پزشکی پیشرفت کرد، اما خودروسازی نه!

(سارا سمیع شمس/ گروه جامعه یادگار امروز)

نیمه دوم سال فرا رسید و باز هم مردم کلان‌شهرها گرفتار آلودگی هوا شدند. هشدارها، توصیه‌های مکرر و تکراری حکایت از این دارد که از منزل خارج نشوید چرا که هوا برای تمام گروه‌ها ناسالم است. آلودگی هوا و میزان آسیب آن به تمام گروه‌های سنی به شدتی است که در سال‌های اخیر اغلب باعث تعطیلی مدارس به صورت حضوری شده است. وضع مقررات سخت‌گیرانه در محدوده طرح ترافیک شهری نیز از پس آلاینده‌ها برنیامده است و متاسفانه در نیمه دوم سال به خاطر قانون وارونگی هوا و کاهش بارندگی‌ها، شاهد افزایش روزهای ناسالم بوده‌ایم.

ردپای آلودگی هوا در بیش‌تر بیماری‌های کشنده

حسین کرمان‌پور رئیس بخش اورژانس بیمارستان سینا و سخنگوی سابق سازمان نظام پزشکی گفت: چالش آلودگی هوا در شهرهای صنعتی شاید قدمتی یک قرنی داشته باشد. خیلی‌ها بر پایه شواهد موجود معتقدند، بسیاری از بیماری‌ها به آلودگی هوا ارتباط دارد. وجود فلزات سنگین در هوا مسبب ایجاد مشکل در عروق و ریه‌ها می‌شود.

وی افزود: اکسیژن و آب ۲ عنصر حیاتی بدن محسوب می‌شوند. ریه‌ها برای رساندن اکسیژن به بدن و حفظ حیات بدن فعالیت دارند. متاسفانه در سال‌های اخیر، با مشکلات کمبود آب و ناسالم بودن هوا روبرو بوده‌ایم. در زمان آلودگی هوا، اکسیژن خون به شدت کاهش پیدا می‌کند و بیماری‌های قلبی عروقی، دیابتی، حساسیت‌هایی مثل آلرژی و آسم در این روزها تشدید می‌شود. آمار سکته‌های قلبی، مغزی و حمله‌های آسمی به شدت بالا می‌رود. بنابراین اثرات مخرب آلودگی هوا نسبت به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی که قابل درمان هستند، شدیدا بیشتر است. بیماری‌های ویروسی و باکتریایی در افرادی که مشکل بیماری قلبی و عروقی، انواع سرطان یا دیابت دارند با یکسری از پیشگیری‌ها قابل پیشگیری است. در نهایت اگر این افراد مبتلا شدند، قابل درمان هستند.

آسیب‌های جبران‌ناپذیر آلودگی هوا

سخن‌گوی سابق سازمان نظام پزشکی خاطرنشان کرد: متاسفانه علی‌رغم توصیه‌ها برای پیشگیری از آلودگی‌هوا هر ساله شاهد گسترش آلودگی هستیم و تنها توصیه می‌شود که در زمان آلودگی هوا از منزل خارج نشوید. باز هم بخاطر نیاز ملزم، بعضی از مشاغل باید در محل کار حضور داشته باشند، در نتیجه امکان عمل به توصیه نیست و متاسفانه در معرض آسیب‌های جبران‌ناپذیر در زمینه آلودگی هوا هستیم.

وی ادامه داد: اغلب افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند و در روزهای آلودگی هوا دچار مشکل می‌شوند یا دیر به مراکز درمانی می‌رسند و یا به محض رسیدن وارد فاز بستری سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو می‌شوند و درمانشان به مراتب سخت‌تر است. بعضی از بیماران هم داروهای خاص دارند، یا در زمان خروج از منزل دارو همراهشان نیست یا افرادی که همراهشان هستند اطلاعی از داروی مصرفی‌شان ندارند، دچار حادثه می‌شوند. البته کادر درمان هم یکسری آمادگی‌ها برای افراد اورژانسی در روزهای اوج آلودگی دارند اما باز هم نسبت به میزان آسیب وارده جوابگو نیست.

تقویت ترابری عمومی در کلانشهرها

کرمان‌پور یادآور شد: یک سری از کشورهای منطقه مثل امارات، در برنامه‌های ۵ساله کاهش آلایندگی هوا را در دستور کار قرار دادند. بحث کاهش آلودگی هوا پارامتری نیست که با انجام یک کار منجر به کاهش آلودگی هوا شود. مهم‌ترین بخش آن، تبدیل سیستم ترابری شهری از حالت فرد محور به عموم محور است و این امر به سختی انجام می‌شود. مثلا در شهری مثل تهران راحت نیست که بتوان دسترسی‌ها را آنقدر توسعه داد که مردم ترجیح بدهند به جای استفاده از وسایل نقلیه شخصی با وسایل نقلیه عمومی رفت و آمد کنند. بحث شلوغی، تاخیر در رفت و آمد اتوبوس‌ها و در مجموع دردسرهای زیاد مربوط به وسایل عمومی باعث می‌شود که افراد وسایل نقلیه خودشان را انتخاب کنند.

توسعه عرضه و مصرف خودروهای برقی در کشور

رئیس بخش اورژانس بیمارستان سینا در مورد دومین اقدامی که می‌تواند در بحث کاهش آلایندگی‌ها موثر باشد، عنوان کرد: تولید وسایل نقلیه برقی و جایگزین خودروهای برقی با وسایل نقلیه بنزین‌سوز و گازسوز بسیار تاثیرگذار است. در خیلی از کشورها این اتفاق افتاده است و آلایندگی‌ها را به میزان چشمگیری کاهش داده است. در قدم بعدی باید، وسایل نقلیه را به سمتی ببرند که نحوه مصرف سوخت از طریق وسایل نقلیه به درستی انجام و بحث استاندارد آلایندگی یورو ۵ در خودروها رعایت شود. متاسفانه در کشور ما این موضوع پیشرفت چندانی نداشته است.

