خود زنی ایران در حوزه توریسم

محمد آیتی / گروه جامعه

ایران، کشوری چهار فصل با جذابیت‌های تاریخی و طبیعی فراوان است، اما کارنامه چهار دهه گذشته حکایت از این دارد که ما هیچ‌گاه نتوانستیم از ظرفیت حداکثری توریست به منظور درآمد زایی کشور، بهره ببریم.

برخی در گذشته معتقد بودند شاید چاره کار، تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باشد، اما حالا که چهار سال از این تجربه می‌گذرد می‌بینیم که خیلی اتفاق مثبتی در این جهت نیفتاده و اصطلاحاً در بر همان پاشنه می‌چرخد. در همین خصوص، علی‌اصغر عنابستانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس،  گفت: ما نمی‌توانیم ظرفیت‌های گردشگری خودمان را رشد دهیم، زیرا عده‌ای می‌خواهند به گردشگری همان نگاهی را داشته باشیم که گردشگری غرب و اروپا دارد و چون هیچ‌وقت نمی‌توانیم آن‌گونه باشیم، ظرفیت‌های ما در گردشگری متبلور نمی‌شود. وی افزود: به نظر من، راه و مسیر روشن این است که ما گردشگری را بر اساس گفتمان خودمان دنبال کنیم، سپس می‌شود به گسترش گردشگری در ایران امیدوار بود. مثلاً لب دریای ما هیچ‌وقت مثل لب دریای آنتالیا نخواهد شد و هر چقدر هم تلاش کنیم که مردم را به ساحل دریا جذب کنیم، باز هم شرایط کشور ترکیه برای ما شدنی نیست. اما اگر تلاش کنیم که به دنیا بگوییم ما ساحل دریای سالم و حلال داریم و برند خودمان را در دنیا تبلیغ کنیم، آنگاه موفقیت‌هایی حاصل می‌شود و حتی جالب است که بدانید بسیاری از مردمان کشور‌های دنیا به دنبال این‌چنین فضا‌هایی هستند. نماینده سبزوار تصریح کرد: برند حلالی که اندونزی برای اولین بار راه‌اندازی کرد، الان باعث جذب بسیاری از مردم دنیا اعم از غیر مسلمان شده است. آنها به دنبال برند حلال هستند، چون می‌دانند تهیه این غذا‌ها تشریفاتی را طی می‌کند که سلامت‌شان تضمین‌تر است. عنابستانی اظهار داشت: در حوزه گردشگری مثلاً طرف می‌گوید می‌خواهم بهترین هتل دنیا را بسازم، خب جا‌های دیگر هم بهترین هتل‌های دنیا ساخته شده است، پس آن فرد یا تشکیلات باید کاری خاص‌تر انجام بدهند. تفاوت‌ها در صنعت گردشگری پول‌ساز است. ما هم اگر بهترین ساختار‌های بوم‌گردی، بهترین مدل‌های روستایی و بهترین چادر‌ها را درست کنیم، این جذابیت که ظرفیت آن در ایران فوق‌العاده زیاد است، به منصه ظهور می‌رسد.

باید روی گردشگری دینی و ظرفیت حرم ها کار کنیم

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس افزود: مثلاً ما در ایران چقدر روی بحث گردشگری دینی و ظرفیت‌هایی مثل حرم امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و یا امامزاده‌هایی که داریم، کار کردیم؟ گردشگری دینی، نه تنها برای مسلمان دنیا که حدود دو میلیارد است می‌تواند جذاب باشد که حتی برای خیلی از غیرمسلمان‌ها هم می‌تواند در قالبی دیگر جذابیت و انگیزه ایجاد کند. وی در ادامه بیان کرد: جای تامل و تاسف دارد که ظرفیت‌های خودمان را در بحث گردشگری رها کرده‌ایم و عده‌ای با نفوذ قصد دارند گردشگری عمومی و یا الگو‌های غربی را در کشوری مسلمان، ایجاد کنند. نماینده سبزوار گفت: ما از کشور‌های پیشتاز دنیا در حوزه سلامت هستیم. حال باید از مسئولان پرسید تاکنون برای گردشگری سلامت چه کار‌هایی انجام داده‌اند؟ ما باید ظرفیت‌های موجود را متبلور کنیم تا گردشگری شکل بگیرد. اگر به همین‌ها توجه شود، اوضاع صنعت گردشگری و به تبع آن ارزآوری، به مراتب بهتر از گذشته خواهد شد.عنابستانی تصریح کرد: باید نقشه راه‌مان بر اساس تمدن و داشته‌های خودمان باشد، ولی همیشه از این موضوع غفلت شده است. ما همیشه نقش راه را بر اساس مدل گردشگری کشور‌های دیگر چیده‌ایم در صورتی که اصلاً آن لوازم و شرایط فرهنگی را نداریم و نخواهیم داشت. بعد می‌گوییم چرا گردشگر به ایران نمی‌آید، بلکه ما باید گردشگری را به کشورمان بیاوریم که مدل خاص ما را بخواهد. همین ترکیه که بغل دست ما هست، اقتصادش را با دو مورد می‌چرخاند؛ گردشگری و ترانزیت. ما هم به لحاظ گردشگری و هم ترانزیت شرایط‌مان از ترکیه بهتر است. ما به لحاظ موقعیت ژئوپولتیک و جغرافیایی و چهار فصل بودن از ترکیه جلوتر هستیم. ایران یک دنیای کوچک است، ولی خروجی کار خیلی با ظرفیت‌مان فاصله دارد.وی در پایان خاطر نشان کرد: گردشگری هم مثل خیلی از ظرفیت‌های کشور مغفول مانده است و امید دارم که با تغییر نگاه در برنامه هفتم توسعه کشور، بتوانیم این موضوع بااهمیت را پس از دهه‌ها احیا کنیم.

