پرستاران می‌روند

حبیب احسنی‌پور / گروه جامعه

یکی از چالش‌های حوزه پرستاری کشور، مهاجرت است که متأسفانه بعد از شروع پاندمی کرونا شدت گرفت و بعضاً، اعداد و ارقامی از مهاجرت پرستاران مطرح می‌شود که نگران کننده است.

در حالی که در کشور با کمبود شدید نیروی پرستاری مواجه هستیم، نیروی انسانی متخصص ما به آسانی وارد بازار کار سایر کشورها می‌شود و این چالش زنگ خطر جدی برای نظام سلامت کشور است.مجتبی ذالنور نایب رئیس مجلس، در واکنش به موضوع مهاجرت پرستاران در سال‌های اخیر می‌گوید: با مهاجرت پرستاران، در واقع نیروهایی که با سرمایه همین مردم پرورش داده‌ایم، نتیجه کار خود را در اختیار و خدمت یک کشور دیگر قرار می‌دهند. بنابراین آنچه موجب مهاجرت پرستاران می‌شود، جفا به مردم و سرمایه‌های آنها است و باید یک هم‌ترازی ایجاد شود؛ پرستاران سرمایه‌های نظام سلامت هستند.وی افزود: باید توجه داشت تعرفه پایین اضافه‌کاری‌ها یا تأخیر در پرداخت کارانه‌ها و اضافه‌کاری‌ها ارزش آن دریافتی را کم می‌کند و موجب نارضایتی می‌شود.علیرضا گچ کوبان رئیس نظام پرستاری اهواز، نیز با بیان اینکه کمبود پرستار به اوج خود رسیده، با اشاره به اینکه در آزمون استخدامی وزارت بهداشت سهمیه اهواز تنها ۲ پرستار بود که برای معاونت بهداشت در نظر گرفته شده است‌، افزود: دغدغه اصلی یک پرستار کمبود نیروی انسانی، اجرای طرح فوق‌العاده خاص و اجرای درست قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است که اگر این موضوعات برای پرستاران حل شود، مهاجرت پرستاران ۵۰ درصد کاهش می‌یابد.گچ کوبان گفت: در سال گذشته حدود ۱۵۰ گواهی تأیید صلاحیت برای پرستاران خوزستانی صادر شد که به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.از سوی دیگر محمد شریفی مقدم دبیرکل خانه پرستار، با اشاره به مهاجرت سالانه ۲ تا ۳ هزار پرستار از کشور، گفته است: ما پرستار برای جذب داریم، اما با حقوق ۱۲ میلیونی سر کار نمی آیند.احمدرضا یزدان نیک، معاون فنی، پژوهشی و آموزشی سازمان نظام پرستاری، گفت: اصولاً پرستارانی برای دریافت گواهی تأیید صلاحیت نزد ما می آیند که قصد مهاجرت دارند، اما به طور دقیق نمی‌دانیم که چه تعداد متقاضیان دریافت گواهی تأیید صلاحیت، از کشور خارج می‌شوند. ضمن اینکه برخی پرستاران هم هستند که می‌روند و بعداً درخواست گواهی تأیید صلاحیت می‌کنند.وی افزود: در سال گذشته هر ماه حدود ۲۵۰ گواهی تأیید صلاحیت صادر می‌کردیم، اما در نیمه اول سال جاری تقریباً با مقداری کاهش، به حدود ۲۰۰ تا ۲۲۰ مورد گواهی در ماه رسیده است. البته باید بگویم نسبت به سال‌های گذشته که در سال حدود ۱۰۰۰ گواهی صادر می‌شد، همچنان شاهد روند افزایشی در صدور گواهی تأیید صلاحیت هستیم.وی، با عنوان اینکه بدون گواهی تأیید صلاحیت امکان کار در کشورهای دیگر وجود ندارد، در رابطه با میزان درآمد پرستاران در خارج از کشور گفت: با توجه به شکاف درآمدی که در ایران و سایر کشورها وجود دارد، سراغ نداریم کسانی رفته باشند و بخواهند به خاطر درآمد برگردند.وی با اعلام اینکه حداقل حقوق پرستار در خارج از کشور بین ۲۰ تا ۲۵ دلار در ساعت است و هر ماه رقمی بین ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ دلار درآمد دارد، افزود: واقعیت این است که زندگی در بیرون از ایران، به دلار محاسبه می‌شود؛ اما در آن کشورها، پرستار می‌تواند با یک شیفت کار، هزینه‌های اجاره منزل و…، را تأمین کند. در حالی که در تهران، حداکثر دریافتی پرستار در یک شیفت، ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان است که نمی‌تواند با این پول، امورات زندگی را بگذراند و مجبور است در دو یا سه شیفت کار کند.یزدان نیک با اشاره به مشکل کمبود پرستار در جهان گفت: همین موضوع باعث شده کشورها به دنبال ایجاد جاذبه‌های بیشتری باشند تا بتوانند نیروی مورد نیاز خود را تأمین کنند.وی افزود: با توجه به تغییر الگوی بیماری‌ها در جهان از واگیر به غیرواگیر، سیاستمداران کشورهای دیگر این موضوع را فهمیده‌اند که سلامت یک مقوله امنیتی است و از همین رو، خدمات سطح اول را به پرستاران سپرده‌اند و همین موضوع باعث شده نیروهای بیشتری را جذب کنند.وی، با عنوان اینکه ما از استاندارد نیروی پرستاری خیلی عقب هستیم، گفت: استاندارد جهانی به ازای هر ۱۰۰۰ نفر، ۴ تا ۶ پرستار است که ما در بهترین حالت ۲ پرستار به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت داریم. در واقع، کف استاندارد جهانی را هم نداریم و اگر می‌خواهیم به کف استاندارد برسیم، همین امروز باید تعداد پرستاران کشور ۲ برابر شود.

