زنگ خطر امنیت انرژی کشور به صدا در آمد

استاد دانشگاه صنعتی شریف با بیان این‌که سبد انرژی ما ناقص است و بسیار وابسته به گازیم، گفت: ساخت نیروگاه باید ممنوع شود، ما دائم ظرفیت نیروگاهی را زیاد می‌کنیم ولی مصرف را بهینه نمی‌کنیم یعنی تولید می‌کنیم تا هدر دهیم.

هاشم اورعی، درباره اولویت استفاده از نیروگاه‌های حرارتی، اتمی و یا تجدیدپذیر برای تولید برق در کشور اظهار داشت: منظور از حرارتی این است که گاز تحویل می‌دهیم تا برق تولید کنیم این نیروگاه‌ها هم سریع راه‌اندازی و تولید برق دارند و هم این‌که قیمت آن‌ها گران نیست، با فناوری روز راندمان خوبی هم دارند. اما مشکل در این بخش عدم توانایی در تامین گاز است؛ ما در حال حاضر شاهد روند فزاینده کسری گاز کشور هستیم و نمی‌توانیم در درازمدت یعنی تا ۱۴۲۰ روی گاز برای تولید برق حساب کنیم، همچنین ۱۲ درصد از ظرفیت منصوبه نیروگاهی ما آبی است اما مشکل ما این است که نمی‌توانیم توسعه نیروگاه‌ها را روی دوش برقابی‌ها بگذاریم زیرا با کمبود آب مواجهیم. به طوری که سال گذشته به دلیل کمبود آب فقط ۴ درصد از برق را از این ۱۲ درصد ظرفیت نصب شده تامین کردیم، بنابراین تا دو دهه آینده به دلیل کمبود آب و گاز علی‌رغم مزیت‌های نسبتا خوب نمی‌توانیم چندان روی نیروگاه‌های برقابی و حرارتی حساب کنیم.

هزینه برق هسته‌ای ۵ برابر حرارتی

وی در ادامه به نیروگاه‌های هسته‌ای پرداخت و بیان کرد: از جمله مزایای این نوع نیروگاه این‌که عمر آن‌ها طولانی است و برخی از آن‌ها تا ۵۰ سال هم فعالیت دارند، اما مشکل اساسی این‌که سرمایه‌گذاری اولیه آن‌ها بالا است. مثلا اگر برای یک کیلووات‌ساعت ظرفیت برق در نیروگاه حرارتی حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار هزینه کنیم در مورد هسته‌ای این رقم به ۴۰۰۰ دلار می‌رسد، مثلا برای  ۱۰۰۰ مگاوات برق نیروگاه اتمی بوشهر ۴.۵ تا ۵ میلیارد دلار هزینه شد، در نتیجه در کشوری مثل ایران که در شرایط فعلی سخت با کمبود سرمایه مواجه است، نمی‌توان وارد مقوله تولید برق هسته‌ای شد.

تجدیدپذیرها به صرفه‌اند؟

استاد دانشگاه صنعتی‌شریف در ادامه بیان داشت: تولید برق از نیروگاه‌های بادی مستقر در خشکی ارزان‌ترین روش است به طوری که اگر روی نیروگاه بادی سرمایه‌گذاری کنیم هر کیلووات ساعت انرژی الکتریکی که تولید می‌شود کمتر از ۲ سنت دلار هزینه دارد، برای ما که رژیم بادی خوبی داریم روش خوبی است، بعد از بادی خورشیدی هم به دلایل ارزان شدن تجهیزات بسیار کم‌هزینه است.

امنیت انرژی کشور در خطر است

وی خاطرنشان کرد: امروز حدود ۹۰ درصد از برق کشور با سوخت گاز تولید می‌شود و ما امنیت انرژی‌مان به مخاطره افتاده چون وابستگی زیادی به گاز داریم و امکان تامین گاز در زمستان را نداریم، در نتیجه بلافاصله بعد از گاز مشکل برق خواهیم داشت. امروز ۳۷ درصد مصرف گاز کشور مربوط به بخش خانگی و تجاری و ۳۳ درصد نیروگاه است، به محض این‌که با کمبود گاز مواجه می‌شویم بخش خانگی و تجاری در اولویت اول تامین قرار می‌گیرد و گاز تحویلی به نیروگاه‌ها کم می‌شود، به‌عبارت دیگر سبد انرژی ما ناقص است بسیار وابسته به گازیم.

متنوع‌سازی سبد؛ یک راه‌حل

اورعی با بیان این‌که باید برای دوره ۱۰ ساله سبد انرژی را تغییر دهیم، گفت: با توجه به شرایطی که داریم، نمی‌توانیم سهم نیروگاه‌های گازی را زیاد کنیم، بنابراین راه‌حل این‌که بقیه مدل‌های تولید برق را وارد سبد کنیم تا متنوع‌سازی کرده باشیم.

تکنولوژی هسته‌ای نداریم

وی در مقایسه برنامه‌های نیروگاهی در دیگر کشورها خاطرنشان کرد: هر کشوری تقریبا نسخه خود را باید بپیچد زیرا مسائل ژئوپلیتیک و امکانات مطرح است، مثلا برخی کشورها مثل برزیل آب‌های روان زیادی دارند و نیروگاه‌های آبی ( hydropower ) را در اولویت قرار می‌دهند، برخی کشورها مثل فرانسه بار اصلی تولید برق را روی هسته‌ای می‌گذارند دلیل آن این‌که تکنولوژی هسته‌ای پیشرفت داشته و زمینه صادرات را هم فراهم کرده، اما آن‌چه مسلم است این‌که ما در این حد تکنولوژی هسته‌ای نداریم، به لحاظ تنوع تامین مواد اولیه نیروگاهی نیز کمبود داریم، بنابراین امنیت انرژی در کشور ما پایین است.

