آینده تباه ،سهم کودکان کار مجازی از زندگی

طناز اصفهانی / گروه جامعه

جثه ریز و کوچکی دارد. جلوی دوربین چادر به سر، آماده ایستاده تا هروقت که نوبتش شد، کاری را که از او خواسته‌اند، انجام دهد. او و پدرش در یک قاب قرار است نقش خواننده لس‌آنجلسی و مانکن‌هایش را بازی کنند … با یک دو سه گفتن مادر بازی شروع می‌شود. پدر آهنگ را لب می‌زند و دختر بچه ۵-۴ ساله هم به محض اشاره مادرش، کم کم چادری را که سفت گرفته، رها و نیمه برهنه شروع به رقصیدن می‌کند… . هیچی از محتوای آهنگ متوجه نمی‌شود.

انگار کسی دست او را به زور گرفته و به او گفته است: «باید بیای جلوی دوربین و این کارهایی که بهت یاد دادم را انجام بدی…». او خیلی کوچک است. حتی سنش به مدرسه رفتن هم نمی‌رسد اما مجبور است به خواسته پدر و مادرش تن دهد.

روشنفکری یا تجارت؟

بهتر است بگوییم برخی از والدین چاره‌ای جز روشنفکر نشان دادن خود ندارند، زیرا آنها با عادی جلوه دادن این نوع از محتواها، از کودکان کار خود درآمدزایی می‌کنند. این روزها بازار کودک بلاگرها در اینستاگرام داغ است. کودکان معصومی که به عنوان کارگران مجازی، توسط والدینشان از آنها بیگاری کشیده می‌شود. بچه‌هایی که مجبور هستند در هرشرایطی خود را بزک دوزک کرده و برای محتوای فلان ساعت خدمات ارائه دهند.محتوا مهم نیست فقط حضور و تعداد فالوورها مهم است. این که قرار است کودک با چه موزیکی خود را عرضه کند اصلاً مهم نیست.  والدین این کودکان ، فرزندانشان را به خط می کنند تا برای به جیب زدن پول بیشتر، نقش بازی کنند.

محتواهای نامناسب چه آسیبی به کودکان می‌رساند؟

حمید فرزادی، روان‌شناس بالینی معتقد است کودکانی که به عنوان مانکن ازشان استفاده می‌شود و تبدیل به یک بلاگر یا سلبریتی در سنین کم می‌شوند؛ به جای اینکه در حیطه ورزش، تحصیل و… موفق شوند و مورد توجه باشند فقط به خاطر ظاهر زیبایی که دارند مورد توجه افراطی قرار می‌گیرند. این کودک دیگر نیازی برای تلاش کردن و پیشرفت کردن نمی‌بیند. زیرا با قرار گرفتن در این حیطه، هم توجه و هم درآمد را دریافت کرده است. همچنین نقطه آسیب‌زا در این حرفه، میزان توجه افراطی که این کودکان از اطرافشان دریافت می‌کنند. زیرا بسیاری از خانواده‌های این کودک مانکن‌ها برای درآمد زایی فرزندشان را مجبور به انجام اینکار می‌کنند و در این مسیر قرار می‌دهند.وی ادامه می‌دهد: اما موضوع کودک مانکنی نه تنها به خود کودکان بلکه به بچه‌هایی که آن‌ها را در تلویزیون یا فضای مجازی نگاه می‌کنند هم آسیب می‌رساند. زیرا زیبایی ظاهری همه انسان‌ها مثل همه نیست. ممکن است یک کودک چشم و ابرو مشکی باشد و یک کودک دیگر مو بور و چشم آبی… زمانی که شایستگی‌ها، ارزشمندی‌ها و ملاک مورد توجه واقع شدن بور بودن، زیبا بودن، داشتن بینی قلمی و… می‌شود مطمئناً بچه‌ها در سنین رشد و خصوصاً در سن بلوغ که با بحران‌های عاطفی و هیجانی رو به رو می‌شوند دوست دارند به هرشکلی که شده خود را زیبا کنند.