توریسم و هوشمندی ترکیه

بر اساس این گزارش، همانطور که اشاره شد ایران و ترکیه جغرافیایی مشابه دارند؛ شباهتی که در تاریخچه و حتی در آداب و رسوم می‌توان رد آن را دنبال کرد. در حوزه اقتصاد، اما مسیر ایران و ترکیه به عنوان دو همسایه، کم اشتراک و متفاوت است. به ویژه در عرصه تجارت جهانی، ایران علیرغم پتانسیل‌ها و قابلیت‌ها که برشمردن آن‌ها تکرار مکررات است، از همسایگان جامانده و کشوری مثل ترکیه، حتی بدون صادرات نفت و گاز، با اتکا به صنایع متوسط و کوچک، در خاورمیانه، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است.یا در مثالی دیگر بر اساس آخرین آمار‌های ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در کشور در سال ۱۴۰۱ با کاهشی در محدوده ۰.۲ واحد درصد به ۹ درصد رسیده است؛ در این میان، اما مشخص شد که نرخ مشارکت زنان در بازار کار ایران کمتر از یک چهارم نرخ مشارکت زنان در اقتصاد‌های توسعه یافته و کمتر از نصف نرخ مشارکت زنان ترکیه‌ای است، خبری که نشان از فعال شدن زنان در اقتصاد ترکیه و در مقابل شاهد کاهش حضور زنان ایرانی در عرصه‌های اقتصادی بوده ایم.این در حالیست که اقتصاد ترکیه در سه ماهه اول سال ۲۰۲۱ رکورد رشد ۷.۵ درصدی و در سه ماهه دوم ۲۲.۲ درصدی را به دلیل اثر پایه نشان داد، در سه ماهه بعدی اما این روند رو به کاهش نهاد. رشد ناشی از صادرات و مصرف داخلی در کل سال ۲۰۲۱ و در نیمه اول سال ۲۰۲۲، خود را در رشد تولید صنعتی، نرخ بهره برداری از ظرفیت، شاخص خرید، مصرف برق و فروش خودرو به وضوح نشان داد.در این بین ترکیه از هوشمندی بالایی هم در بهره‌برداری از صنعت توریسم خود برخوردار است که به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی رشد اقتصادی این کشور محسوب می‌شود. به بیان ساده ترکیه به طور جدی در ارتقاء بنیاد‌های توریستی خود سرمایه‌گذاری می‌کند. ساخت و توسعه هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید، تفریحات، موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، تأسیس تور‌های گردشگری متنوع و به روز و آباد سازی سواحل خود برای بهرمندی توریست ها از آنها و ارتقاء حمل و نقل عمومی به‌صورت مدرن و پیشرفته از جمله اقداماتی هستند که انجام شده است.همچنین ترکیه با استفاده از روش‌های مدرن بازاریابی و تبلیغات فعال در سطح بین‌المللی جایگاه خود به عنوان یکی از قطب‌های توریست‌پذیر خاورمیانه را تثبیت کرده است.در مقابل، ایران نیز با داشتن ظرفیت‌های بسیار بزرگ در حوزه توریسم، همانند آنچه در گزارش تشریح شد همچنان در حال خودزنی است. برخی از محدودیت‌های تبلیغاتی و همچنین نقد و بررسی ناکافی بودن زیرساخت‌ها در ارتقاء تبلیغات گردشگری ایران، می‌تواند باعث کاهش جذابیت این مقصد برای گردشگران خارجی شود. همچنین عدم توجه به کیفیت سرویس‌دهی در برخی از مراکز گردشگری، از جمله هتل‌ها و رستوران‌ها، می‌تواند تجربه‌ گردشگران را تحت تأثیر قرار داده و تصویر منفی از صنعت گردشگری ایران را به‌وجود آورد. ای شرایط پس‌انداز توریستی ایران را تقریبا به هیچ رسانده است.طبق برخی گزارش ها، سهم ایران از درآمد گردشگری جهان، کمتر از یک درصد و در خاورمیانه طبق ادعای سازمان جهانی گردشگری، تنها ۶ درصد است.

چاپ در شماره ۱۳۲۳ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۱۵