وضعیت نیروی پرستاری در کشور

بنا بر آمارهای وزارت بهداشت در حدود ۲۲۰ هزار پرستار در ۱۰۰۰ بیمارستان کشور مشغول خدمت هستند که این تعداد پرستار، با توجه به تعریف نیروی پرستاری به ازای هر تخت بیمارستانی و جمعیت کشور، کافی نیست و از استانداردهای منطقه‌ای، بین المللی و جهانی، فاصله زیادی داریم.شاید بتوان مهم‌ترین چالش حوزه پرستاری کشور که باعث شده حجم عظیمی از مشکلات برای پرستاران ایجاد شود، موضوع کمبود نیروی پرستاری باشد. زیرا، اگر تعداد پرستار در مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور در حد استانداردهای بین المللی و جهانی بود؛ قطعاً شاهد مشکلات کنونی جامعه پرستاری نبودیم. این در حالی است که میانگین گروه پرستاری به تخت بیمارستانی ۱.۲ است که استاندارد آن ۱.۸ است، اما در برخی شهرها شاید این عدد ۰.۷ یا ۰.۶ هم باشد.افزایش تخت‌های بیمارستانی برای خدمت بهتر به مردم و بیماران، یکی از وظایف وزارت بهداشت به عنوان متولی نظام سلامت کشور است که آمار و ارقام نشان می‌دهد این وظیفه به خوبی در حال انجام است. به طوری که فقط از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم، حدود ۱۶ هزار تخت بیمارستانی جدید به تعداد تخت‌های قبلی افزوده شده است.اما، نکته قابل تأمل در بحث احداث و افزایش بیمارستان‌های جدید در اقصی نقاط کشور، موضوع تأمین نیروی انسانی مورد نیاز به ویژه کادر پرستاری است. به طوری که در آزمون استخدامی وزارت بهداشت که چندی قبل برگزار شد، قرار است از ۲۵ هزار نیروی استخدامی؛ حدود ۱۲ هزار نفر آنها سهمیه پرستاری باشد. این در حالی است که فقط برای دو کلان بیمارستان تهران یعنی حضرت مهدی و غدیر، حداقل ۴۰۰۰ نفر نیروی پرستاری لازم است.حالا بماند که از قبل نیز، برآوردها نشان می‌دهد با کمبود حداقل ۱۰۰ هزار نیروی پرستاری در کشور مواجه هستیم. در واقع می‌توان گفت که ساخت بیمارستان‌های جدید، هیچ تناسبی با جذب پرستار ندارد و مدام بر تعداد پرستاران مورد نیاز افزوده می‌شود.یکی دیگر از چالش‌های حوزه پرستاری کشور، اضافه کاری‌های اجباری است که فقط به خاطر خلأ کمبود پرستار در بیمارستان‌های کشور اتفاق می‌افتد. در واقع، اغلب پرستاران راضی به انجام اضافه کاری نیستند؛ اما مدیریت بیمارستان از آنها می‌خواهد که شیفت اضافه بمانند. این در حالی است که پرداختی با حجم کاری، هیچ تناسبی ندارد.از طرفی دوران سخت و تلخ پاندمی کرونا بر کسی پوشیده نیست و نمی‌توان ترس و وحشت آن روزها را فراموش کرد. موقعی که یک نفر از خانواده ما کرونا می‌گرفت، اما جرأت نداشتیم نزدیک تخت او شویم؛ این پرستاران بودند که با جان و دل بالای سر بیمار حاضر می‌شدند. برخی از این پرستاران؛ نیروهای طرحی و قراردادی بودند که وارد بیمارستان‌ها شده بودند.این دسته از پرستاران، بعد از فروکش کردن پاندمی کرونا و عبور از روزهای سخت و تلخ آن روزها؛ به یکباره با این دسته از پرستاران، قطع همکاری شد. موضوعی که باعث اعتراض شدید سازمان نظام پرستاری گردید و بارها نیز با نوشتن نامه‌هایی و برگزاری نشست‌های خبری، به دنبال راهکاری برای بازگرداندن آنها به بیمارستان‌ها بودند که به نظر می‌رسد هنوز موفقیتی حاصل نشده و قریب به چند هزار پرستار طرحی و قراردادی، بیکار مانده‌اند.این در حالیست که بیمارستان‌ها با کمبود شدید نیروی پرستاری مواجه هستند، اما چون توان مالی برای پرداخت حقوق و دستمزد را ندارند، در نتیجه قید جذب نیرو را زده‌اند.

چاپ در شماره۱۴۱۶  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۹/۰۸