پرونده سلامت روان در دست مشاوران

  سعیده کاظمیان / یادگار امروز

اگرچه عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مانند فقر، دسترسی ضعیف به مراکز بهداشتی، پایین بودن سطح سواد افراد جامعه، نداشتن منابع حمایتی و دیگر موارد بر سلامت روان جامعه اثر می گذارد و دولت ها باید در بهبود این شاخص‌ها سرمایه گذاری کنند، اما توانمند کردن افراد نیز از اهمیت ویژه ای در ارتقای سلامت کلی افراد و پیشگیری از بروز آسیب های روانی اجتماعی برخوردار است.

در حقیقت توانمند سازی روحی و روانی یکی از مهمترین اقداماتی است که برای افراد در معرض خشونت و خانواده های آسیب پذیر باید توسط مسئولان امر انجام شود تا سلامت و کیفیت زندگی آنها بهبود یافته و توانایی بیشتری برای مقابله با مشکلات زندگی و پیشگیری از بروز آسیب های روانی اجتماعی پیدا کنند.از طرفی باید در نظر داشت که محیط خود می‌تواند تأثیر بسزایی بر افزایش آسیب‌های اجتماعی در جامعه داشته باشد به‌عنوان مثال اگر محیط مدرسه، خانواده و یا محله به‌گونه‌ای باشد که شرایط برای انجام جرم و بزه فراهم باشد به‌طور حتم در آن محیط می‌توان انتظار داشت که آسیب‌های اجتماعی نیز به‌طور ناخودآگاه افزایش یابد بنابراین بسیاری از روانشناسان و جامعه شناسان بر این باور هستند که کنترل و مراقبت بیشتر در محیط‌های موجود در جامعه خود عاملی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی به حساب می‌آید.از سوی دیگر باید خاطرنشان کرد که کتمان و یا نادیده گرفتن آسیب‌های اجتماعی خود می‌تواند عاملی دیگر برای افزایش این آسیب‌ها در سطح جامعه باشد، چراکه تحقیقات نشان می‌دهد هرگاه در جامعه‌ای آسیب‌های اجتماعی نادیده گرفته شود و یا بنا به دلایل مختلف راجع به آن چندان صحبتی به میان نیاید در آن جامعه آسیب‌های اجتماعی در ابتدا به‌صورت زیرزمینی و بعد به‌صورت علنی رو به افزایش خواهد رفت که در این شرایط دیگر کنترل آسیب‌های اجتماعی شدنی نخواهد بود.در این بین نباید از یاد برد که سلامت روان تاثیر بسزایی در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد به‌گونه‌ای که بسیاری از جامعه شناسان بر این باور هستند که هرگاه در جامعه‌ای سلامت روان افراد افزایش یابد به یقین می‌توان انتظار داشت که آسیب‌های اجتماعی در آن جامعه نیز تا حد زیادی کاهش یابد، بنابراین می‌توان این ادعا را داشت که رابطه معکوسی میان سلامت روان و آسیب‌های اجتماعی وجود دارد.

