روز درخت‌کاری یا روز نفس کشیدن زمین

(صحرا ثابت‌قدم / گروه جامعه یادگار امروز)

روز درخت‌کاری ابتدا در سال ۱۸۷۲ و در ایالت نبراسکای آمریکا و در تاریخ ۱۰ آوریل (۲۱ فروردین)، توسط فردی به نام J.Sterling Morton برگزار شد و گفته می‌شود که در آن روز بیش از ۱ میلیون درخت کاشته شده است اما بعد از مدتی این تاریخ به آخرین جمعه‌ماه آوریل انتقال یافت. امروزه بیشتر کشورهای دنیا روز درخت‌کاری را محترم شمرده و در این روز به کاشتن درخت‌ها و نهال‌های متفاوت اقدام می‌کنند. البته تاریخ این روز با توجه به آب و هوای هر کشور متفاوت است و بیشتر سعی می‌کنند تا در موقعی از سال این کار را انجام دهند که درخت قابلیت رشد کردن را داشته باشد. در ایران هم روز ۱۵ تا ۲۲ اسفندماه به عنوان «هفته منابع طبیعی» نامگذاری شده است که نخستین روز این هفته یعنی ۱۵ اسفند «روز ‌درخت‌کاری‌» است.

درخت‌کاری در ایران دارای پشتوانه ‌ای از علایق ملی و سنت تاریخی است، تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان باستان، جشن‌های خاصی داشتند و در این جشن‌ها به درخت‌کاری پرداخته و به خاک و زراعت احترام می‌‌گذاشتند. همان‌طور که گفته شد در کشور ما روز درخت‌کاری در ۱۵ اسفند هر سال برگزار می‌شود و مردم با حضور در پارک‌ها، جنگل‌ها و اقصی نقاط شهر اقدام به کاشت نهال‌های جوان می‌کنند. ایرانی‌ها هر سال با کاشت درخت به استقبال سال نو رفته و در واقع با این کار نمادین در آستانه بهار زندگی را به زمین باز می‌گردانند. در این روز در مقابل بیشتر پارک‌ها و فضاهای سبز و دیگر نقاط شهر نهال‌هایی به صورت رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرید.

فواید درختان در زندگی انسان‌ها

امروزه با صنعتی شدن جوامع بشری درختان نقش مهم‌تری در زندگی بشر ایفا می‌کنند، از سویی مقدمات پیشرفت بیشتر صنعت و فناوری را موجب می‌شوند و منابع تامین کننده محصولاتی نظیر وسایل چوبی، مبلمان، لوازم التحریر (کاغذ، انواع مدادهای مختلف) ‌الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می‌شوند و از سوی دیگر به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و نقش مهمی در تامین سلامت اعضای جامعه را ایفا می‌کنند. چرا که به دلیل فعالیت کارخانجات صنعتی و نیز ازدیاد وسایل نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آن‌ها در سطح شهرهای بزرگ آلاینده‌ها و گازهای مهلک و خطرناکی نظیر دی اکسید کربن در هوای شهرها فزونی یافته و سلامت افراد را تهدید می‌کند و افزایش هر چه بیشتر این مواد آلاینده کاهش میزان اکسیژن در هوا را سبب می‌شود و این وضع نامساعد گروه‌های آسیب‌پذیر نظیر بیماران ریوی و قلبی، سالخوردگان و کودکان را بیشتر تهدید می‌کند. در چنین شرایطی مساله درخت و درخت‌کاری راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگی‌های مذکور به شمار می‌آید. ایجاد جنگل‌های مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهرهای بزرگ به تاسیس کارخانجات تولید اکسیژن می‌ماند. برای مثال در رابطه با تلاش در این زمینه می‌توان به طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال اشاره کرد.

جزئیات طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال

عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره جزئیات طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال در کشور اظهار کرد: به دستور رئیس جمهوری و وزیر جهاد کشاورزی کاشت یک میلیارد اصله نهال در دستور کار قرار گرفته و پیگیری‌های لازم انجام شده است و جلساتی به‌صورت روزانه در ستاد سازمان و به شکل وبینار با مدیران کل استان‌ها تشکیل می‌شود.

