توفیقِ اجباری

عباس دارایی/ اختصاصی یادگار امروز

سن امید به زندگی در ایران به ۷۶ سال رسیده است . این خبر را در حالی  معاون بهداشت وزیر بهداشت اعلام کرده که به گفته او سن امید به زندگی از ۷۰ سال  در سال ۹۵  به ۷۶ سال در پایان سال گذشته رسیده است .

سن امید به زندگی همان متوسطِ طول عمر است که یکی از مهم‌ترین ابزارهای تحلیلی برای جمعیت‌شناسان است ، امید به زندگی یک شاخص آماری است که نشان می‌دهد متوسط طول عمر هر فرد در هر جامعه ای  چقدر است یا به عبارتی کاملا پیداتر و ساده تر هر فرد از آن جامعه چند سال می‌تواند توقع حیات داشته باشد . شاخص امید به زندگی عددی است که  از میزان فوت‌شدگان محاسبه می‌شود به گونه ای که  فوت‌شدگان هر سال را نسبت به جمعیت محاسبه کرده و متوسط طول عمر را به دست می‌آورند و این عدد محاسبه شده در واقع متوسط سن افراد جامعه است. مادامی  که جامعه‌ای به سمت توسعه حرکت کند این امید به زندگی نیز افزایش می‌یابد. یکی از مولفه های مهم  این شاخص، مرگ‌ومیر اطفال است، در گذشته تولد یک سوم نوزادان به مرگ منتهی می‌شد و به طور طبیعی  در چنین جامعه‌ای امید به زندگی پایین است. بر اساس گزارش های رسمی وزارت بهداشت یکی از اقداماتی که در اوایل سال‌های پس از پیروزی انقلاب صورت گرفت گسترش شبکه‌های بهداشتی درمانی بود. در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ یکی از اصلی‌ترین علل مرگ ‌و میر کودکان زیر پنج سال اسهال و عفونت تنفسی بود و حتی این روند تا سال‌های ۶۴ نیز ادامه داشت و در این سال ۷۴ هزار کودک به همین علل جان خود را از دست دادند. برای کنترل این نرخ بالای مرگ و میر در نوزادان و کودکان  دو برنامه از سوی وزارت بهداشت با کمک سازمان جهانی بهداشت در ایران اجرا شد که بر اساس آن، برنامه مراقبت‌های اسهالی و برنامه مراقبت‌های تنفسی و طی یک بازه چهار ساله در سال ‌۱۳۶۶ رقم ۴۰ هزار به ۴ هزار کاهش یافت و در برهه کنونی علل یاد شده فوق در مرگ ‌و میر کودکان نقش ناچیزی دارند و عمده مرگ ‌و میر کودکان در کشور به‌دلایل سرشتی مادرزادی و سوانح و حوادث ترافیکی است . شاخص امید به زندگی در بر جسته ترین  و جامع‌ترین شاخص است که وضعیت توسعه اقتصادی و اجتماعی و البته بهداشتیِ یک جامعه را نشان می‌دهد ، توسعه بهداشت در ایران در سال های اخیر  موجبات  رشد شاخص امید به زندگی را فراهم کرده است ، به رغم ارتقای سن امید به زندگی در ایران اما نباید غافل شد که مخاطراتی نیز وجود دارد که مسیر رشد بیشتر و افزایش محسوس تر سن امید به زندگی را ناهموار می کند ، آلودگی های زیست محیطی ، سوتغذیه ، مشکلات معیشتی و اقتصادی و  تصادفات جاده‌ای و عدم کیفیت مواد غدایی که به افزایش نرخ بیماری های قلبی و عروقی و سرطان ها در جامعه منجر شده است از این دست مخاطراتی است که رشد سن امید به زندگی را در ایرانیان با چالش های مواجه می کند. نباید فراموش کرد که افزایش سن امید به زندگی در ایران از کاهش میزان مرگ ‌و میر کودکان و اطفال حاصل شده است  و در واقع این مسئله مهم‌ترین نقش را در افزایش سن امید به زندگی داشته‌ و لذا هنوز جامعه ایرانی برای رسیدن به وضع مطلوب در حوزه سن امید با چالش های مواجه است که بدان اشاره شد.

آغاز بحران صندوق‌ های بازنشستگی

کشورهای در حال توسعه افزایش سن امید به زندگی را در کاهش مرگ و میر اطفال و کودکان دنبال می کند ، این در حالی است که کشورهای توسعه‌یافته و موفق، افزایش سن امید به زندگی خود را از طریق کاهش مرگ‌ومیر در سالمندان، ایجاد می‌کنند و در ایران امید به زندگی به ۷۶ سال افزایش پیدا کرده و سن بازنشستگی همان ۶۰ سال باقی مانده است و لذا صندوق باید دست‌کم ۱۵سال حقوق بپردازد و این خود  سرآغاز بحران برای صندوق‌ های بازنشستگی است . در جوامع توسعه یافته به موزارت رشد سن امید به زندگی ،  سن بازنشستگی هم افزایش پیدا می‌کند و لذا اگر این تغییرات در نظام بازنشستگی ایجاد نشود، افزایش سن امید به زندگی به تهدیدی برای صندوق‌های بازنشستگی تبدیل خواهد شد و باید برای گذر از این وضعیت دست به اصلاحات ساختاری در این زمینه بزنیم ، اگر از منظر سالمندی به پدیده افزایش امید به زندگی نگاه کنیم باید نیازهای این افراد را هم ببینیم و برای زندگی باکیفیت آنها در دوران سالمندی برنامه ریزی کنیم . ساختار جمعیتی روی وضعیت صندوق‌های بازنشستگی اثرگذار است اما این در نهایت ساختار صندوق‌هاست که نیاز به اصلاح پیدا می‌کند و افزایش سن امید به زندگی کماکان موهبت و نشان‌دهنده توسعه است زیرا مهم‌ترین هدف هر نظام سلامتی، افزایش طول عمر و ایجاد زندگی با کیفیت است.

چاپ در شماره۱۴۲۲  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۱۵