پزشک خانواده، از وعده تا عمل

(حبیب احسنی‌پور/ گروه جامعه یادگار امروز)

یکی از مأموریت‌های ویژه وزارت بهداشت در سال جاری، اجرای برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع در سراسر کشور است. بر همین اساس، از ابتدای اردیبهشت ۱۴۰۲، این برنامه در ۵۷ شهر کشور با اولویت مناطق محروم؛ کلید خورده است.

در روزهای گذشته وزیر بهداشت هم با اشاره به آغاز به کار برنامه سلامت خانواده در حدود ۵۷ شهر کشور از ابتدای اردیبهشت امسال، اولویت اجرای این برنامه را مناطق محروم کشور عنوان کرد. بهرام عین اللهی با اشاره به اجرای برنامه سلامت خانواده به عنوان یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت در سال جاری، رویکرد مهم این برنامه را تقویت اقدامات پیشگیرانه و حفظ سلامت مردم خواند که با مشارکت  گروه های گسترده و توانمند، در بستر شبکه بهداشت و درمان کشور دنبال می‌شود.

وی عملکرد مراقبان سلامت را که در مناطق شهری به عنوان  اعضای گروه های سلامت خانواده خدمت ارائه می کنند، مشابه خدمات بهورزان در مناطق روستایی عنوان کرد و افزود: عضو دیگر تیم سلامت، پزشک خانواده است. مراقب سلامت در صورت تشخیص بیماری، فرد بیمار و نیازمند مراقبت را به پزشک خانواده به عنوان سطح یک خدمات ارجاع می دهد تا به صورت رایگان معاینه و درمان شود. همچنین پزشک خانواده در صورت نیاز به خدمات تخصصی، فرد را به پزشک متخصص به عنوان سطح دو خدمات ارجاع می دهد و  در این مرحله اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت بیمار و فرآیندهای درمانی او  در پرونده الکترونیکی، در اختیار پزشک متخصص قرار می دهد.

عین اللهی ادامه داد: سطح سه خدمات، مربوط به افرادی است که نیاز به بستری و دریافت خدمات درمانی در بیمارستان دارند که این مرحله با انتقال پرونده الکترونیک بیمار به بیمارستان انجام می شود.

اهداف برنامه سلامت خانواده چیست؟

در همین ارتباط، پدرام پاک آئین، سخنگوی وزارت بهداشت، توضیحاتی در خصوص اهداف برنامه سلامت خانواده ارائه داده است.وی در ابتدا گفت: یکی از اهداف وزارت بهداشت در دولت سیزدهم، اجرای الگوی عدالت و تعالی نظام سلامت بوده که از محورهای مهم آن اولویت پیشگیری بر درمان است. قبل از اینکه کار مردم به بیماری و درمان بکشد شاخص‌های سلامت آنها در برنامه سلامت خانواده رصد و ارزیابی می‌شود و مراقبان سلامت در سراسر کشور همچنان که بهورزها در مناطق روستایی خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دادند و سلامت جمعیت تحت پوشش خودشان را رصد می‌کردند، مراقبان سلامت در مناطق شهری این اقدام را به عمل می‌آورند تا شاخص‌های مختلف سلامت مردم تحت کنترل باشد و از بیماری آنها پیشگیری شود.

پاک آئین در پاسخ به این سوال که این پایش به چه صورت انجام می‌شود، افزود: در پایگاه‌های سلامت شهری هر کدام از مراقبان سلامت، یک تعداد از جمعیت را تحت پوشش قرار می‌دهند که وظیفه دارند با این افراد تحت تماس بگیرند و مشاوره و راهنمایی‌های لازم را به آنها بدهند، برای آنها پرونده تشکیل دهند و اگر چنانچه بیماری در آنها مشاهده شد توسط پزشک عمومی در سطح یک به صورت رایگان معاینه شوند و اقدامات تشخیصی و درمانی لازم انجام شود و اگر پزشک عمومی به این نتیجه رسید که نیاز به درمان تخصصی است از طریق ارجاع الکترونیک یکپارچه آنها را به سطح دو ارجاع می‌دهد تا توسط پزشک متخصص، معاینه شوند. اگر چنانچه پزشک عمومی یا پزشک خانواده نظر بر درمان توسط پزشک متخصص داشت، اقدامات تشخیصی خودش، شرح حال بیمار، تجویزی که صورت داده را در پرونده الکترونیک ثبت و درج کرده و آن را به پزشک متخصص سطح دو ارجاع می‌دهد و پزشک متخصص وقتی بیمار به او مراجعه می‌کند شرح حال او را دارد ضمن اینکه خود بیمار را هم معاینه می‌کند و درمان لازم را تجویز می‌کند اگر در مرحله‌ای بیمار قرار گرفت که نیاز به بستری داشت، بستری او هم در سطح سه به صورت رایگان یا با حداقل هزینه انجام می‌شود.