وی ادامه داد: مسئله نهال‌کاری به این دلیل برای کشور بسیار مهم است که ایران از سال ۱۳۷۵ عضو کنوانسیون مبارزه با بیابان‌زایی – که متولی آن سازمان ملل است – و از سال ۱۳۷۱ نیز عضو کنوانسیون تغییر اقلیم است. کشورهایی همچون چین، ترکیه، آمریکا، عربستان، سنگاپور، اتیوپی، پاکستان و افغانستان نیز کاشت تعداد زیادی نهال را در دستور کار خود قرار داده‌اند که تا سال ۲۰۳۰ نهال‌های مورد نیازی را که دنیا اعلام کرده است آماده کنند سپس بکارند. به‌طور مثال کشور چین درصدد است که ۷۰ میلیارد اصله نهال تولید کند که از این میزان نهال در حال حاضر ۵۰ میلیارد را تولید و در کشور خود کاشته است. سطحی که باید در آن عملیات کاشت انجام دهند حدود ۳۳.۳ میلیون هکتار است. برخی معتقدند دستور کاشت نهال توسط سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری یک شعار است اما به دلیل این‌که حق مردم و مسئولان بالادستی است که اطلاعات درستی از فرایند کاشت نهال دریافت کنند، در حال ایجاد سامانه‌ای هستیم و بخشی از کارهای آن نیز انجام شده است. از جمله دیگر اقدامات در این حوزه نیز ایجاد یک وبسایت است تا دوستداران نهالکاری محل و نقطه مناسب برای نهالکاری را در آن به‌صورت آنلاین بررسی کند و این اطلاعات در این وبسایت کاملا قابل احصا است. به دلیل استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد درصورت تولید و کاشت نهال در هر عرصه‌ای ابلاغی را به عنوان ناظرین ما در طبیعت در عرصه‌های تولید نهال به آن‌ها خواهیم داشت و تاکید داریم اطلاعات درستی در اختیار مردم قرار دهیم.

نوبخت با اشاره به  این‌که ایران هفتمین کشور تولیدکننده کربن و چهل و سومین کشور در جذب کربن در جهان است، گفت: تمام کشورهای تولیدکننده کربن باید سطوح و آمارها را به یکدیگر نزدیک کنند و لازم است ایران نیز این کار را انجام دهد. در حال حاضر مطالعات لازم درباره عرصه‌هایی که باید نهال در آن‌ها کاشته شود، انجام شده است. براساس مطالعات انجام شده طی سال‌های گذشته تاج‌پوشش حدود شش میلیون هکتار از عرصه منابع طبیعی  کمتر از ۱۰ درصد است بنابراین از این عرصه‌ها می‌توان برای نهال‌کاری و افزایش عرصه‌های جنگلی بهره برد البته پس از بررسی مسائل مختلف کشور مانند کمبود آب دریافتیم که در حال حاضر سه میلیون هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی قابلیت تولید و کاشت نهال را دارند.

وی ادامه داد: حدود ۴۰ هزار روستا در کشور داریم که در اطراف بخش قابل توجهی از آن‌ها عرصه‌های منابع طبیعی وجود دارد بنابراین از آن‌ها می‌توان در قالب ایجاد پارک‌های روستایی استفاده کرد و به مردم نهال ارائه شود تا بکارند و فضای سبز ایجاد شود همچنین براساس ماده ۲۲ قانون هوای پاک (حداکثر تا ده سال پس از ابلاغ این قانون، شهرداری‌های شهرهای بالای پنجاه هزار نفر جمعیت موظفند با همکاری وزارت نیرو و ادارات منابع طبیعی شهرستان، سرانه فضای سبز خود را حداقل به ۱۵ مترمربع برسانند. تولید و تأمین نهال مورد نیاز (گونه‌های با نیاز آب کم، مقاوم و بومی) برعهده ادارات منابع طبیعی و عملیات کاشت، نگهداری و بهره‌برداری برعهده شهرداری‌ها است. وزارت نیرو موظف به تأمین منابع آب مورد نیاز از محل پساب شهر ذی‌ربط، مشروط به استفاده از روش‌های نوین آبیاری توسط شهرداری است.) باید به شهرداری‌هایی با ظرفیت بالای ۵۰ هزار جمعیت نهال ارائه دهیم تا بکارند. به‌طور کلی عرصه‌های زیادی برای نهال‌کاری وجود دارد.

نوبخت در پایان تصریح کرد: بر اساس آمایش‌های انجام شده در هر هکتار از مناطق رویشی مختلف کشور حدود ۴۰۰ اصله نهال می‌توان کاشت و یک میلیارد اصله نهال به ۲.۵ میلیون هکتار عرصه نیاز دارد. تنها مسئله توسعه نیست چرا که علاوه برآن مناطق بسیاری هم برای احیا وجود دارد و عرصه برای فعالیت زیاد است که همه چیز نیز به صورت دقیق بررسی شده است. در تمام این امور نیز شرط اصلی فعالیت ما صداقت با مردم است. بر اساس این گزارش، مطالب یاد شده به روشنی، وظیفه تک تک ما را در حفظ و حراست از منابع طبیعی موجود، خصوصاً جنگل‌ها و مراتع و همچنین توسعه پایدار و گسترش این نعمت الهی، به عنوان یک وظیفه دینی و ملی، مشخص می‌کند. به طور خلاصه روز درخت‌کاری بهانه‌ای است برای این‌که ما به محیط‌زیست احترام گذاشته و آن را احیاء کنیم و یا حداقل آن را با دقت بیشتری نگه‌داری کنیم. امید است که با تلاش در این جهت، حتی با کاشتن یک نهال کوچک، کشوری زیبا و آباد را برای خویش مهیا کنیم که یقیناً کاری پسندیده است.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۲۱۴ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۱۵ اسفند ۱۴۰۱)