آژیرِ قرمز به صدا در آمد

عباس دارایی/ اختصاصی یادگار امروز  

داده های موجود در پایگاه اطلاع رسانی سازمان ثبت احوال نشان می‌دهد نسبت طلاق به ازدواج در سه‌ماهه ابتدایی سال جاری به شدت افزایش یافته است. بر اساس اطلاعات سازمان ثبت احوال نسبت طلاق به ازدواج در سه‌ماه ابتدایی امسال به بیش از ۴۷ درصد در کشور رسیده است.

از ابتدای سال تاکنون ۷۹ هزار و ۲۶۰ ازدواج و ۳۷ هزار و ۷۰۱ طلاق ثبت شده که نسبت طلاق به ازدواج را به عدد ۵/۴۷ درصد رسانده است که آماری وحشتناک است زیرا تقریبا آمار بر اساس داده های ثبت احوال ایران نسبت طلاق به ازدواج در استان‌هایی چون البرز، مازندران، سمنان، تهران و مرکزی بحرانی‌تر از سایر نقاط کشور است به گونه ای که  در ۱۲استان کشور به ازای هر دو ازدواج حداقل یک طلاق ثبت شده است . باید در نظر گرفت که طلاق یک پدیده چند وجهی است، زیرا از یک جهت پدیده ای  حقوقی است و از جهت دیگر، یک پدیده روان شناختی و حتی یک پدیده اقتصادی و از زاویه دیگر پدیده ای اجتماعی!. از آن جا که علل و زمینه های گوناگون و نیز بستر یک نظام اجتماعی در شکل گیری طلاق مؤثر می باشد ، این پدیده یک پدیده خاص است که جامعه را هدف قرار داده و یکی از اصلی ترین آسیب های اجتماعی در جامعه ایرانی به شمار می رود. دخالت های بی مورد خانواده ها و ازدواج های اجباری تنها بخشی از دلایل اختلافات بین زوجین است که به عنوان دو عامل مهم در طلاق برجسته هستند اما در این بین آنچه بیش از پیش در بروز مساله طلاق نقش موثرتری دارد تغییر ارزش ها، نگرش ها و هنجارهایی است که خانواده ایرانی را دستخوش تغییرات محسوسی کرده و از کارکرد سنتی و قدیمی اش خارج کرده است.