وی بیان کرد: ویژگی مهم برنامه سلامت خانواده این است که محدودیتی وجود ندارد، افراد می‌توانند از این کانال سلامت خودشان را پیگیری کنند. در واقع، کسانی که از کانال برنامه سلامت خانواده مراجعه و پیگیری دارند بستری آنها با حداقل هزینه خواهد بود ضمن اینکه معاینه آنها در سطح یک هم رایگان است.

پاک آئین در خصوص مزیت‌های برنامه سلامت خانواده، گفت: فلسفه برنامه سلامت خانواده، بر مبنای پیشگیری و بهداشت محوری استوار است، تمام تلاش مجریان این برنامه این است که کار به بیماری و درمان نکشد، اگر همه این اقدامات صورت گرفت و بیماری مشاهده شد، دیگر هزینه‌های بستری حداقلی خواهد بود و از مزایای این برنامه است.

وی افزود: بسیاری از شهروندان شاید از وضعیت سلامت خودشان مطلع نباشند ضمن اینکه عوارض بیماری را هم نداشته باشند مثلاً سال‌ها یک فردی است که قند، فشار خون دارد، شاخص‌های مناسبی از جهت سلامتی ندارد اما چون به آزمایشگاه مراجعه نکرده از آنها خبر ندارد، به طور ناگهانی با یک وضعیت بیماری حادی مواجه می‌شود که دیگر کار از کار گذشته و فرصت برای پیشگیری از دست رفته است و باید درمان را شروع کند، همه هدف در این است که با پایش قبل از بروز بیماری، جلوی بیماری گرفته شود هم شاخص‌های سلامت ملی ارتقا پیدا کند و هم بار درمان کاسته شود به لحاظ اقتصاد سلامت این طرح مزایای زیادی دارد از مراجعه مردم به پزشکان متعدد و صرف هزینه‌های مکرر و همین طور تجویز داروهای مختلف و متعدد که ممکن است که اثر درمانی آنها یکسان باشد اما به دلیل مراجعه به پزشکان مختلف، داروهای چندگانه یکسان تجویز شده جلوگیری شود و از جهت تجویز منطقی دارو در جهت کاهش بار درمان و همین طور کاهش هزینه‌های سلامت برنامه مؤثری خواهد بود با اولویت مناطق محروم و کم برخوردار، این در ۵۷ شهر شروع شده برنامه سلامت خانواده ضمن اینکه کل مناطق روستایی را هم از دی ماه سال گذشته تحت پوشش دارد و امیدواریم که بتوانیم در فازهای بعدی تمامی شهرهای کشور را هم تحت پوشش قرار دهیم.

سخنگوی وزارت بهداشت در خصوص زمان تکمیل برنامه سلامت خانواده در کشور، گفت: فکر می‌کنم تا پایان سال این اتفاق می‌افتد ضمن اینکه مزیت مهم این برنامه، این است که صرفه جویی در مراجعات مردم، صرفه جویی در وقت مردم، آسان سازی پیگیری‌های درمانی و حوزه سلامت خواهد بود، تمام تاریخچه و تقویم سلامت فرد در پرونده الکترونیک ثبت و درج می‌شود و نیازی به اینکه در هر بار مراجعه به پزشک، شرح حال مفصل و مکرری از سوی بیمار داده شود نخواهد بود و دقت‌های تشخیصی از طریق این شرح حال الکترونیک که در پرونده الکترونیک ثبت است، بالا خواهد رفت ضمن اینکه زمینه مهیا خواهد شد برای محققان و برنامه ریزان حوزه سلامت که از طریق گویا سازی این داده‌ها در پرونده‌های الکترونیک بتوانند عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت را کنترل و مدیریت کنند.

وی در خصوص هزینه‌های بستری، آزمایشگاهی، تصویربرداری و…، عنوان کرد: در مرحله بستری و در سطح سه، کل هزینه‌های بیمارستانی به صورت رایگان یا حداقلی خواهد بود و بیمه‌ها پوشش خواهند داد.

پاک آئین در پاسخ به این سوال که آیا مردم از برنامه سلامت خانواده استقبال خواهند کرد یا خیر، بیان کرد: مردم حق انتخاب پزشک دارند هیچ اجباری برای اینکه پزشک خاصی مورد انتخاب قرار بگیرد یا ارجاع به پزشک متخصص خاصی شود، نیست. می‌توانند پزشک خودشان را به صورت اختیاری انتخاب کنند. نکته مهم این است که ما در این طرح روی حلقه‌های واسط سلامت، مراقبان سلامت و کارشناسان بهداشت تاکید و تکیه داریم و این بار آن بیشتر روی دوش عوامل حوزه بهداشت است چون طرحی پیشگیری محور است در عین حال آنجا که موضوع درمان مطرح است و نیاز به کارهای درمانی است از ظرفیت پزشکان عمومی در سطح یک و پزشکان متخصص در سطح دو و همین طور فوق تخصص در سطح سه استفاده می‌شود.

(چاپ در شماره‌‌ی ۱۲۴۲ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۶ اردیبهشت ۱۴۰۲)