اَبر بحرانی از جنس سالمندی

پریسا سیدیان / گروه جامعه

سرعت افزایش جمعیت سالمند و در عین حال، کاهش زاد و ولد در کشور؛ زنگ خطری است که کارشناسان حوزه جمعیت و سلامت، نسبت به تبعات آن هشدار می‌دهند. در این بین، اجرای ناقص قوانین حوزه جوانی جمعیت و همچنین سالمندان، هنوز نتوانسته راهگشای مناسبی برای عبور از بحران سالمندی باشد.

دکتر احمد دلبری، رئیس انجمن علمی طب سالمندی ایران درباره اجرای سند ملی سلامت سالمندی، گفت: متاسفانه این سند تا به حال اجرایی نشده و هنوز برنامه اقدام ندارد. تقسیم کار ملی برای آن انجام نشده است و در حد رونمایی بوده است. اجرای سند اکنون وابسته به استان و شهرستان است که اگر مدیری در مجموعه‌ای دغدغه سالمندی داشته باشد، بخش‌هایی از سند را اجرایی می‌کند، اما نمی‌توان گفت سند ملی سلامت سالمندی به شکل کشوری اجرا می‌شود. این درحالی است که چندین سال است که از رونمایی این سند می‌گذرد ولی هنوز دبیرخانه شورای ملی سالمندی برنامه اقدام برای سند را ابلاغ نکرده است.وی با اشاره به اینکه سند ملی سلامت سالمندی به دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شده است،‌ تصریح کرد: البته سند یک مفهوم کلی است و نیاز به تقسیم کار دارد که هنوز محقق نشده است.وی با انتقاد از کمیته‌های تشکیل شده در دبیرخانه شورای ملی سالمندی، بر لزوم اصلاح این کمیته‌ها تاکید کرد و گفت: لازم است اقدامات به درستی انجام شوند؛ در کمیته های تشکیل شده به عنوان مثال مسئولیت کمیته آموزش به اداره کار داده‌ شده است در حالی که رابطه‌ای بین آموزش و توانمندی سالمندان بازنشسته با اداره کار وجود ندارد.وی اظهار کرد: بحران و چالش سالمندی فراتر از یک یا دو وزارتخانه است؛ ما اَبَر بحران سالمندی را در راه داریم و برای مدیریت این اَبَر بحران نیاز به یک عزم حاکمیتی داریم. مشکلات سالمندی که تنها بحث بهداشت و درمان نیست. ما در حوزه بازنشستگی و سالمندی چالش‌هایی بسیار فراتر از بهداشت و درمان داریم. برخی صندوق‌های بازنشستگی ما ورشکسته‌اند چون به دلیل بازنشستگی‌های پیش‌از موعدی که انجام می‌شد، اکنون با حجم زیادی از بازنشستگان روبرو هستیم که به جز صندوق تامین اجتماعی، سایر صندوق‌ها نیز توان پرداخت مسمتری این افراد را ندارند. بنابراین به دلیل این مسائل و مدیریت این بحران نیاز است که یک بسیج عمومی و حاکمیتی صورت پذیرد. در مورد سالمندی نمی‌توان تنها به اقدامات وزارت بهداشت یا سازمان بهزیستی بسنده کرد.او با بیان اینکه دو سال است که جلسه شورای سالمندی در کشور تشکیل نشده است، ادامه داد: این درحالی است که در سند ملی سلامت سالمندی قید شده است که شورای ملی سالمندی باید هر شش ماه  تشکیل شود اما دو سال است که این جلسه برگزار نشده است.رئیس انجمن علمی طب سالمندان ایران، افزود: بر اساس رصد شرایط موجود و نگاه به آینده پیش بینی می‌شود منابع لازم برای درمان بیماران سالمند در آینده را نداشته باشیم و بنابراین لازم است که به سمت پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها برویم؛ یعنی باید بحث بهداشت در حوزه سالمندی مهم‌تر از بحث درمان باشد ولی متاسفانه‌ برنامه‌ای برای این مهم وجود ندارد. در حال حاضر در سطح کشور ۳۶۰ هزار نفر سالمند بسیار پرخطر داریم که بیماری‌های زیادی دارند، اما متاسفانه هنوز برای بیمار نشدن افراد فکری نشده و سازمان‌های بیمه‌گر حتی از پذیرش نسخ متخصصین طب سالمندی که مثلا MRI مغزی برای سالمند می‌نویسند، خودداری می‌کنند و این درحالیست که سایر متخصصین مجاز به نوشتن این نسخ هستند.

