بار مالی سرطان کمرشکن است

(پریسا سیدیان/ گروه جامعه یادگار امروز)

ﺳﺮﻃﺎﻥ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼﻫﺎﯼ ﻏﯿﺮﻭﺍﮔﯿﺮ ﺍﺯ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎﯼ ﺍﺻﻠﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺸﺮﯾﺖ است. ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﺑﺎ ۱۶ درصد ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼ ﻗﻠﺒﯽ ﻋﺮﻭﻗﯽ ﺩﻭﻣﯿﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮﮒ‌ﻭﻣﯿﺮ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ. ﭘﯿﺶ‌ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺮﻭﺯ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺩﻫﻪ ﺁﯾﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ. ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺭﯾﺰﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮﯼ ﻭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﯾﮏ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﯽ ﺍﺳﺖ. در این رابطه با دکتر زهرا شیخی، رییس فراکسیون دیپلماسی سلامت مجلس به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

بار مالی که «سرطان» به جامعه تحمیل می‌کند

دکتر زهرا شیخی، رییس فراکسیون دیپلماسی سلامت مجلس گفت: سرطان نوعی بیماری است که بار مالی بسیار شدیدی به جامعه تحمیل می‌کند. این در حالی است که اگر در بعد پیشگیری هزینه کنیم، مبالغ اصلا قابل مقایسه با بعد درمانی نیست. آیا باید تمام تمرکز و سیاست‌گذاری‌ها به ابعاد درمانی معطوف شود؟ اگر این بودجه در زمینه بهداشت و ترویج سبک زندگی سالم هزینه شود قطعا اتفاقات مثبتی رخ خواهد داد.

وی با تاکید بر مقدم بودن اصل پیشگیری بر درمان بیماری‌ها، اظهار کرد: علی‌رغم این تاکید اما در عمل به چنین اصلی توجه نمی‌شود. اگر پیشگیری بر درمان مقدم است آیا بودجه‌ای که برای حوزه بهداشت درنظر گرفته می‌شود، قابل توجه است؟ چیزی که بنده به عنوان یک نماینده مجلس مشاهده می‌کنم این است که همچنان شکاف عمیقی بین بهداشت و درمان وجود دارد که روزبه‌روز هم عمیق‌تر می‌شود.

تنها وزارت بهداشت مسئول «پیشگیری» از بیماری‌ها نیست

این عضو هیئت علمی پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی، گفت: در سال جاری برای اولین‌بار در طول انقلاب اسلامی یک ردیف بودجه مستقلی با بودجه ۸۰ میلیارد تومانی برای شبکه ملی پیشگیری از سرطان با تصویب مجلس به این مهم اختصاص یافت که این نشان از اهمیت موضوع و نگاه عدالت و سلامت‌محور تصمیم‌گیران دارد؛ اما صرفا وزارت بهداشت مسئول پیشگیری از بیماری‌ها و خصوصا بیماری نگران‌کننده‌ای مثل سرطان نیست و سایر وزارتخانه‌ها نظیر وزارت صمت، وزارت رفاه، وزارت اقتصاد و…. هم مسئولیت دارند.

«هوای پاک» حق اولیه مردم

این متخصص طب سنتی ایرانی، افزود: بر اساس تعاریف حکیمانه طب سنتی، از مهم‌ترین اصول تضمین کننده سلامتی، آب و هوای سالم در کنار تغذیه و فعالیت بدنی مناسب است. برای داشتن جان سالم، نیاز به هوای پاک داریم اما آیا در کشور ما قانون هوای پاک به درستی اجرا می‌شود؟ تنفس در هوای پاک حق اولیه مردم است تا سلامت باشند؛ موضوعی که فقدان آن در بروز انواع سرطان‌ها نیز بسیار موثر است. وی با بیان این‌که سرطان یک بیماری با علل ناشناخته است که ژنتیک، چاقی و اضافه وزن، میزان فعالیت بدنی، عادات غذایی و… در آن موثر است، تاکید کرد: نکته قابل توجه این است که در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه آمار بروز و شیوع بیماری بیشتر است، اما علت این موضوع چیست؟ در این کشورها اغلب صنایع بزرگ وجود دارند و رویکرد آن‌ها به سمت مصرف فست‌فودها و غذاهای صنعتی است و در کنار آن فعالیت بدنی مناسبی هم ندارند.

آیا تغییر شاخص‌های آلودگی هوا، راهکار رفع این معضل است؟

این پزشک لنفولوژیست، ادامه داد: علت بروز سرطان در ایران هم به عنوان یک کشور در حال توسعه مانند سایر کشورها است که سبک زندگی و آب و هوای آلوده عامل مهمی برای بروز بیماری است. باید این دیدگاه به وجود آید که اگر برای پیشگیری از آلودگی هوا هزینه کنیم قطعا هزینه درمان سرطان کمتر خواهد شد. چرا صنایع فیلترینگ مناسب ندارند؟ این کار چه زمانی قرار است انجام شود؟ آیا این‌که بیاییم شاخص آلودگی هوا را تغییر دهیم واقعا راهکار مناسبی است یا صورت مسئله پاک شده است؟

وی آلودگی هوا را معضلی با علل بروز مختلف معرفی کرد و گفت: البته نکته شایان توجه این است که نه تنها درمورد سرطان بلکه در مورد انواع دیگر بیماری‌ها و حتی یک احساس خستگی مزمن فردی، آلودگی هوا موثر است. یکی از علل ایجاد آلودگی هوا در کنار صنایع، وجود خودروهایی با کیفیت نامناسب است اما آیا وزارت صمت در این زمینه پاسخگو است؟ تکنولوژی خودرو در ایران به ۳۰ سال قبل باز می‌گردد، وقتی در مجلس صحبت از واردات خودرو می‌شود، رویکرد بنده به عنوان یک‌ پزشک، رویکردی سلامت‌محور است. با افزایش تعداد خودروهای فرسوده که سبب آلودگی هوا می‌شود، وزارت متبوع باید پاسخگو باشد.

