چشمانِ بی‌سو

(پریسا سیدیان/ گروه جامعه یادگار امروز)

چشم‌ها بخش مهمی از سلامت کلی بدن به شمار می‌روند؛ زیرا اکثر مردم برای دیدن و درک دنیای اطراف خود به چشم‌ها اعتماد می‌کنند، در واقع انسان بیش از ۷۰ درصد اطلاعات زندگی را از طریق چشم دریافت می‌کند، به همین دلیل توجه به بهداشت چشم جهت داشتن چشمی سالم یک امر بسیار مهم است. به عبارتی چشم حساس ترین عضو بدن است و در عین حساسیت زیاد در معرض تهدیدات محیطی فراوانی است و برخی از بیماری‌های چشمی می‌توانند منجر به کاهش یا از بین رفتن بینایی شوند. در نتیجه مواظبت از چشم جهت جلوگیری از بیماری، کاری بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان بیماری است چرا که در اثر بیماری به جز هزینه ممکن است مقداری یا تمام بینایی خود را نیز از دست بدهیم.

دکتر سید محسن رفیع‌زاده، معاون درمان بیمارستان چشم پزشکی فارابی، گفت: در بررسی‌هایی که در شهر تهران صورت گرفته است شیوع آب مروارید در افراد بالای ۴۰ سال حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد است و هرچه سن افزایش می‌یابد، این درصد افزایش می‌یابد. در کل آب مروارید بیماری نیست که مختص سن خاصی باشد و حتی در نوزادان هم دیده می‌شود که لازم است در این سنین سریع‌تر درمان شود. در کل در ایران گفته می‌شود که سالانه حدود ۵۰۰ هزار عمل جراحی آب مروارید انجام می‌شود.

او درباره راه‌هایی که خانواده‌ها می‌توانند متوجه بروز آب مروارید در نوزادشان شوند، توضیح داد: طبیعتا در این سن کودکان متوجه کاهش بینایی نیستند و در معرض خطر بروز تنبلی چشم قرار می‌گیرند؛ بنابراین نقش پزشک اطفال بسیار تعیین کننده است تا در هنگام ترخیص از بیمارستان، نوزاد را معاینه کند و با توجه به رفلکس شبکیه اگر هرگونه شکی به بیماری آب مروارید وجود داشته باشد باید نوزاد به چشم پزشک ارجاع داده شود.

علل افزایش بروز آب مروارید در سال‌های اخیر

رفیع‌زاده با تاکید بر این‌که طی سال‌های اخیر بروز آب مروارید افزایش یافته است، علت این روند افزایشی را این‌گونه، تشریح کرد: افزایش سالمندی، افزایش مصرف داروهای حاوی کورتون و افزایش شیوع دیابت از علل عمده افزایش شیوع آب مروارید است.

دیابت چشمی دومین عامل مراجعه به قطب چشم‌پزشکی کشور

او ادامه داد: بیماری دیابت چشمی (رتینوپاتی دیابتی) پس از آب مروارید دومین علت مراجعه به بیمارستان است. افراد مبتلا به دیابت به خصوص کسانی که قندخون کنترل نشده دارند، دچار تغییراتی در شبکیه چشم می‌شوند که با گذشت زمان ممکن است مشکلات بینایی و حتی نابینایی را تجربه کنند. شیوع دیابت چشمی در افرادی که دیابت آن‌ها به تازگی تشخیص داده شده است حدود ۱۵ درصد، در افرادی که کمتر از پنج سال از دیابت‌شان گذشته باشد، حدود ۳۰ درصد و در افرادی که سابقه ۱۵ ساله ابتلا به دیابت دارند نزدیک ۸۰ درصد دیده می‌شود.

وی با تاکید بر این‌که این دسته از بیماران باید هر چند ماه یک‌بار معاینه شوند، اظهار کرد: بیماران دارای رتینوپاتی دیابتی به درمانگاه شبکیه مراجعه می‌کنند و آن‌جا تحت ویزیت قرار می‌گیرند.

جوانان در صدر تقاضای عمل لیزیک چشمی

این چشم پزشک درباره میانگین سنی مراجعین گفت: مراجعین ما از تمام طیف‌های سنی است؛ از نوزاد نارس که برای بررسی بیماری ROP ارجاع داده می‌شود تا سالمندان بالاتر از ۹۰ سال به ما مراجعه می‌کنند ولی به عنوان مثال در بخش لیزیک بیشتر پذیرش کننده بیماران جوان ۲۰ تا ۴۰ سال هستیم؛ درحالی‌که بیماران با شکایت آب مروارید عمدتا از سن ۵۰ سال به بالا هستند.

افزایش بروز نزدیک‌بینی به ۴۰ درصد

او در پاسخ به این سوال که آیا سن بروز بیماری‌های چشمی در کشور کاهش یافته است یا خیر؟، تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های چشمی، عیوب انکساری چشمی است و بیماران زیادی برای برداشتن عینک مراجعه می‌کنند که ممکن است دچار نزدیک‌بینی، دوربینی و یا آستیگماتیسم باشند که می‌دانیم نزدیک‌بینی از بین آن‌ها شایع‌تر است. در گذشته شیوع نزدیک‌بینی حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بود؛ در حالی که در سال‌های اخیر این آمار تا ۴۰ درصد هم افزایش یافته است. در سال‌های اخیر کار با موبایل و تبلت به ویژه در سنین پایین‌تر خیلی زیاد شده و این سبب شده شیوع نزدیک‌بینی هم بیشتر شده و هم به سنین پایین‌تری منتقل گردد.