سرعت نگران‌کننده افزایش جمعیت سالمندن ایرانی تا ۱۴۳۰

دلبری درباره جمعیت سالمندان کشور در حال حاضر، تصریح کرد: آخرین سرشماری رسمی کشور مربوط به سال ۱۳۹۵ بوده است اما، جمعیت‌شناسان برآورد می‌کنند که اکنون تقریبا ۱۰ میلیون نفر سالمند (فرد بالاتر از ۶۰ سال) داریم و موضوع نگران کننده برای ما سرعت سالمند شدن جمعیت است. سرعت سالمند شدن افراد در جامعه ما منحصر به فرد است؛ در کشورهای توسعه یافته‌ زمان لازم برای دو برابر شدن جمعیت سالمندی بیش از ما است چنانکه این سرعت رشد دو برابر شدن از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد، در فرانسه ۱۲۰ سال،‌ در کشور سوئد ۹۰ سال و در آمریکا ۷۵ سال طول کشیده است اما سرعت دو برابر و سه برابر شدن جمعیت سالمندی در کشور ما بسیار نگران کننده است و بر همین اساس تخمین‌ها بر آن است که در سال ۱۴۳۰ ما ۳ برابر جمعیت فعلی سالمند خواهیم داشت.او ضمن آنکه شرایط رشد سالمندی در کشور را نگران‌کننده خواند،‌ اظهار کرد: متاسفانه تنها نوشتن سند سلامت سالمندی در کشور ۱۸ سال طول کشید. حال در شرایطی که طی ۲۰ سال، جمعیت ۱۰ درصدی سالمندان به ۲۰ درصد برسد، آیا زیرساخت درستی برای مواجهه با این شرایط موجود است؟ جمعیت سالمند آسیب‌پذیر است و نیاز به زیرساخت دارد. چالش‌های سالمندی یک پازل با اجزای مختلف است.وی با اشاره به اینکه ۶۰ درصد منابع بیمه‌ای کشور برای بازنشستگان هزینه می‌شود،‌ گفت: این در حالی است که جمعیت بازنشستگان اکنون ۱۰ درصد است ولی آیا در سال ۱۴۲۰ هم همه صندوق‌ها می‌توانند از پس پرداخت این هزینه‌ها بربیایند؟ باید عزم ملی برای برطرف کردن چالش‌های سالمندی ایجاد شود.وی افزود: اکنون یک میلیون نفر فرد بالای ۸۰ سال و شش هزار نفر بالای ۱۰۰ سال در کشور داریم؛ اما ۲۰ سال دیگر آدم‌هایی که سن بالاتری دارند بیشتر زنده خواهند بود؛ چرا که با پیشرفت پزشکی، امید به زندگی افراد هم افزایش یافته است. چنانچه از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون عمر افراد جامعه ۲۰ سال بیشتر شده است. در ۲۰ سال آینده این پیشرفت‌های پزشکی بیشتر هم خواهد بود و قطعا آدم‌هایی با سن بالاتر زنده خواهند ماند، آیا سیستم‌های بهداشتی، درمانی،‌ بیمه‌ای،‌ رفاهی و … آماده شرایط سالمندی در سال ۱۴۳۰ هستند؟ وی در خصوص توقف روند تربیت متخصصان طب سالمندی، اظهار کرد: بر اساس استانداردهای جهانی اکنون در کشور به ۲۳۰۰ نفر متخصص طب سالمندی نیاز داریم ولی تنها ۲۳ متخصص طب سالمندی در کشور داریم که همه این افراد هم در رشته تخصصی خود مشغول به فعالیت نیستند.او با تاکید بر لزوم آموزش نیروی انسانی برای کار با سالمندان در رده‌های مختلف، بیان کرد: یک سالمند تنها به متخصص طب سالمندان نیاز ندارد؛ همانطور که یک کودک فقط به متخصص کودکان نیاز ندارد. سالمند نیاز به انواع و اقسام تخصص‌ها دارد. الان در کشور بیش از ۱۰۰ نفر فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان داریم اما چه تعداد فوق تخصص مغز و اعصاب سالمندان داریم؟ و این در شرایطیست که مشکلات مغز و اعصاب سالمندان بیشتر است. البته تربیت نیرو تنها شامل متخصصین نمی‌شود، بلکه در رده‌های پایین‌تر هم لازم است نیرو تربیت کنیم.وی افزود: فردی که برای نگهداری از سالمند، غذا دادن به او، کنترل زخم بستر وی و… به منزل می‌آید باید مهارت‌های اولیه را داشته باشد. در دنیا به موضوع سالمندی به عنوان یک بیزینس نگاه می‌شود و دولت‌ها روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند و بیشترین اشتغال در اروپا مربوط به مراقبین سالمند خانگی است. یکی از اقدامات مفید می‌تواند این باشد که به افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی، آموزش‌های لازم برای نگهداری از سالمندان را بدهیم تا ضمن اشتغال‌زایی برای این افراد، آنها بتوانند درآمد خوبی هم کسب کنند اما متاسفانه به این مسائل فکر نمی‌شود.دلبری تاکید کرد: در دنیا همیشه وقتی پنجره جمعیتی باز می‌شود و جوانان و جمعیت سنین بین ۱۵ تا ۶۵ سال بیشتر می‌شود، کشور به سمت توسعه می‌رود. در سال ۱۳۶۵ بیشترین رشد جمعیت را داشتیم اما اکنون در سال ۱۴۰۲ وضعیت برعکس شده است. موضوع سالمندی در کشور ما غیرقابل پیش‌بینی نیست که نتوان فکری برای آن کرد .

چاپ در شماره ۱۳۶۷ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۷/۱۰