خط قرمزهایی که زیر پا گذاشته می‌شوند

کمیل حسینی، جامعه شناس و کارشناس رسانه ملی درباره عوارض کودک بلاگر شدن و محتواهای نامناسب اینستاگرام می‌گوید: وقتی دیده شدن و شهرت برای کودکان جذاب می‌شود. بسیاری از خط قرمزهای خودش، خانوادش، فرهنگ و ارزش‌های کشورش را نادیده می‌گیرد و دست به هر کاری می‌زند تا به شهرت برسد. در واقع تمام زندگی این بچه‌ها « کودک بلاگرها» در گوشی و فضای مجازی خلاصه شده و زمانی که بزرگ می‌شوند فهمی از جهان پیرامون خود نخواهند داشت. این بچه در بزرگسالی به خودش می‌آید و می‌بیند که دانش، مهارت، ارتباطات اجتماعی درست و… ندارد. از همه مهم تر اینکه این کودک در بزرگسالی متوجه می‌شود که هیچ درکی از معنای زندگی خود ندارد، سر درگم است و هیچ هدف مهمی را برای آینده خود تعریف نکرده است. عدم توانایی در تعریف کردن مفهوم و هدف زندگی باعث می‌شود که این فرد در بزرگسالی احساس خمودگی و افسردگی کند. چون این آدم مسیر حرفه‌ای و اصلی زندگی خودش را پیدا نکرده است. کودکی که تمام وقت خود را صرف فضای مجازی و اینستاگرام می‌کند زندگی‌اش از یک سری مسائل مهم تهی می‌شود. در واقع تمام زندگی او در قاب گوشی و اینستاگرام خلاصه می‌شود و اگر آن را از او بگیری دیگر چیزی در زندگی نخواهد داشت. بنابراین این امر باعث ایجاد حس نا امیدی، افسردگی و بی معنایی در زندگی‌اش می‌شود. اما نکته اینجاست که بسیاری از افراد خصوصاً کودک بلاگرها متوجه چگونگی تأثیر رسانه بر آنها نمی‌شوند. در واقع کودک بلاگرها بر اساس تأثیری که رسانه بر آنها گذاشته جهان را می‌شناسند و بر اساس آن زیست می‌کنند. همچنین وی در دسترس بودن محتواهای +۱۸ و جنسی را، نوعی آزار جنسی تعریف می‌کند و می‌گوید: در دسترس گذاشتن محتوای جنسی برای کودکان، هیچ تفاوتی با آزار جنسی ندارد.

چرا کودک بلاگری نوعی کودک‌آزاری است؟

علیرضا شریفی‌یزدی روانشناس اجتماعی در پاسخ به اینکه چرا کودک بلاگری نوعی کودک‌آزاری است؟ گفت: پدر و مادرها وقتی از کودکان در فضای مجازی استفاده می‌کنند، حالا یا برای به شهرت رساندن بچه یا درآمدزایی و یا هردوی این‌ها، در حقیقت فشار سنگینی را به کودک وارد می‌کنند. با این کار اضطرابی به او می‌دهند که مطابق با سن آن کودک نیست یعنی ۲ نکته وجود دارد؛ اول اینکه خود این اضطراب فشار به کودک وارد می‌کند و باعث می‌شود او از قاعده سلامت روان خارج شود.وی افزود: فشارروانی که به کودک وارد می‌شود، سنگین است. کودک را آماده می‌کنند، جلوی دوربین می‌آورند و مجبورش می‌کنند، فیلم بازی کند یا نمایشی اجرا کند و این برای یک کودک بسیار سنگین است. نکته بعدی این است که چون کودکان ما در این موضوع تصمیم‌گیرنده نیستند، ممکن است وقتی بزرگ شدند، اصلا این کار ما را نپسندند وخوششان نیاید.

کودک بلاگری چه آسیب‌های روانی به کودک می‌زند؟

شریفی‌یزدی در این باره ادامه داد: طرف دیگر قضیه این است که فرزند ما، فقط بر روی رسانه‌های بیداری تمرکز کند که نمونه بارز آن‌ها جلوه‌گری یعنی نمایش است و این باعث می‌شود این شخص در آینده فقط بر روی ظاهر خود مانند آرایش، پوشش، مدل مو و غیره متمرکز شود. و اینکه چون بلاگری به نوعی درآمدزا است، این شخص در آینده دیگر در روند عادی زندگی و تامین نیازهای خود از راه یک شغل معمولی برایش قانع کننده نیست. بنابراین همیشه به دنبال راه‌های میانبر است و متاسفانه بخش بزرگی از راه‌های میانبر، راه‌های خلاف قانون است و این هم یک مشکل دیگری است که این افراد پیدا می‌کنند.بر اساس این گزارش، کودک بلاگری گرچه در ظاهر برای بیننده جذاب است اما برای کودکی که حریم خصوصی‌ای در زندگی ندارد و کل زندگی‌اش توسط مردم در فضای مجازی رصد می‌شود به نوعی عذاب‌آور است از سوی دیگر چون این کودکان در فضای مجازی به دلیل جذابیت‌های کودکی خود مورد توجه هستند، ممکن است بعد از بزرگ شدن به اندازه گذشته به آن‌ها توجه نشود و این باعث آسیب بزرگی در روان شخص می‌شود و ممکن برای اینکه به اندازه گذشته به او توجه شود، دست به هر کاری بزند به علاوه اضطرابی که در کودکی به دلیل فشارهای زیاد خانواده متحمل شده است، ممکن است تا بزرگ‌سالی همراه او باشد و در آینده شغلی و تحصیلی کودک تاثیر بگذارد.

چاپ در شماره۱۴۲۱  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۱۴