حراج مواد مخدر!

(نجمه محمودی‌نیا/ گروه جامعه یادگار امروز)

کشور افغانستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده و قطب جهانی در تولید و عرضه شیشه شناخته می‌شود. از سویی کشت و تولید مواد مخدر از جمله شیشه در افغانستان به قدری بالا بوده که سال ۱۳۹۸ سردار اسکندر مومنی- دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرد و گفت: طی دو دهه گذشته سطح زیر کشت، تولید و بهره‌وری مواد مخدر در افغانستان افزایش قابل توجهی یافته است و از طرفی در دو سال اخیر شاهد افزایش لابراتوارها در آن کشور برای تولید مواد صنعتی به ویژه شیشه هستیم.

اما فروردین ماه سال گذشته بود که گویی حکومت افغانستان در خصوص تولید مواد مخدر تصمیم به تغییر رویکرد خود گرفت و علی‌رغم تولید بالای مواد مخدر در این کشور طی سالیان گذشته رهبر طالبان با صدور یک فرمان تازه، کاشت خشخاش را در سراسر این کشور ممنوع اعلام کرد و هشدار داد که تخلف از این فرمان، پیگرد و مجازات خواهد داشت. بر اساس فرمان ملا هبت‌ا… آخوندزاده، به تمام مردم خبر داده شد که از تاریخ صدور این فرمان کاشت خشخاش در تمام کشور ممنوع است و هیچ‌کس نمی‌تواند از آن تخلف کند. همچنین در این فرمان آمده‌ بود که در سراسر کشور استفاده و انتقال، خرید و فروش، واردات و صادرات و کارخانه‌های تولید هرگونه مواد نشئه‌آور مثل شراب، هروئین، شیشه، چرس و…، به طور جدی ممنوع است.

در واکنش به این فرمان، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر از کاهش کشت استقبال کرد و گفت: این ممنوعیت باید شامل همه انواع تولید مواد مخدر به‌ویژه مواد مخدر صنعتی در افغانستان شود.

دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با تاکید بر اینکه باید راهبردهای جدیدی برای این تحول منطقه‌ای جدید اتخاذ کنیم، گفت: در آبان ۱۴۰۰ یک کارگاه تخصصی برای تحولات افغانستان و تاثیر آن بر موضوع مواد مخدر تشکیل دادیم؛ دو جلسه ستاد را به این موضوع اختصاص دادیم و مجموعه اقداماتی که ایران باید صورت دهد و راهبردهایی که اتخاذ و سناریوهای موجود، تدوین و برای رییس جمهوری ارسال شد و با دستور ایشان به همه دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شد.

با این وجود کمتر از یک سال بعد از صدور این فرمان گویی طالبان به وعده خود عمل نکرد و اظهاراتی درخصوص افزایش ۱۶ درصدی سطح زیر کشت «تریاک» در افغانستان با روی کار آمدن طالبان و رشد فزاینده تولید مخدرهای صنعتی و شیشه در افغانستان بر سر زبان‌ها آمد و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در دی‌ماه سال ۱۴۰۱ در این باره گفت: علی رغم اینکه طالبان اعلام کرده که کشت را کاهش می‌دهد و ممنوع کرده اما براساس اعلام رسمی سازمان ملل، سطح زیرکشت مواد مخدر در افغانستان حدود ۱۶ درصد افزایش داشته و این نشان می‌دهد که باید تلاش هایمان را گسترده تر کنیم. نکته دیگر افزایش فزاینده تولید مواد مخدر صنعتی و شیشه در افغانستان است که در یک دهه گذشته افزایش قابل توجهی داشته و تولید آن به بیش از ۵ برابر رسیده و نه تنها ایران بلکه همه دنیا را در معرض خطر جدی قرار داده است.

طبق اظهارات مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر مطابق آمارها در سال ۲۰۲۲، ۲۲۳ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی افغانستان زیر کشت خشخاش بوده است و ۷۶ درصد این کشت نیز در استان‌هایی است که نزدیک مرزهای کشور ما قرار دارند. بر اساس گزارش سازمان ملل، کشاورزان افغانستان کشت خشخاش و تولید مواد مخدر را به عنوان پایه اقتصادی خود می‌دانند و با توجه به مشکلات اقتصادی مردم این کشور و ناتوانی جامعه جهانی در برطرف کردن این مشکلات، کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان بدون وقفه ادامه دارد.

افزایش ۳۲ درصدی کشت مواد مخدر نسبت به سال قبل توسط طالبان

در این راستا سردار مسعود زاهدیان، معاون مقابله با عرضه و امور بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر که طی سنوات گذشته نیز به عنوان رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر در این حوزه فعالیت داشته، مواد مخدر را یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی می‌داند که باید در کشور به آن توجه کرد، زیرا از نظر جغرافیایی همسایگی ایران با کشور افغانستان این تهدید را به عنوان یک تهدید دائمی برای ما ایجاد می‌کند و بر این اساس باید توجه ما مطابق سناریوی تولید مواد مخدر و همچنین انتقال آن از طریق ایران به کشورهای مقصد که غالبا کشورهای اروپایی هستند، باشد.

