صادرات ایران از «عدم پیچیدگی اقتصاد» رنج میبرد
سمیه رسولی / گروه اقتصادی
بر اساس آمار گمرک در ۸ ماهه امسال، ۳۲ میلیارد دلار صادرات و ۴۲.۱ میلیارد دلار واردات داشته ایم که نشان میدهد در این بازه زمانی تراز تجاری منفی ۱۰.۱ میلیارد دلاری بوده است. البته وزارت امور اقتصادی و دارایی در گزارشی علت اصلی کاهش ارزش صادرات را ناشی از کاهش قیمتهای جهانی به ویژه در حوزه محصولات پتروشیمی عنوان و اعلام کرده که قیمت جهانی این محصول حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است.البته وزارت اقتصاد در این گزارش، عدم پیچیدگی فناوری در اقتصاد ایران را نیز عامل دیگری برای کاهش ارزش صادرات اعلام کرده.وزارت اقتصاد به درستی این دو نکته را عامل اصلی کاهش صادرات عنوان میکند چراکه با همین دو نکته مشخص میشود همچنان سبد صادراتی ایران متمرکز بوده و صادرات ما از «عدم پیچیدگی اقتصاد» رنج میبرد که وقتی قیمت یک محصولی به صورت جهانی کاهش مییابد، تراز تجاری در ایران به صورت کم سابقهای منفی ۱۰ میلیارد دلار میشود.در این بین عمده روشی که میتوان از طریق آن پیچیدگی اقتصادی را بهبود بخشید تنوع بخشی به محصولات صادراتی است؛ در واقع بر اساس «نظریه پیچیدگی» هر قدر محصولات تولیدی و صادراتی یک کشور پیچیدهتر باشند و تنوع و فراگیری بالاتری داشته باشند، آن کشور رشد اقتصادی پایدارتر و درآمد سرانه بیشتری خواهد داشت؛ در واقع شاخص پیچیدگی اقتصادی نشان میدهد که چطور تنوع صادرات میتواند نمایانگر اختلاف توسعه یافتگی اقتصادی آشکار بین کشورها باشد. این شاخص نسبت به سایر شاخصها (مانند حکمرانی خوب و توسعه انسانی) بهتر و دقیقتر میتواند رشد اقتصادی و حجم فعالیتهای اقتصادی یک کشور را بازتاب دهد.بررسی شاخص پیچیدگی ایران نشان میدهد که در خلال ۵۰ سال اخیر وضعیت کشور در مقایسه با سایر کشورها همواره نوسانی بوده و نتوانسته مطابق با پتانسیلها جلو برود؛ آنطور که کارشناسان اقتصادی میگویند در حال حاضر اقلام کمتر از ۳۰۰ قلم کالای ایرانی ۹۰ درصد از سهم اقلام صادراتی را در اختیار دارند. است. ضمن اینکه اصلیترین کالاها و محصولات صادراتی ما محدود به محصولات پتروشیمی، صنایع معدنی و برخی از محصولات کشاورزی و صنایع غذایی است.از سویی دیگر مقاصد صادراتی ایران نیز همواره محدود بودهاند؛ به گونهای که حدود ۷۰ درصد از صادرات کشور تنها به پنج مقصد انجام میشود که این کشورهای معمولاً چین، ترکیه، امارات متحده عربی، عراق و هند هستند.در این رابطه محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با اشاره تراز تجاری منفی ۱۰ میلیارد دلاری در ۸ ماهه امسال، گفت: صادرات از نظر وزنی ۲۶ الی ۲۷ درصد رشد داشته ولی این رشد از نظر ارزشی منفی ۱.۶ درصد بوده است. وی افزود: اگرچه، برخی معتقدند که رشد واردات، اتفاق مثبتی نیست. اما با توجه به اینکه ۸۵ درصد مواد اولیه کشور وارداتی است و بخشی از واردات به کالاهای اساسی اختصاص دارد، بدیهی است که بخش عمده اقلام وارداتی متعلق به گروه کالاهای واسطهای و سرمایهای است.لاهوتی تصریح کرد: ضمن آنکه واردات ایران به ویژه در بخش مواد اولیه و کالاهای واسطهای متناسب با موقعیت اقتصادی کشور نبوده و هنوز با انتظارات فاصله بسیاری دارد.وی در ادامه با بیان اینکه ما سالهاست که درگیر بیبرنامگی در سیاستگذاریها هستیم و این بیبرنامگی در بحث صادرات به مراتب بیشتر است، اظهار کرد: این موارد در ممنوعیتهایی که برای اقلام صادراتی و به نیت تنظیم بازار انجام میگیرد، بخشنامههایی که یکشبه صادر میشود، از آن طرف، موضوع تحریمها و عدم ارتباط با بانکهای خارجی که هزینههای صادرات را و برگشت پول را افزایش داده قابل مشاهده است.
چاپ در شماره۱۴۱۸ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۱۱
دیدگاه ها