اتحاد مثلث چین،روسیه، ایران و پیامدهای آن

(صیدمیرزابزرگ تبار/ پژوهشگر و فعال رسانه‌ای)

این‌که تروئیکای ایران، چین و روسیه چه منافعی برای هر سه کشور بخصوص ایران دارد و معایب و محاسن آن چیست؟ ازدیدگاه پدیدارشناسی به‌صورت گذرا اشاره خواهد شد.تروئیکای ایران، چین و روسیه ممکن است در کوتاه مدت مناسب باشد اما تجربیات گذشته نشان داده هم‌پیمانی درازمدت با کشورهای استعمارگر  بخصوص روسیه که طی این چند سال مانع ازاین شده که معاهده برجام باکشورهای ۱+۵ به سرانجام برسد، یا با مانع‌تراشی از فروش گاز ایران به اروپا جلوگیری به عمل بیاورد و یا این‌که نگذارد خط لوله گازی ایران با هند و پاکستان به سرانجام برسد و علاوه بر این تجربه جنگ جهانی دوم و منعقد شدن عهدنامه‌های ترکمان‌چای و گلستان و دسیسه‌هایی از این دست، لازم است منافع حیاتی کشور بر هر روابطی ارجحیت داشته باشد.

پس سطح روابط با چین و هرکشوری که مانع توسعه‌ی همه‌جانبه ما با دیگرکشورهای جهان می‌گردد، اگر بخواهیم تشبیه کنیم عینا مثل حرکت مهره‌های شطرنج است که وقتی سرباز در مقابل شاه قرار می‌گیردآچمز می‌شود یعنی به حرکت خود ادامه دهدکیش و مات می‌شود و بهتر است حرکت نکند و روابط خود را گسترش ندهد تا کمترآسیب ببیند.

درست است که چین و روسیه در معادلات بین‌المللی گهگاهی معاهده‌هایی که برضرر ماست را وتو می‌کنند اما اگر کدخدای ده دیده شود بقیه مشکلات با هزینه‌های کمتری قابل حل است. نمی‌گویم از چنگ شیر به ببر پناه ببریم اما تجربه نشان داده آمریکا نسبت به روسیه و چین بهتر است و یا تعامل مناسب‌تری دارد.

اما از بحث اصلی خارج نشویم، چین و روسیه نفت و گاز و انواع محصولات ما را چندین برابر زیرقیمت بازارهای جهانی می‌خرند و آن‌ها را با تغییراتی که ایجاد می‌کنند به دیگرکشورها به‌فروش می‌رسانند؛ به‌عنوان مثال به بخش‌هایی از تراز تجاری ایران با چین در سال ۲۰۲۱و ۲۰۲۲ به‌صورت گذرا اشاره‌ خواهدشد.

تراز تجاری ایران و چین در هفت ماه نخست ۲۰۲۱، چهار میلیارد و۲۶۰میلیون دلار کالا  به ایران صادر کرده که ۷۳۰ میلیون دلار به نفع چین بوده در صورتی‌که کل تراز تجاری چین با دنیا در همین مدت مشابه ۴۸۱ میلیارد دلار برآورد شده است.

در سال ۲۰۲۲و از ابتدای سال جاری میلادی این روند ۱۱ درصد رشد داشته و به ۱۴ میلیارد و۶۰۰ میلیون دلار رسیده است. صادرات چین به ایران در ماه‌های ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۲ رشد۱۷ درصدی داشته و  به هشت میلیارد و ۵۵۰ میلیون دلاررسیده است. این روند صادرات در یازدهمین ماه سال۲۰۲۲ با رشدی به میزان۲۰۵ میلیارد به

نفع چین بوده است اما این‌که ایران چه کالایی به چین صادر می‌کند از پسته گرفته تا انواع خشکبار، مصالح ساختمانی، متانول، سایرفلزات، فرش و ظروف شیشه‌ای، محصولات آهنی، خرما و میوه و انگور، مشتقات نفتی و انواع شوینده، چرم وپوست گوسفند، سبزی‌جات و انواع سنگ‌ها به‌خصوص سنگ‌های مرمر و دیگر محصولات که در قیاس با محصولات صادراتی چین به ایران رقم پایینی است.روسیه هم به همین شکل است. بهترین محصولات  صادراتی ایران از انواع خوراکی‌ها و صیفی‌جا ت و مرکبات با قیمت پایین صادر می‌شود و در عوض کالای بی‌کیفیت را به بازار ایران صادر می‌کند.

تروئیکای مثلث ایران، چین و روسیه که از لحاظ تئولوژیک و فرهنگ و مسائل تاریخی هیچ سنخیتی با ما ندارند همواره مورد سوال و پروتست روشنفکران و نخبگان بوده که «امیدواریم این اتحادمثلثی سرانجامش به مثلث برمودایی ختم نگردد»، اما همواره این سوال بی‌پاسخ مانده؛ علاوه بر این روابط ما در ابعاد اقتصادی و سیاسی با پراکسیس(جدوجهد) همچنان دنبال می‌شود و خروجی این ارتباطات سیاسی و اقتصادی و تجاری و نظامی با چین به مدت بیست و پنج سال است که آینده برایند این پیمان و ضرر و زیان‌های آن بر همگان مبرهن و بالکانیزه خواهدشد. ناگفته پیداست در بعد روابط سیاسی خوب است ما با همه‌ی کشورهای دنیا به‌خصوص کشورهای توسعه یافته روابط همه‌جانبه داشته باشیم تا بدون تنش و درگیری با دیگرکشورها به تعامل برسیم اما فرجام و تغابن این روابط را باید باقید و شروطی بپذیریم  تا درآینده دچار اشتباه راهبردی نشویم. وقتی ایران کریدور و هارتلند ارتباط با جامعه بین‌الملل است باید سعی شود این کمون با در نظرگرفتن منافع حیاتی ما در دراز مدت استطلاق گردد تا بتوانیم خود را از بحران‌ها و چالش‌های بین‌المللی نجات بدهیم و در محاسبات و عادی‌سازی روابط با چین و روسیه محتاط عمل کنیم چرا که از دیدگاه پدیدارشناسی در عرصه سیاست خارجی باید با قوانین برد_برد و به‌دور از قدرت محوری و رویکردهای مناسکی روسیه و چین و صرفا به تناسب قامت بلند ایران و ایرانی و بازاندیشی همه‌جانبه‌گری در روابط با جامعه‌ی بین‌الملل این روابط را تداوم دهیم و بااعتماد متقابل، به هم پیمانان روابط راتوسعه دهیم.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۲۱۲ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۱۳ اسفند ۱۴۰۱)