وی ادامه می دهد: علی رغم اینکه دستورالعملی که طالبان در ابتدای سال صادر و ممنوعیت کشت را اعلام کردند و این امر به عنوان یک فرمان حکومتی مطرح بود اما شاهد افزایش حدود ۳۲ درصدی کشت نسبت به سال قبل هستیم.

کشف ۳۰ تن شیشه در ایران طی سال ۲۰۲۰

بر اساس این گزارش، وجود آشپزخانه‌های تولید شیشه در افغانستان و همچنین افزایش بی‌رویه تولید مواد صنعتی به ویژه “شیشه” در دهه اخیر با حمایت مستقیم آمریکا در افغانستان از جمله مسائلی بوده که بارها مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر در این باره ابراز نگرانی کرده‌اند.

سردار زاهدیان نیز معضل جدیدی که در افغانستان شاهد آن هستیم را شکل‌گیری کارگاه‌های تولید مت‌آمفتامین (شیشه) می‌داند و می‌گوید: در سال ۲۰۲۰ کشفیات شیشه در ایران ۳۰ تن بوده است که منشاء همه آنها کشور افغانستان بوده است. تولید شیشه طی سه الی چهار سال اخیر در افغانستان شدت گرفته و علت آن نیز بی‌قانونی حاکم بر این کشور و همچنین دسترسی به گیاهی به نام «افدرا» است که در استان‌های مختلف افغانستان به صورت خودرو استحصال می‌شده و اخیرا کشت می‌شوند.

به گفته وی، گیاه افدرا از قبل در این کشور وجود داشته اما تقویت و کشف شده است به این معنی که جدیدا به این موضوع رسیدند که از این گیاه می‌تواند متامفتامین به دست آورده و از آن شیشه تولید کنند.

بنابر اظهارات زاهدیان کارگاه‌های شکل گرفته در این منطقه نیز به افزایش تولید شیشه کمک کرده و درآمد سرشاری از این محل ایجاد شده است؛ به طوری که در آخرین گزارش منعکس شده، یوروپل احساس خطر و اعلام کرده کشت گیاه افدرا و تولید مت‌آمفتامین‌ها در افغانستان به عنوان یک تهدید محسوب می‌شود و باتوجه به قیمت پایین آن، ممکن است درگیری‌هایی برای فروش این محصول بین گروه‌های مافیایی در اروپا و افغانستان شکل گیرد؛ حتی بروز مخاطرات امنیتی هم پیش‌بینی شده است.

گران شدن مواد مخدر سنتی

وی در این میان از گران شدن مواد مخدر سنتی و افزایش تولید مواد صنعتی در افغانستان و کاهش قیمت این مواد خبر می‌دهد و می‌گوید که این موضوعات تهدید جدیدی برای ما ایجاد کرده و آن این است که مصرف‌کنندگان مواد سنتی به سمت مصرف مواد صنعتی هدایت می‌شوند و مافیای مواد مخدر نمی‌خواهد بازار فروش خود را از دست بدهد.

وی همچنین با اشاره به روند افزایشی قیمت مواد صنعتی یادآور می‌شود که به دلیل اینکه تولید مواد صنعتی زیاد شده افزایش قیمت آن ملموس نیست اما قیمت مواد سنتی با افزایش سه برابری همراه بوده که این افزایش هم ملموس بوده است. افزایش قیمت مواد سنتی موجب افزایش ناخالصی مواد عرضه شده از سوی خرده‌فروشان و بروز تهدیدات جسمی ناشی از ناخالصی‌ها بین مصرف‌کنندگان می‌شود و می‌تواند مرگ و میر معتادان را افزایش دهد.

سناریوی ستاد مبارزه با مواد مخدر برای مقابله با اعتیاد در ایران

وی با توجه به افزایش تولیدات مواد مخدر و رویکرد طالبان نسبت به تولید مواد مخدر، درباره سناریوی ستاد برای مقابله با عرضه و پیشگیری از اعتیاد در ایران، می‌گوید: سناریو دائمی ایران مقابله با ورود مواد مخدر به کشور و برخورد با باندها و سرشبکه‌های قاچاق مواد مخدر است؛ این دستور کاری همیشگی برای ایران است زیرا اگر امروز در افغانستان جلوی مواد مخدر را بگیریم اما دلیل نمی‌شود که از پاکستان این مواد وارد کشور نشود. هیچ تضمینی وجود ندارد که این مواد از طریق دریا یا از طریق هوایی وارد کشور نشود. بالطبع اولویت ما شناسایی و اشراف اطلاعاتی بر مناطق مرزی و کنترل این شبکه‌ها از مبداء تولید و قاچاق است.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۲۲۶ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۱۵ فروردین ۱۴۰۲)