یک اتفاق مبارک در بخش خدمات روانشناختی

علی فتحی آشتیانی، ریاست سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، گفت: یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در کشور ما بعد از چندین و چند سال صورت گرفت، این بود که برای اولین بار خدمات روانشناختی تحت پوشش بیمه قرار گرفت.وی ادامه داد: حدودا ۳ هفته پیش وزیر بهداشت در امور و آموزش پزشکی دستور این امر را داد. این اتفاق بسیار مبارک است. به دلیل اینکه بخش قابل توجهی از مردم ما به دلیل عدم پوشش بیمه از خدمات روانشناختی بهره‌مند نمی‌شدند. اکنون با این اتفاق این روند تغییر می‌یابد و حدود ۷۰ درصد جامعه که توانایی بهره‌مندی از این نوع خدمات را نداشتند، از آن بهره‌مند خواهند شد.از طرفی دیگر خدمات حوزه روانشناختی و مشاوره در حال حاضر مربوط به کسانی است که کارشناسی ارشد یا دکترای روانشناسی بالینی و روانشناسی سلامت دارند؛ یعنی این افراد نیز می‌توانند با بیمه سلامت قرارداد بسته و مراجع بپذیرند.وی در مورد اهمیت دریافت خدمات روانشناختی گفت: بخش قابل توجهی از جامعه ما نیازمند خدمات روانشناختی هستند. کرونا به این موضوع دامن زد و به نوعی شیوع بیماری‌هایی از جمله افسردگی و اضطراب را افزایش داد. عزیزان در چنین شرایطی لازم است که متخصص مربوطه را شناسایی کنند و از او کمک بگیرند.وی افزود: ما در روانشناسی ۱۶ گرایش داریم که همه به نوعی با سلامت سر و کار دارند. بنابراین ارائه خدمات از سمت بیمه در حوزه سلامت فقط شامل روانشناسی بالینی نیست و همه گرایش‌ها مشمول این موضوع هستند.آشتیانی متذکر شد: ما به عنوان سازمان روانشناسی با وزارت بهداشت در تعامل هستیم و در طی جلسات متعدد در پی ارائه تسهیلات در این زمینه هستیم. به طور مثال افراد با شرایط خاص مانند نابینایان، ناشنوایان یا کم‌توانان ذهنی باید به روانشناسان متخصص در همان زمینه مراجعه کنند.وی اضافه کرد: دانش‌آموزانی که با اختلالات یادگیری مواجه هستند باید به روانشناسان تربیتی مراجعه کنند. وزیر بهداشتودر همین راستا دستور بر ایجاد کارگروه برای رسیدگی به همین موارد داشت.فتحی آشتیانی اظهار کرد: در کشور ما عموم جامعه توان پرداخت تعرفه‌ها تصویب شده برای برخورداری از خدمات روانشناسی را ندارند. لذا ما باید راه را برای این افراد هموارتر کنیم. با تعریف خدمات روانشناسی در هر حوزه به صورت مجزا، خدمات روانشناسی به سمت تخصصی شدن می‌رود و این نکته‌ای بسیار مثبت است.فتحی آشتیانی درمورد راهبرد سازمان روانشناسی برای مقابله خشم در اجتماع توضیح داد: ما باید سرمایه روانشناختی جامعه را ارتقا دهیم؛ سرمایه روانشناختی یعنی امید جامعه افزایش یابد.وی ابراز کرد: من معتقدم برای کاهش مشکلات و آسیب‌های اجتماعی باید روی امید تمرکز کنیم و مقاومتمان را بالا ببریم. به طور کلی امیدواری، خوشبینی، تاب‌آوری و خودکارآمدی اجزای سرمایه روانشناختی هستند که باید روی آن کار کنیم.

ارتقای کیفیت خدمات روانشناختی در مراکز مشاوره دولتی

مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی معاونت سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از آغاز طرح ارتقای کیفیت خدمات مشاوره و روانشناختی مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی دولتی (تلفنی و حضوری) خبر داد.معصومه توکلی افزود: نخستین مرحله از طرح ارتقای کیفیت خدمات مشاوره و روانشناختی مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی تلفنی و حضوری دولتی در قالب برگزاری دوره آموزش تخصصی مهارت‌های مصاحبه و ارزیابی بالینی آغاز شد.وی افزود: بکارگیری روانشناسان و مشاوران با صلاحیت و توانمند در مراکز مشاوره (حضوری/ تلفنی) از دغدغه‌های مهم دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی است که روانشناسان و مشاوران با بکارگیری مداخلات درمانی موثر و کاربردی می‌توانند خدمات تخصصی به‌موقع و اثربخشی را به گروه‌های مخاطب خود ارائه کنند.توکلی، صلاحیت حرفه‌ای روانشناس و مشاور را شامل سه مولفه اساسی دانش، مهارت و مسئولیت پذیری دانست که با توجه به سیاست دفتر مشاوره وامور روانشناختی (در زمینه ساماندهی مراکز و خدمات مشاوره وروانشناختی) هر سه مولفه از طریق تدوین و برگزاری دوره‌های بازآموزی تخصصی حرفه‌ای و اخلاقی مورد توجه و اقدام قرار گرفته است.وی افزود: نخستین مرحله اجرای طرح با برگزاری دوره آموزشی تخصصی با موضوع مهارت‌های مصاحبه و ارزیابی تشخیصی در استان آذربایجان شرقی برگزار شد.توکلی گفت: برگزاری پنج کارگاه آموزشی تخصصی دیگر در سطح کشور و در استان های تهران، کرمانشاه، اصفهان، خراسان رضوی و هرمزگان و با موضوعات مورد نیاز در زمینه اخلاق حرفه‌ای و مسائل حقوقی مرتبط با خدمات روانشناختی و مشاوره، تشخیص و سایر مداخلات تخصصی روانشناختی و خدمات مشاوره مرحله بعدی اجرای این طرح است.بر اساس این گزارش، بر کسی پوشیده نیست که نقش روانشناسان در مهار آسیب های اجتماعی، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است، چرا که آسیب های اجتماعی موضوع مهم جهان و جامعه امروز ایران است و به کارگیری روانشناسان، یک ضرورت انکارناپذیر در مهار و همچنین پیشگیری از این آسیب ها خواهد بود.از این رو توجه به روانشناسان یکی از اولویت های مهم سیاسی، علمی و اجتماعی کشور باید به حساب آید.بهرحال باید بپذیریم که جامعه امروزی جامعه غمگینی است، غمگین بودن جامعه، ضرورت فعالیت روانشناسان و ارائه تسهیلات لازم به جامعه هدف برای بهرمندی از خدمات روانشناسی را دو چندان می کند.

چاپ در شماره۱۴۰۲  روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۲۲