سن  اعتیاد  در مسیر نزولی 

مهدی بابایی / گروه جامعه

سازمان پزشکی قانونی اعلام کرد که بر اساس آمارهای موجود در سه ماهه نخست سال جاری ۱۴۳۰ نفر بر اثر سوءمصرف مواد در کشور جان خود را از دست دادند که از این تعداد ۷۸۶ نفر بر اثر داروهای مخدر جان باخته‌اند.

متأسفانه آمار تلفات ناشی از مصرف داروهای مخدر در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۷ درصد افزایش داشته که عمده این موارد به دلیل نا آگاهی از عوارض و تبعات و مصرف خودسرانه آن ها اتفاق می‌افتد.بر اساس این گزارش در این مدت ۱۴۳۰ نفر در کشور بر اثر سوءمصرف مواد جان خود را از دست دادند که از این تعداد ۱۲۱۸ نفر مرد و ۲۱۲ نفر زن بودند. آمار تلفات اعتیاد در سه ماهه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۴ درصد افزایش یافته است.همچنین بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی از کل تلفات سوءمصرف مواد در بهار امسال، ۱۷۳ نفر بر اثر مصرف مواد مخدر، ۴۰ نفر مواد محرک، ۷۸۶ نفر داروهای مخدر، ۲۱۵ نفر مصرف همزمان مواد مخدر و محرک با داروی مخدر و ۱۶۳ نفر سوءمصرف همزمان چند دسته مواد و دارو جان خود را از دست داده‌اند.این آمار اهمیت توجه بیش از پیش مسئولان به این حوزه را دو چندان می کند.

ورود مواد روان‌گردان جدید از سال ۲۰۰۹ در بازارهای جهانی

دکتر تهمینه باهری، مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به ورود مواد روان‌گردان جدید از سال ۲۰۰۹ در بازارهای جهانی اظهار کرد: از زمان شروع قانون‌گذاری مواد مخدر در سطح بین‌المللی و براساس کنوانسیون‌های ۱۹۶۱ (درباره مواد مخدر) و کنوانسیون ۱۹۷۱ (درباره مواد روان‌گردان)، ۳۴۷ ماده طبق این دو کنوانسیون تحت کنترل بین‌المللی قرار گرفته‌اند. این درحالیست که از سال ۲۰۰۹ تا به امرور ۱۱۸۴ ماده، به عنوان ماده روان‌گردان جدید، در بازارهای جهانی معرفی شده‌اند.وی یادآور شد: طبق تعریف، مواد روانگردان جدید (NPS) موادی هستند که چه به صورت خالص و چه به صورت فرآوری شده مورد مصرف قرار می‌گیرند و  تهدیدی برای سلامت عمومی در دنیا محسوب می‌شوند. اصطلاح «جدید» لزوماً به تولید مواد جدید اشاره نمی‌کند بلکه ممکن است مواد موجود در بازار باشد که جدیدا مورد سوءمصرف قرار گرفته‌اند.مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر طبقه‌بندی روان‌گردان‌های جدید را براساس اعلام دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل تشریح کرد و گفت: در این طبقه‌بندی، کانابینوئیدهای سنتزی، مواد بر پایه گیاهی (خات، کراتوم، کاکتوس پیوت، سالیوا دیوینروم و…)، کاتینون‌های سنتزی، کتامین، فن‌اتیل‌آمین‌ها، تریپتامین‌ها، مواد مشابه فنتانیل‌ها، آمینوایندول‌ها، مواد مشابه فن سیکلیدین، پی پرازین‌ها، بنزودیازپین‌های جدید و… جزو مواد روان‌گردان جدید معرفی شده‌اند.باهری افزود: در مورد عوارض مصرف و روش‌های درمان اعتیاد، موادی با ساختارهای شیمیایی شناخته شده همچون تریاک، هروئین و متامفتامین (شیشه)، تحقیقات بسیاری در سراسر دنیا صورت گرفته است، با این حال چالش‌های درمان هنوز وجود دارد. اما در مورد مواد روان‌گردان جدیدی که دارای ساختارهای شیمیایی جدید نیز هستند و یا جدیدا مورد سوءمصرف قرار می‌گیرند، واقعا اطلاعات علمی بسیار کمی موجود است و مصرف‌کنندگان آن‌ها نسبت به عوارض مصرف و نوع واکنش بدن اطلاعاتی ندارند و چون در اکثر موارد نمونه‌ها از نظر مقدار و نوع ماده با هم متفاوت هستند، این تفاوت و غیرقابل پیش‌بینی بودن نوع و مقدار ماده موثره موجود، سبب خطا در دُز مصرفی و ایجاد عوارض مصرف بیش از اندازه و گاهی مرگ در مصرف‌کنندگان می‌شود.مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر در خصوص میزان شیوع‌ و سن مصرف مواد روان‌گردان جدید اظهار کرد: ستاد مبارزه با مواد مخدر در حال اجرای شیوع‌شناسی مواد مخدر و روان‌گردان‌هاست که پس از اتمام، نتایج اطلاع‌رسانی خواهد شد. اما براساس مطالعات قبلی، میانگین سن اعتیاد در ایران ۲۴ سال است؛ با این وجود نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که برخی کارشناسان و حتی مسئولان میان مصرف مواد و اعتیاد تفاوت چندانی قائل نمی‌شوند. برای مثال برخی مواقع گفته می‌شود «سن اعتیاد» به ۱۰ سال رسیده، این درحالیست که اعتیاد تعریف خاص خود را دارد.