میل با ازدواج در میان جوانان در پایین ترین سطح ممکن در قیاس با گذشته است

گذشت زمان و تغییرات جامعه  از جمله عوامل تغییر ارزش ها و نگرش هاست، همین تغیییرات خود زندگی را با چالش هایی مواجه کرده است که در آن بی اعتنایی به نظام خانواده، عدم مسئولیت پذیری دختران و پسران برای زندگی اجتماعی و جامعه پذیر کردن آنها را پدیدار شده است . میل با ازدواج در میان جوانان در پایین ترین سطح ممکن در قیاس با گذشته است ، خانواده های ایرانی درگیر با مشکلات اقتصادی هستند و توانی برای ایفای نقشی ندارند که پیش از این پررنگ و محور ی بوده است . مضاف بر این عوامل ،  نبود امکانات برای ازدواج از جمله مسکن و بیکاری تا حدود بسیار زیادی زوجین جوان را با چالش هایی مواجه کرده است که زندگی را دشوار و ابتدایی ترین امکانات را نیز برای آنها دست نیافتنی کرده است . در واقع پسر جوانی که شغل ندارد به سمت زندگی زیر یک چتر با یک دختر نمی رود ، او رغبتی به خانواده ندارد زیرا از توانش تامین معیشت و یک زندگی بی دردسر خارج است ،  در چنین فضایی که اغلب جوانان میل به روابط بدون تعهد با جنس مخالفان دارند ، آن دسته که وارد چرخه زندگی مشترک و تشکیل خانواده می روند در همان ماه های منتهی به ازدواج حتی توانی برای برگزاری مراسم پر خرج ازدواج ندارد و در این نقطع بخش عمده ای از ازدواج ها به دلیل چالش های اقتصادی و بخش دیگری به دلیل تعارضات اجتماعی و تفاوت های روحی و روانی ختم به طلاق زودتر از موعد می شود . آمارهای ثبت احوال صرفا طلاق های رسمی را روایت کرده است که ثبت شده اند اما جامعه به دلیل چالش های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی با بعد جدیدی از طلاق نیز دست و پنجه نرم می کند که از به عنوان طلاق عاطفی یاد می شود ، در این شکل طلاق عاطفی مهم‌ترین عامل ازهم‌گسیختگی بنیان خانواده است که روانشناسان و جامعه‌شناسان از آن به عنوان یکی از آسیب‌های مهم اجتماعی یاد کرده و افزایش میزان آن را نشانه بارز اختلال در اصول اخلاقی و به‌هم‌خوردن آرامش خانوادگی و در مجموع دگرگونی در هنجارهای اجتماعی ارزیابی می کنند. با دسته بندی و ارزیابی دقیق پژوهش ها ، کارهای تحقیقی و آمارهای رسمی که در مراجع رسمی به ثبت رسیده است به طول کلی عوامل موثر بر طلاق در چهار دسته کلی «همسرگزینی نادرست»، «نقص دانش و مهارت همسران»، «عملکرد نامطلوب همسران» و «شرایط نامطلوب اقتصادی» قرار گرفته اند . ازدواج ناآگاهانه، نداشتن بلوغ لازم برای ازدواج، عدم برخورداری از سلامت روانی، شخصیتی و اخلاقی، عدم واقع‌گرایی در معرفی خود و شناخت همسر و عدم تناسب فردی و خانوادگی همسران در زمینه‌های مختلف؛ در دسته همسرگزینی نادرست قرار می‌گیرند که بخش قابل توجهی از طلاق‌ها ریشه در این بخش ثبت شده است . ضعف همسران در مهارت‌های رفتاری و شخصیتی، نداشتن شناخت کافی از یکدیگر، انتظارات و توقعات غیرمنطقی همسران از هم، عدم تفاهم و درک متقابل، ناتوانی در حل اختلافات، نارضایتی جنسی و عاطفی همسران و برآورده ‌نشدن نیازها و انتظارات نیز در بخش «نقص دانش و مهارت همسران»، قابل دسته بندی است . برآورده نشدن نیازها و انتظارات، چشم و هم‌چشمی و مصرف‌گرایی، عدم مسئولیت‌پذیری و انجام ندادن وظایف نقش همسری، تعارض نقش و تقسیم کار نامناسب، استفاده نادرست از فضای مجازی، معاشرت‌های غیراخلاقی و ناپسند، اعتیاد به مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی و خیانت زن و مرد از عملکردهای نامطلوب همسران است که باعث افزایش نرخ طلاق و دسته بندی در بخش «عملکرد نامطلوب همسران» شده است  و نهایتا مشکلات اقتصادی یکی از دلایل اصلی طلاق در جامعه ایرانی است که طی پنج سال گذشته به طور محسوس تری عامل بسیاری از هم گسیختگی خانواده های جوان و طلاق است .

۸۰ درصد از طلاق‌ها نیز به صورت توافقی انجام می شود

بر اساس آمارهای رسمی نرخ ازدواج نیز در یک بازه زمانی یک دهه ای از ۹۰ تا ۱۴۰۰ بیش از ۳۶ درصد کاهش یافته است و حدود ۸۰ درصد از طلاق‌ها نیز به صورت توافقی انجام می شود. در این بازه زمانی یک دهه ای  طلاق ۲۸ درصد رشد داشته است . نکته قابل تامل در میان آمارهای رسمی طلاق در ایران این است که بسیاری از طلاق ها در پنج سال اول زندگی رخ می دهد . آمارهای رسمی از این موضوع حکایت دارد که با وجود تمایل ۹۶.۵ درصد دختران کشور به ازدواج اما آمار ازدواج میان دختران ۳۰ درصد کاهش یافته است. بر اساس سنجش نگرش جوانان به ازدواج که اخیراً توسط وزارت ورزش و جوانان انجام شده است  تنها ۳۵ درصد از دختران مجرد اعلام کردند که علاقه‌ای به ازدواج ندارند و ۹۶.۵ درصد از دختران کشور اعلام کردند که روزی ازدواج خواهند کرد یا در ازدواج تردید دارند. در این میان نیز ۷۰ درصد معتقد بودند که قطعاً تمایل به ازدواج دارند. ۹۶.۵ درصد از دختران کشور اعلام کردند که روزی ازدواج خواهند کرد یا در ازدواج تردید دارند. بر اساس همین گزارش از میان کسانی که اعلام کردند قصد ازدواج نداشته یا در انجام آن تردید دارند از هر ۱۰ دختر، ۷ نفر معتقد بودند که در صورت رفع مشکلات اقتصادی ازدواج خواهند کرد. واکاوی طلاق در جامعه ایرانی نیازمند سنجش در تمامی سطوح و واکاوی در نگاهی چند بعدی است اما همین آمارهای رسمی  نشان می‌دهد یکی از موانع جدی بر سر مسیر ازدواج جوانان و دختران، مسائل اقتصادی است البته در کنار این عامل مهم نمی توان از سبک زندگی جوانان ایرانی و نگرش شان به زندگی به سادگی عبور کرد.

چاپ در شماره ۱۳۰۶ روزنامه ی یادگار امروز مورخ ۱۴۰۲/۰۴/۲۴