به‌هم ریختگی ماشین تحصیل و اشتغال

تناسب تحصیل و اشتغال دختران و پسران ایرانی در طی دو دهه اخیر کاملا تغییر پیدا کرده است و خروجی فارغ‌التحصیلان با تناسب جنسی موجود در بازار کار فعلی کشور خوانایی ندارد اما آمارها نشان می‌دهد این وضعیت می‌تواند در آینده با تغییرات جدی روبه‌رو شود و این حتی سبک زندگی ایرانیان را در آینده دگرگون خواهد کرد.

بر اساس این گزارش، در دو دهه گذشته دختران بیشتر به سمت درست خواندن رفتند و سطح تحصیلات عالیه دخترها افزایش یافت. از سوی دیگر با روند بازار کار و تورم سالانه در کشور، پسران بیشتر به سمت کار کشیده شدند و حتی قید ادامه تحصیل دانشگاهی را زدند. حال با جامعه‌ای مواجه هستیم که آمار دختران تحصیل کرده بیکار آن زیاد است، از سوی دیگر با توجه به نرخ بیکاری در کشور، پسران بیکاری هم داریم که به امید رسیدن به کسب و درآمد و آینده‌سازی از ادامه تحصیل گذشتند و حال با بحران بیکاری هم درگیر شده‌اند. این وضعیت می‌تواند تاثیرات بسزایی در روند آینده ایران داشته باشد.

زنانه شدن بازار کار و بهبود کیفیت زندگی زنان

سمیه فریدونی، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی نیز در این باره گفت: رشد تحصیلات عالیه در بین دختران در صورت فراهم نبودن زمینه اشتغال موجب سرخوردگی می‌شود زیرا اگر بخواهیم گرایش بیشتر دختران به تحصیلات عالیه و ورود به دانشگاه‌ها را ریشه‌یابی کنیم باید گفت که این موضوع می‌تواند ریشه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد.

وی با اشاره به این‌که پسران ایرانی کار را بیشتر از تحصیل ترجیح می‌دهند، تصریح کرد: پسران در این رابطه با سنجش هزینه فایده حاضر نیستند در هر رشته‌ای وارد شوند، چون در آینده باید شغل داشته باشند و پاسخگوی مخارج زندگی باشند.

این پژوهشگر برنامه‌ریزی آموزش افزود: از سوی دیگر معمولاً دختران در مقطع دبیرستان به نسبت پسران بیشتر درس می‌خوانند و توانمندی علمی بالاتری دارند. این موضوع سبب شده تا آنان از پسران در رقابت کنکور پیشی بگیرند. ضمن این‌که بیکاری دانش‌آموختگان در سال‌های اخیر سبب شده تا پسران تمایل چندانی برای ورود به دانشگاه نداشته باشند، چون نیازمند شغل هستند و باید پاسخگوی هزینه‌های زندگی باشند.

فریدونی گفت: این پدیده آثار و تبعات و فرصت‌ها و تهدید‌هایی را برای جامعه و برای خود دختران و پسران در پی خواهد داشت. افزایش انتظارات بانوان از زندگی آینده، زنانه شدن بازار کار و بهبود کیفیت زندگی زنان بخش‌هایی از آثار و شاید فرصت‌های پیشتازی دختران در عرصه تحصیلات عالیه است.

وی اضافه کرد: کمک به توسعه کشور و افزایش مشارکت در بخش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از دیگر آثار این پدیده است. البته این اتفاق زمانی خواهد بود که بازار کار برای بانوان دانشگاهی فراهم باشد در غیر این صورت منجر به سرخوردگی‌شان می‌شود. همچنین پدیده رشد آمار دختران تحصیل‌کرده و پیشی گرفتن آنان از پسران، افزایش انتظارات دختران از شریک زندگی آینده‌شان را به دنبال دارد که عدم تعادل تحصیلی بین آن‌ها ممکن است منجر به بروز مشکلاتی شود.

کار کردن مردان برای عموم جامعه اهمیت زیادی دارد

همچنین در این‌باره نیره توکلی، پژوهشگر حوزه زنان با تاکید بر این‌که فرهنگ حاکم بر جامعه ما هنوز هم با اشتغال جدی زنان موافق نیست، گفت: بیشتر زنانی که در بازار کار کشور ما حضور دارند، حاضر نیستند که هویت خود را به شکلی مستقل از همسرانشان تعریف کنند و عملا کسب درآمد مستقل خود را نیز به تصمیم‌گیری همسران خود منوط می‌کنند و حتی برخی حاضر نیستند که بگویند درآمد آن‌ها هم در معیشت اعضای خانواده‌شان نقش دارد.

وی ادامه داد: با توجه به این‌که فرهنگ جامعه ایرانی هنوز هم اشتغال زنان را جدی نمی‌گیرد، همواره در شرایطی که یکی از اعضای خانواده بیمار می‌شود و نیاز به مراقبت دارد همه از زنان انتظار همراهی دارند و مردان باید به کار خود ادامه دهند.

این پژوهشگر حوزه زنان در ادامه تاکید کرد: کار کردن مردان برای عموم جامعه اهمیت زیادی دارد به همین دلیل بسیاری از پسران ترک تحصیل کرده و وارد بازار کار می شوند و یکی دیگر از نمودهای جدی گرفته نشدن اشتغال زنان در جامعه ایرانی نیز آن است که در فرهنگ ما، تمام کارهای منزل به زنان واگذار می شود.

توکلی عنوان کرد: وقتی اشتغال زنان در جامعه جدی گرفته نمی‌شود، این مساله روی هویتی که زنان از خودشان برای خودشان تعریف می‌کنند نیز تاثیر می‌گذارد و همین موضوع سبب می‌شود که زنان حتی خودشان نیز شغل خود را جدی نگیرند و در چنین شرایطی طبیعی است زنانی که از نظر مالی احتیاجی به کار کردن ندارند، با وجود برخورداری از تحصیلات دانشگاهی، اولویت را بر انجام کارهای خانه و سایر اموری می‌گذارند که به صورت سنتی بر عهده زنان قرار دارد.

وی افزود: فرهنگ سنتی حاکم بر جامعه ایران هنوز هم در بسیاری از روابط فردی و اجتماعی ما اثر می‌گذارد و متاسفانه همچنان شاهد آن هستیم که در این فرهنگ، جایگاه اصلی دختران در خانواده تعریف شده است. این در حالی است که درآمد بسیاری از زنان شاغل در اقتصاد خانوار موثر است، اما حتی در خانواده‌هایی که شغل داشتن یک دختر منجر به ایجاد رفاه برای اعضای خانواده می‌شود، بازهم اعضای خانواده به سختی حاضرند که زن را با جایگاه شغلی و اجتماعی او تعریف کنند و این ویژگی مختص مردان است.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۴۰ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۱۵ آذر ۱۴۰۱)