تامین سرمایه در گردش؛ موتور محرکه بنگاه‌های کوچک اقتصادی(قسمت پایانی)

حسن نجف وند –مدیر مسئول

در سال ۲۰۱۴ میلادی بالغ بر ۱۵۸ میلیارد یورو توسط بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد آلمان سرمایه‌گذاری ثابت ناخالص صورت گرفته است. ۴۹ میلیارد یورو از این میزان تشکیل سرمایه ثابت ناخالص توسط بنگاه‌های کمتر از ۱۰ نفر کارکن، ۴۱ میلیارد یورو توسط بنگاه‌های ۱۰ تا ۴۹ نفرکارکن و ۶۰ میلیارد یورو نیز توسط بنگاه‌های با بیش از ۵۰ نفر کارکن صورت پذیرفته است . از این میزان سرمایه‌گذاری ثابت ناخالص، ۱۱۰ میلیارد یورو برای جبران استهلاک و ۴۸ میلیارد یورو نیز سرمایه‌گذاری خالص بوده است که نشانگر نقش این بنگاه‌ها در سرمایه‌گذاری اقتصاد آلمان است. بخش عمده قدرت اقتصادی آلمان نتیجه عملکرد بنگاه‌های کوچک و متوسط است. وزارت امور اقتصادی و انرژی دولت فدرال آلمان، این بنگاه‌ها را موتور اقتصاد این کشور معرفی می‌کند.

۹۵ درصد از بنگاه‌های کوچک و متوسط در آلمان دارای مالکیت خانوادگی هستند و ۸۵ درصد این بنگاه‌ها نیز توسط صاحبان و مالکان اداره می‌شوند. این عامل باعث اتخاذ سیاست‌های بلندمدت در زمینه روابط با مشتری، کسب وکار، سیاست‌های منابع انسانی مستمر و ارتباطات مستحکم منطقه‌ای می‌شود.

دومین مؤلفه کلیدی در موفقیت بنگاه‌های کوچک و متوسط آلمان نوآوری و تامین مالی است. بنگاههای کوچک و متوسط آلمان از مدل‌های صحیح در تأمین منابع مالی و تسهیلات استفاده می‌کنند. بالغ بر ۵۴ درصد از این بنگاه‌ها مبتنی‌ بر سرمایه‌های شخصی بوده و ۲۹ درصد نیز از محل اعتبارات بانکی استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاری از محل منابع دولتی در حدود ۱۱ درصد و از محل سایر منابع نیز ۶ درصد است. نرخ بالای سرمایه‌های شخصی و همچنین رویکرد رشد مستمر این بنگاه‌ها به‌خصوص در مواقع بحران، سرمایه‌گذاری‌های میان‌مدت و بلندمدت این بنگاه‌ها را ممکن می‌سازد.

ازسوی دولت فدرال آلمان حمایت‌های مختلفی در زمینه‌های تحقیق و توسعه، تأمین نیروی کار ماهر و متخصص، تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری، تأمین مالی، کارآفرینی و نقل وانتقال شرکت‌ها ارائه می‌شود. اینگونه حمایت‌ها اکثراً از طریق اتاق‌های بازرگانی و صنایع به بنگاه‌های عضو اعطا می‌شود. یکی از عوامل موفقیت بنگاه‌های کوچک و متوسط در آلمان همکاری‌های گسترده آنها با تشکل‌های صنفی مانند اتاق‌های بازرگانی و انجمن‌هایی است که حافظ منافع این بنگاه‌ها بوده و با برخی نهادهای دولتی در ارتباط هستند.در سایه نظام آموزشی دوگانه آلمان، بنگاههای کوچک و متوسط به‌راحتی می‌توانند نیازهای نیروی کار ماهر و آموزش دیده خود را استخدام کنند، به‌طوریکه ۸۳/۲ درصد از کارآموزان و فارغ‌التحصیالن توسط این بنگاه‌ها جذب می‌شوند.

تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط از دهه ۱۹۷۰ اهمیت خاصی یافته است. بانک سرمایه‌گذاری آلمان همه ملزومات مرتبط با بنگاه‌های جدیدالتأسیس و بنگاههای کوچک و متوسط را یک‌جا فراهم کرده و هدفش تأمین نیازهای مالی یک بنگاه در طول چرخه حیات بنگاههای اقتصادی است. در کنار حمایت‌های مالی، بانک سرمایه‌گذاری اقدام به ارائه خدمات مشاورهای به بنگاه‌های کوچک و متوسط کرده و در این زمینه با سایر مؤسسات تأمین مالی به‌طور مشترک فعالیت می‌کند. این بانک با توجه به تغییر شرایط بازار، سعی می‌کند ابزارهای نوین تأمین مالی را ارائه کند و در زمینه تعیین خط مشی بنگاه‌های کوچک و متوسط آلمان نقش اساسی ایفا کند. در فرآیند ارائه تسهیلات، بانک سرمایه‌گذاری آلمان مستقیما با مشتریان ارتباط برقرار نمی‌کند؛ بلکه این بانک منابع مالی خود را که از بازار سرمایه یا منابع عمومی جمع‌آوری کرده از طریق بانک‌های منطقه‌ای در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. «هاوز بانک» اصطلاحی است که در آلمان به بانک‌های تجاری منطقه‌ای که صنایع و بنگاه‌ها به‌طور مستمر با آنها فعالیت می‌کنند داده شده است. در این سیستم، بانک‌های منطقه‌ای به‌دلیل ارتباط مؤثر کاری و متقابل بین بانک‌های تجاری و بنگاه‌های اقتصادی، می‌توانند متناسب با شرایط بنگاه، خدمات مشاوره‌ای ارائه کرده و بنگاه ها را در تأمین مالی از راه‌های کم هزینه و به صرفه اقتصادی راهنمایی کنند. در این سیستم که مبتنی بر اعتماد متقابل است مشتریان می‌توانند با شرایط متناسب‌تری وام دریافت کرده و ازسوی دیگر بانک‌ها نیز با شناختی که از این بنگاه‌های اقتصادی دارند ریسک برگشت‌ناپذیری تسهیلات اعطایی را به حداقل می‌رسانند.

بانک توسعه کسب وکار بایرن، یک نهاد تشویقی در ایالت بایرن یعنی ثروتمندترین ایالت آلمان است. این مؤسسه که زیر نظر قوانین بخش عمومی اداره می‌شود در سال ۱۹۵۲ در شهر مونیخ تأسیس شده و هدف اصلی از تأسیس آن، بازسازی اقتصادی شهر مونیخ پس از جنگ جهانی دوم بوده است. وظیفه این بانک تأمین مالی بنگاه‌ها از بدو تأسیس، کمک به رشد و ایجاد نوآوری بنگاه‌ها، حفاظت از محیط زیست و ایجاد ثبات برای بنگاه‌های اقتصادی است. گروه هدف این بانک، کارآفرینان و بنگاه‌های کوچک و متوسط ایالت بایرن است.

بانک «نوردراین وستفالن» در بزرگترین ایالت آلمان یعنی نوردراین وستفالن به‌عنوان یک بانک توسعه‌ای فعالیت می‌کند. این بانک در سال ۲۰۰۲ تأسیس شده و هدفش ایجاد توسعه ساختاری و اقتصادی در ایالت نوردراین وستفالن است. این بانک با گردش مالی ۱۴۹ میلیارد یورو به‌عنوان بزرگترین بانک تشویقی ایالتی آلمان فعالیت می‌کند. همچنین بانک NRW گستره وسیعی از خدمات مثل اعطای وام های مرسوم تا خدمات مشاوره‌ای ویژه را ارائه کرده و در مورد تأسیس بنگاه‌های اقتصادی جدید و توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط به‌صورت تخصصی عمل می‌کند. حجم وسیع قوانین و کارکردهای دولتی در آلمان نمونه خوبی است برای ایجاد سازوکارهای دقیق و تخصصی در زمینه راه‌اندازی کسب و کارهای کوچک در ایران که اغلب در سال های گذشته با معضل تامین منابع مالی و نظارت بر نحوه استفاده از آن در واحدهای تولیدی بوده است. بسیاری از کارشناسان اقتصادی ایران بر این عقیده‌اند که نبود نظارت‌های قانونی و بهنگام درباره ارائه تسهیلات به بنگاه‌ها موجب شده است عملا این ظرفیت و فرصت در اقتصاد ایران از بین برود

چاپ در شماره ی۱۳۴۷روزنامه ی یادگار امروز مورخ۱۴۰۲/۰۶/۱۲