وی افزود: در مورد مازوت‌سوزی، وزارت نفت و نیرو چقدر برای تولید یک سوخت پاک و مناسب کار کرده‌ است؟ اگر بخواهیم هزینه درمانی کاهش پیدا کند، باید برای تهیه سوخت پاک هزینه کنیم تا آن وقت از بروز بیماری سختی مانند سرطان جلوگیری کنیم. اما در کل حقیقت این است که وزارتخانه‌های مختلف خیلی کم با این دیدگاه به موضوع سلامت نگاه می‌کنند. سلامت یک زنجیره است که حلقه‌های به هم پیوسته زیادی باید کنار هم قرار گیرند تا به آن دست یابیم. اگر قرار است برای مبتلایان به بیماری سرطان کاری انجام دهیم، باید از ابتلا پیشگیری کنیم.

غذایی که می‌خوریم سالم است؟

وی یکی از ارکان مهم تصمیم‌گیری در حوزه سلامت را اهمیت به امنیت غذایی دانست و بیان کرد: بر اساس گفته مسئولین مربوطه اکنون چندین ماه است که کالاهای استراتژیک ما در کشتی‌هایی در بنادر جنوبی کشور مانده است. فارغ از بحث مشکلات اقتصادی این اتفاق، می‌دانیم که این مواد استراتژیک اکنون در هوای گرم و شرجی در کشتی قرار دارند که این دو عامل بر ذرت، گندم، سویا، کنجاله‌ها و… اثرگذار خواهد بود. در خوشبینانه‌ترین حالت با شرایطی که ذکر کردم کیفیت مواد از بین می‌رود اما نمی توان خوشبین بود؛ چرا که در این مدت زمان ممکن است این مواد استراتژیک سمومی هم تولید کرده باشند که در زنجیره غذایی وارد سبد غذایی ما می‌شوند؛ حال آیا این غذا سالم است؟

وی تاکید کرد: وقتی صحبت از شبکه ملی پیشگیری از سرطان می‌شود، یک بعد بحث غربالگری است، بعد اصلی آن که باید با اراده ملی مدنظر مسئولین اجرایی و تقنینی باشد این است که حلقه‌های واسط در زنجیره تامین سلامت نقش خود را به درستی ایفا کنند و غذای سالم به موقع و با کیفیت مناسب به دست مردم برسد و اگر کسی از این مهم استنکاف کرد و ترک فعل داشت باید پاسخگو باشد. در عین حال جامعه هم باید آموزش ببیند تا برای خودآزمایی و غربالگری آگاه شود تا حتی اگر خدایی نکرده بیمار شد، بیماری بر میزان کاهش بقای او اثرگذار نباشد.

وی ادامه داد: در حوزه فعالیت بدنی که نقش مهمی در پیشگیری از انواع بیماری‌ها از جمله سرطان دارد، ما چقدر فضای فیزیکی مناسب برای ورزش کردن مردم آن هم بدون هزینه، فراهم کرده‌ایم؟ حتی اگر فردی قصد پیاده‌روی از محل کار تا خانه خود را داشته باشد ممکن است به دنبال آلودگی هوا این کار را هم نتواند انجام دهد.

وی درباره ارزیابی فعلی اقدامات وزارت بهداشت در زمینه غربالگری و درمان سرطان‌ها، اظهار کرد: مردادماه ۱۴۰۰ بر اساس مصوبه هیئت وزیران ابلاغیه‌ای به وزارتخانه‌های بهداشت، رفاه، صمت و اقتصاد انجام شد تا غربالگری رایگان برای تشخیص زودهنگام سرطان‌های شایع در دستور کار قرار گیرد تا آزمایشات، تست‌ها و خدمات مرتبط تحت نظام ارجاع و پزشک خانواده در پوشش بیمه‌های پایه قرار گیرد؛ زیرساختی که فکر می‌کنیم هنوز به قدر کفایت فراهم نیست. سوال اینجاست که این ابلاغیه از یک سال و نیم گذشته تاکنون چقدر اجرایی شده است؟ البته در وزارت بهداشت اتفاقات مثبتی رخ داده است. به عنوان مثال همین شبکه ملی پیشگیری از سرطان که به کمک جهاد دانشگاهی شروع به کار کرد توانست موتوری مسکوت مانده را به حرکت درآورد به شکلی که ذیل این شبکه در ۷۵ شهر زیرساخت‌های لازم فراهم شده است. در عین حال در طرح پایلوتی که ماموریت جهاد دانشگاهی برای سال ۱۴۰۱ بود، در ۱۱ استان به شکل پایلوت برای بررسی و تشخیص سرطان سینه اقدام شده است.

شیخی در خاتمه بیان کرد: اگر بتوانیم هزینه‌ها را به سمت فراهم کردن زیرساخت‌های غربالگری و پیشگیری ببریم چه بسا هزینه‌ها کمتر از بعد درمان خواهد بود. چرا که در حوزه درمان علاوه بر هزینه‌های درمانی نیازمند هزینه برای خرید و نگهداری دستگاه‌ها، هزینه نیروی انسانی متخصص و… نیز هستیم.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۹۱ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۱۶ بهمن ۱۴۰۱)