جای خالی انرژی پاک

استاد دانشگاه صنعتی‌شریف تاکید کرد: آن‌چه مسلم است این‌که جای تجدیدپذیرها در کشور ما خالی است، همه دنیا به سرعت در مسیر افزایش سهم انرژی تجدیدپذیر حرکت می‌کنند، متاسفانه ما این مسیر را جلو نمی‌بریم به طوری که در سال ۱۴۰۰ سهم انرژی تجدیدپذیر از کل برق مصرفی کشور کمتر از یک درصد بوده، یعنی تا به امروز نتوانسته‌ایم مسیری را که دنیا طی می‌کند، برویم.

چالش برق هسته‌ای

وی ادامه داد: ما در زمینه هسته‌ای هم در کشور مشکل داریم مثلا نمی‌توانیم ۵۰ درصد اورانیوم نیروگاه هسته‌ای را تامین کنیم بنابراین در زمینه سوخت به دیگر کشورها وابسته می‌شویم و این یک چالش بزرگ است. موضوع دیگر پسماند نیروگاه‌های هسته‌ای است، پسماندها ابتدا به مدت حدود ۲ سال در یک استخر قرار گیرد و بعد چند سال در یک اتاق‌هایی نگهداری شوند، باید برای مواد رادیواکتیو فکر اساسی شود که هم پرهزینه است و هم این‌که تکنولوژی بالایی نیاز دارد. ما اکنون فقط یک نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی بوشهر را داریم که بسیاری مشکلات داریم، ما حادثه چرنوبیل را دیده‌ایم اگر بخواهیم به سمت هسته‌ای برویم باید پسماندها به شکل مناسبی دفع شود تا مردم منطقه را تحت‌تاثیر قرار ندهد.

۲۰۰ سال زمان نیاز داریم که به رقم ۵۰ درصد تولید برق از تجدیدپذیر برسیم

اورعی سبد انرژی مطلوب برای کشور را تا ۱۴۱۰، ۵۰ درصد تجدیدپذیر، حداکثر ۱۰ تا ۱۵ درصد هسته‌ای و مابقی از نیروگاه‌های مختلف حرارتی عنوان کرد و گفت: ما ۲۰ سال است که روی تجدیدپذیر کار می‌کنیم اما تنها به یک درصد تولید در این بخش رسیده‌ایم و اگر همین روند را ادامه دهیم قطعا ۲۰۰ سال زمان نیاز داریم که به رقم ۵۰ درصد تولید برق از تجدیدپذیر برسیم، آمارها نشان می‌دهد تا ۱۴۲۰ شاهد روند فزاینده کاهش گاز هستیم یعنی ۱۴۱۰ بیش از امروز و ۱۴۲۰ بسیار بیشتر از ۱۴۱۰ کسری گاز خواهیم داشت و در واقع گاز کمتری به نیروگاه می‌دهیم.

ساخت نیروگاه باید ممنوع شود

وی در ادامه با تاکید بر این‌که ما نباید روی تولید برق تمرکز کنیم، عنوان کرد: به اعتقاد بنده ساخت نیروگاه باید ممنوع شود، ما دائم ظرفیت نیروگاهی را زیاد می‌کنیم ولی مصرف را بهینه نمی‌کنیم یعنی تولید می‌کنیم تا به هدر دهیم، باید بیشتر از وقت و پولی که روی افزایش ظرفیت تولید برق می‌گذاریم روی بهینه‌سازی مصرف انرژی بگذاریم.

طی ۲۰ سال مصرف را نه تنها کاهش بلکه ۴۲.۵ درصد افزایش دادیم

استاد دانشگاه صنعتی‌شریف با اشاره به روند بهینه‌سازی مصرف در دنیا و مقایسه آن با ایران افزود: در دوره ۲۰ ساله (۲۰۱۹-۲۰۰۰) منحنی شدت مصرف انرژی دنیا ۲۴ درصد کاهش یافته است و فقط چند کشور مصرف غیربهینه دارند که در این بین ایران با رشد ۴۲.۵ درصدی مصرف در بین کشورهای با مصرف غیربهینه شاگرد اول است، یعنی طی این دوره ۲۰ ساله نه تنها مصرف را کاهش نداده بلکه افزایش هم داده است، به‌عبارت دیگر اگر ۱۰۰ واحد انرژی مصرف می‌کردیم که یک دلار ارزش افزوده ایجاد کنیم امروز ۱۴۲ واحد انرژی مصرف می‌کنیم تا همان یک دلار ارزش افزوده را ایجاد کنیم، زیرا در کشور ما سیاست‌گذاری و قیمت‌گذاری کوتاه‌مدت و اشتباه است و مسائل اقتصادی مهم نیستند، در صورتی که بقیه کشورها از فناوری روز برای کاهش مصرف انرژی استفاده کرده‌اند.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۴۴ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۲۰ آذر ۱۴۰۱)