‌های کمی از وضعیت اتمسفر در زمان حال و تحلیل تغییرات آن در ساعات آینده انجام می‌شود. در حال حاضر پیش بینی‌های سازمان هواشناسی به چند دسته تقسیم می‌شود، ابتدا پیش بینی‌های فصلی و ماهانه که دقت کمتری دارد و ادبیات آن هم معمولا به این شکل است که کاهش یا افزایش را نسبت به وضعیت نرمال اعلام می کنند. دسته دوم کمی دقیق‌تر هستند و بازه زمانی آن یک تا ۱۰ روز است که از دقت خوبی معمولا برخوردار است و در سازمان هواشناسی به صورت روزانه صادر می‌شود و دسته سوم که پیش بینی‌های دقیق‌تر هست، در این نوع پیش بینی بازه‌های کوتاه مدت کمتر از شش ساعت پدیده‌هایی که از زمان شروع تا پایان شش ساعت طول می‌کشد، مثل طوفان سال ۹۳ تهران که در بازه کوتاه قابل پیش بینی وموسوم به پیش بینی‌های کوتاه مدت هستند، که در حال حاضر با توجه به تجهیزات این سه نوع پیش بینی در کشور انجام می گیرد.

رئیس سازمان هواشناسی: صحبت‌هایمان پیش‌بینی است، نه پیش‌گویی

سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی در جریان سفر خود به استان کردستان در پاسخ به این سئوال که “چرا در فصل پاییز امسال علی‌رغم اعلام هواشناسی، خبری از بارش‌ها نبود و پیش‌بینی‌ها درست نبود؟” گفته است : “ما بر اساس یک سری شواهد و مدل‌ها اظهار نظر می‌کنیم، صحبت‌هایمان پیش‌بینی است، پیش‌گویی نیست، یعنی آنچه را که روی نقشه‌ها و مدل‌ها می‌بینیم، اعلام می‌کنیم. این گفته ها اما خود به خوبی موید این نکته است که امروز بیش از هر زمانی مشخص شده است که سازمان هواشناسی نیازمند بروز شدن و به روز رسانی سیستم های به روز دنیا برای پیش بینی های دقیق آب و هوا در ایران است .

سازمان هواشناسی نیازمند اعتبار و تجهیزات است

محمد اصغری، کارشناس هواشناسی تلویزیون که چند وقت پیش مهمان برنامه اختیاریه بود در خصوص خطاهایی که در پیش‌بینی آب و هوا رخ می دهد چنین گفته است : « سازمان هواشناسی نیازمند اعتبار و در کنار آن نیازمند تجهیزات است؛ چرا که در پهناورترین استان‌های کشور مثل کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی و جنوبی حتی یک رادار هم نداریم».  مسلما نمی‌توان نقش تجهیزات را در علم هواشناسی نا دیده گرفت ، اختلالاتی که با دستگاه‌های پیشرفته و مناسب قابل پیگیری هستند و می‌توان با پیش‌بینی آنها یا اطلاع به موقع، خطای هواشناسی را به کمترین حد ممکن رساند، بدون این تجهیزات قابل مشاهده نیستند. مشکلات هواشناسی ایران صرفا محدود به پیش بینی های بلند مدت نیست ، پیش بینی‌های دقیق و نقطه‌ای و در مقیاس کوچک نیز نیازمند تجهیزات بروز و امکانات است ، رادار هواشناسی مهم ترین ابزار برای صدور پیش بینی‌های دقیق و نقطه‌ای و در مقیاس کوچک است که به وسیله داده‌های آن می‌توان هشدارهای کوتاه مدت در مقیاس یکی دو ساعت صادر کرد. متاسفانه به دلایل مختلف هنوز شبکه راداری سازمان هواشناسی کشور کامل نیست و بسیاری از نقاط کشور دارای خلا است ، به وسیله رادار هواشناسی سلول ابر، جهت حرکت ابر و شدت بارندگی را می‌توان با دقت خوب تخمین زد ، در کنار شبکه راداری، شبکه دیدبانی منسجم و داده‌های برخط هواشناسی و هیدرولوژی برای صدور پیش بینی‌های جوی لازم است.

نیمه شرقی کشور اصلا رادار هواشناسی ندارد

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در این زمینه گفته است : «در زمینه امکانات و تجهیزات بروز هواشناسی اگر بخواهیم صادقانه خودمان را با دنیای پیشرفته مقایسه کنیم، فاصله‌مان قابل توجه است». هم اکنون دانش روز به سمت ارزیابی پدیده‌های جوی در مقیاس کوچک پیش میرد که در مدل‌های هواشناسی به راحتی دیده نمی‌شود و نیازمند تجهیزات به‌روز است. به گفته رئیس سازمان هواشناسی ایران ، کشور ترکیه با مساحت حدود ۸۰۰ هزار کیلومتر مربع ۱۷ رادار هواشناسی را دور تا دور کشور نصب کرده است، این در حالی است که در ایران با احتساب نصب رادار لرستان در زمان حاضر ۱۰ رادار داریم!. نیمه شرقی کشور اصلا رادار هواشناسی ندارد و در زمان حاضر حداقل ۱۶ رادار هواشناسی در کشور کمبود داریم ، علاوه براین  بروز نبودن داده‌های سیاهه انتشار از مشکلات ریشه‌ای سامانه‌های پیش‌بینی و هشدار در کشور است و نیاز اساسی مدیریت بحران در حوزه هواشناسی، توسعه و تقویت داده‌های پیش بینی و هشدار برای مدیریت به موقع حوادث غیرمترقبه است. این نواقص  حاکی از این نکته مهم  است که سازمان هواشناسی ایران برای پیش بینی های دقیق و علمی فاقد تجهیزات به روز است و باید برای رفع این نواقص برای بهبود اوضاع و جبران نواقص با خرید و نصب تجهیزات به روز و رادارهای مورد نیاز اقدام شود.

چاپ در شماره۱۴۲۸  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۲۲