روش‌های جدید و متفاوت تبلیغ مواد مخدر و روان‌گردان در فضای مجازی

باهری تصریح می‌کند: اعتیاد به عنوان اختلالی مزمن و عودشونده تعریف می‌شود. ممکن است یک فرد در طول عمر خود یکبار مصرف مواد را تجربه کند، البته مصرف حتی یکبار برخی مواد همچون متامفتامین و گل نیز موجب وابستگی روانی فرد و در نهایت اعتیاد فرد خواهد شد. باید توجه داشت تصمیم اولیه برای مصرف معمولا داوطلبانه است اما با مصرف مداوم، توانایی فرد در کنترل خود، به طور جدی دچار اختلال می‌شود.وی در ادامه نسبت به تبلیغات مواد مخدر و روان‌گردان در فضای مجازی به مردم هشدار داد و اظهار کرد: امروزه مواد روان‌گردان جدید در بسته‌بندی‌های جذاب و متنوع و با تبلیغاتی مانند «برای رایحه درمانی»، «برای مصرف انسانی نیست»، «مورد استفاده در بخور»، «آرام‌بخش»، «شادی‌آور» و… و به منظور گمراهی مصرف‌کنندگان و مراجع کنترلی عرضه می‌شوند.باهری با اشاره به اینکه بسیاری از این سایت‌های عرضه کننده مواد در فضای مجازی، توسط پلیس رصد و شناسایی می‌شوند، گفت: کشورهایی همچون چین، انگلیس و برخی کشورهای اروپایی، جزو کشورهای تولیدکننده مواد روان‌گردان جدید هستند؛ به عبارتی این مواد در کشور تولید نمی‌شوند، بلکه از سایر کشورها وارد ایران می‌شوند.

تجویز خودسرانه داروهای مخدر

رییس مرکز کنترل کیفی آزمایشگاه های سازمان پزشکی قانونی کشور گفت: برخی داروهای مخدر که با مجوز وزارت بهداشت در داروخانه ها عرضه می شود به دلیل ایجاد عوارض جبران ناپذیر حتما باید با نسخه معتبر پزشک در اختیار متقاضی قرار گیرد و هر نسخه نیز تنها یکبار پیچیده شود. مریم اخگری با بیان این مطلب گفت: از داروخانه ها درخواست می شود که از ارائه داروهای مخدر بدون نسخه پزشک به افراد به خصوص قشر جوان شدیدا خودداری کنند چرا که مصرف خودسرانه داروهای مخدر و بدون دستور و نظارت پزشک موجب ایجاد وابستگی، اعتیاد و گاهی مرگ خواهد شد.وی همچنین در خصوص تجویز خودسرانه داروهای مخدر نیز هشدار داد و افزود: تجویز خودسرانه داروهای مخدر بدون دستور پزشک در گروه های سنی مختلف به ویژه گروه های مسن بسیار خطرناک است زیرا این افراد به دلیل شرایط سنی خود مصرف کننده داروهای متعدد هستند و ممکن است تجویز داروی خودسرانه آنان را دچار مشکل کند.اخگری تصریح کرد: مصرف همزمان داروهای مخدر با سایر داروهایی که بر سیستم اعصاب حرکتی تأثیرگذار است به دلیل مکانیسم تجمعی آن ها احتمال ایجاد مسمومیت های منجر به فوت را در افراد به دنبال خواهد داشت.وی در خصوص عرضه برخی داروها در عطاری های نیز اظهار داشت: متأسفانه برخی افراد سودجو به منظور دستیابی به منفعت مالی از داروهای غیرمجاز برای ترک اعتیاد، چاقی و لاغری و … استفاده کرده و این داروها را در عطاری ها و در قالب داروی گیاهی در اختیار مردم قرار می دهند که موجب ایجاد عوارض شدید، مسمومیت و حتی مرگ خواهد شد.وی با اشاره به برگزاری جلساتی در دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی وزارت بهداشت به منظور ساماندهی عرضه داروهای سنتی و گیاهی گفت: در این جلسات در خصوص ارائه داروهای سنتی و گیاهی در عطاری ها و لزوم ساماندهی ارائه خدمات طب سنتی و مکمل بحث و تبادل نظر می شود که امیدواریم نتیجه این جلسات منجر به جلوگیری از عرضه داروهای غیرمجاز در عطاری ها به مردم شود.

چاپ در شماره ۱۳۳۵ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۲۹