نقش موبایل و تبلت در افزایش اختلالات انکساری بینایی

وی با اشاره به این‌که در سال‌های کرونا کلاس‌های درسی به شکل مجازی برگزار می‌شدند، این موضوع را عاملی برای استفاده بیشتر بچه‌ها از موبایل‌ها و تبلت‌ها دانست و گفت: با توجه به مطالعاتی که از قبل وجود دارد، کار نزدیک‌بینی سبب افزایش اختلالات انکساری چشم خواهد شد.

معاون درمان بیمارستان چشم پزشکی فارابی در بخش دیگری از سخنان خود درباره دستگاه‌ها و تجهیزات چشم پزشکی موجود در بیمارستان، اظهار کرد: دستگاه‌های مورد استفاده ما لازم است که مدرن و به روز باشد و با توجه به این‌که میزان مراجعات بالا است، فرسودگی دستگاه‌ها خیلی زود اتفاق می‌افتد و طبیعتا برای جایگزین کردن آن‌ها هزینه زیادی لازم است. با توجه به این‌که ما یک بیمارستان دولتی هستیم برخی از تجهیزاتمان توسط هیئت امنای ارزی تهیه می‌شود و بخش بزرگی را هم خیرین سلامت تامین می‌کنند؛ به ویژه طی سال‌های اخیر با افزایش قیمت ارز، این دستگاه‌ها قیمت بالایی پیدا کردند و اگر کمک خیرین نبود ممکن بود دچار مشکل شویم و در این زمینه بسیار از این عزیزان ممنون هستیم.

وی افزود: خوشبختانه خدمت‌رسانی بدون وقفه ادامه دارد ولی برای آینده نگرانی‌هایی داریم زیرا وسایل و تجهیزاتی داریم که فرسوده شده‌اند و نیازمند جایگزینی هستند که در این زمینه پذیرای کمک خیرین عزیز هستیم تا مانند گذشته باز هم در کنار ما باشند.

این چشم پزشک درخصوص اعمال جراحی که منجر به برداشتن عینک می‌شود، توصیه کرد: اگر این جراحی‌ها در سنین صحیح و با روش درست انجام شود، قطعا توصیه می‌شود اما در بیمارانی با سن کمتر از ۱۸ سال، افرادی که بیماری پیش‌رونده دارند و سالانه بیش از نیم دیوپتر نزدیک‌بینی‌ آن‌ها پیشرفت می‌کند، بیمارانی که قرنیه نازک دارند، افرادی که سابقه خانوادگی قوز قرنیه دارند و بیمارانی که عدد اختلال انکساری خیلی بالایی دارند، توصیه نمی‌شود. کسانی که متقاضی اعمال جراحی لیزیک هستند پیش از عمل جراحی باید ویزیت کامل شده تا مشخص شود انجام عمل برای آن‌ها مناسب است یا خیر.

عوارض اعمال جراحی تغییر رنگ چشم

او درباره انجام اعمال جراحی زیبایی چشم همچون تغییر رنگ چشم یا کاشت نگین در چشم،‌ تاکید کرد: این نوع اعمال جراحی چشمی توصیه نمی‌شوند. برای تغییر رنگ چشم به طور دائمی، نیاز است که از عنبیه مصنوعی استفاده شود و آن را به شکل دائمی داخل چشم بگذارند. مدتی این عمل در دنیا و کشور ما هم انجام می‌شد، اما بعدا مشخص شد که این وسایلی که داخل چشم گذاشته می‌شود می‌تواند عوارضی مانند آب مروارید و یا آب سیاه به دنبال داشته باشد و پس از آن عملا انجام عمل تغییر رنگ چشم منسوخ شد. کار گذاشتن نگین‌های چشمی هم می‌تواند مشکلاتی برای بیمار به همراه داشته باشد که توصیه نمی‌شود.

آثار آلودگی هوا بر بروز مشکلات چشمی

وی در پاسخ به سوالی درباره آثار آلودگی هوا بر بروز بیماری‌های چشمی، تصریح کرد: عفونت چشمی، آلرژی‌های چشمی، خشکی چشم و… از عوارض آلودگی هوا برای چشم است. هوای آلوده متشکل از دوده‌ها، میکروب‌ها، ریزگردها و… همگی باعث تحریک سطح چشم، اشک ریزش، قرمزی چشم و خارش و سوزش می‌شوند و اگر فرد از قبل مشکل خشکی چشم داشته باشد، آلودگی هوا مشکل او را تشدید می‌کند. توصیه ما این است که افراد در زمان افزایش آلودگی هوا تا جایی که ممکن است از منزل خارج نشوند و یا از عینک محافظ استفاده کنند؛ همچنین در بازگشت به منزل چشم‌های خود را با آب ولرم شست‌وشو دهند و از قطره اشک مصنوعی برای پیشگیری از ایجاد آلرژی و عفونت‌های چشمی استفاده کنند.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۵۲ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۲۹ آذر ۱۴۰۱)