کرمان‌پور افزود: شهرداری به مردم توصیه می‌کند که از وسایل عمومی استفاده کنند اما خود این وسایل نقلیه عمومی بیشترین میزان آلایندگی را در سطح شهر ایجاد می‌کنند. بنابراین ما در یکپارچه‌سازی صنعت، دولت، سلامت و مجلس مثل بسیاری از کارها ناموفق بودیم. این نقص و انتقاد به مدیریت کلی کشور وارد است و مثل بسیاری از کارها نتوانسته در یکپارچگی، صعنت، دولت، مجلس و وزارت بهداشت کنار هم قرار بگیرند تا آلودگی هوا حل بشود. این معضل به این سادگی‌ها و در زمان کوتاه حل نمی‌شود و هر چه بگوییم واقعا شعار تلقی می‌شود. ما فقط انتهای رودخانه نشسته‌ایم، افرادی که در رودخانه غرق می‌شوند را جمع می‌کنیم. باید سیستم طوری عمل کند که در ابتدای رودخانه از غرق شدن افراد جلوگیری شود. متاسفانه عملکرد ما برای غرق نشدن افراد صفر است اما در جهت مقابل که انتهای رودخانه بنشینیم و غرق‌شدگان را جمع کنیم، نمره خوبی داریم!

این پزشک برای پیشگیری از آسیب‌های آلاینده‌ها به مردم، توصیه کرد: در اولین اقدام تا جایی که امکان دارد در آلودگی هوا بیرون از خانه نباشند. دومین توصیه این است که درصورت اجبار، حالا که فرهنگ ماسک زدن در دوران کرونا جا افتاده‌ است، حتما در روزهای آلودگی هوا ماسک بزنید. توصیه سوم این است که زمان حضورشان در محیط آلوده را به حداقل برسانند. همچنین مصرف لبنیات، خصوصا شیر تازه را در این روزها، در رژیم غذایی خود داشته باشید. در مجموع این توصیه‌ها ساده‌ترین و شاید کم هزینه‌ترین اقداماتی است که برای کاهش آسیب رسیدن از آلودگی هوا می‌توان انجام داد.

دولت درباره مدیریت آلودگی هوا نمره منفی گرفته است!

وی بیان کردبیمه: در مورد آلودگی هوا مهم‌ترین توصیه‌ها را بیش از آن‌که به مردم داشته باشیم، متاسفانه باید به مسئولین و مجلس داشته باشیم. حجم عظیمی از موتورسیکلت در طول ۱۰ سال گذشته وارد ترافیک شهری شده است. به این دلیل که ترافیک معمول شهر جوابگوی رفت و آمد مردم نیست. موتورسیکلت جایگزین مخربی شده است و آلایندگی موتورها به مراتب بیشتر از خودروها است. متاسفانه هیچ سیاست‌گذاری خوب و قوی نمی‌بینیم که با این آسیب مقابله کند. هزینه خودروهای برقی شاید چند صد میلیارد لازم داشته باشد اما موتورسیکلت را می‌تواند دولت هزینه کند که حداقل در تمام شهرها از موتورسیکلت‌های برقی استفاده نمایند. اگر موتورهای برقی در کل کشور رونق پیدا کند و موتورهای بنزینی از جامعه برچیده شود، تصادفات و آلودگی هوا به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.

کرمان‌پور تصریح کرد: صنعت اتومبیل‌سازی نیز باید متحول شود، همان طور که ما ۴۰ سال پیش فقط یک عکس‌برداری و یک رادیولوژی داشتیم اما الان سی‌تی‌اسکن، MRI، گاما اسکن و گامانایف جایگزین روش‌های قدیم قبلی شده است و در جراحی‌ها پیشرفت چشمگیری داشته‌ایم و رباتیک عمل می‌کنیم اما متاسفانه خودروسازی ما در عهد بوق باقی مانده است! باید خودروسازی ما از مرحله موتور جابجا کردن و اتاق خودرو جابجا کردن برسد به مرحله‌ای که خودرویی را طراحی کند که بدون هیچ آلایندگی به مصرف عموم برسد.

نگاه مخرب مدیریت کوتاه‌مدت در مسئولان دولت

سخن‌گوی سابق سازمان نظام پزشکی در پایان گفت: دولت مردان ما هزینه و فایده نمی‌کنند و در تصمیم‌گیری‌ها این موضوع را مد نظر ندارند و متاسفانه فقط جلوی چشم‌شان را می‌بینند. فکر می‌کنند اگر در این مقطع زمانی این هزینه کلان را انجام دهند، ضرر می‌کنند. باید صنعت بیمه، اتومبیل‌سازی و سلامت در کنار همدیگر قرار بگیرند، ممکن است ۵ تا ۷ سال هزینه‌های کلان کنیم اما از سال هفتم به بعد یکباره افت چشمگیری در میزان بیماری خواهیم داشت. بیمه‌ها کمتر سود پرداخت می‌کنند و درآمد بیشتری خواهند داشت. به طور کلی منفعت آن شامل عموم جامعه خواهد شد. متاسفانه مسئولین این نگاه بلند مدت را ندارند و تصمیمات‌شان را محدود به دوره مدیریتی خودشان می‌کنند که بی‌خطر بگذرند.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۴۶ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۲۲ آذر ۱۴۰۱)