آمارها نشان میدهد که زنگ خطر واردات بنزین بهصدا درآمده است. با این حال آمارهای گمرک در هفت ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ نشان میدهد ۵۰۹میلیون لیتر بنزین به کشورهای همسایه از جمله عراق، ارمنستان، امارات و افغانستان صادر شده است.
این روزها ماجرای بنزین در کشور به یک معما تبدیل شده است. نه میزان تولیدش مشخص است و نه میزان مصرفش. گاهی فقط یک مدیر یا مسئول در پاسخ به گزارش رسانهها رقمی از تولید و مصرف را اعلام میکند. نه کسی هست که این آمار را تایید کند، نه کسی تکذیب میکند. راجع به کیفیت بنزین تولیدی هم فعلا بهتر است صحبت نکنیم، چون این روزها کیفیت اهمیت ندارد، آنچه مهم است اینکه واردکننده بنزین میشویم یا بر خودکفایی میبالیم؟
در کشوقوس ماجرای تولید و تامین بنزین خبر صادرات این محموله، آن هم با کمتر از نصف قیمت واقعی به همسایگان عراقی و افغانستانی شوکهکننده بود. درحالیکه قیمت بنزین در فوب ۵۵ سنت در لیتر برآورد میشود، ما بنزین تولیدی را با قیمت لیتری ۲۶ سنت فروختهایم.
افغانستان، عراق، ارمنستان و امارات متحده عربی چهار کشوری هستند که از ما بنزین خریدهاند، آن هم با قیمتهای یارانهای. ارزانفروشی بنزین ایران به همسایگان در حالی اتفاق میافتد که همه دولتهای گذشته یکی از مصیبتهای ایران را ارزانفروشی انرژی عنوان میکردند و برای رهایی از یارانههای سنگین به مردم سرزمینمان چه طرحها و برنامههایی که پیاده نکردند و چه اتفاقاتی که از سرگذرانده نشد.
اعداد چه میگوید؟
جداول گمرک نشان میدهد امسال در شش ماهه اول ۳۷۷هزار تن بنزین به ارزش ۱۳۷میلیون دلار صادر شده است. این عدد معادل ۵۰۹میلیون لیتر است. با محاسبه ارز بهدستآمده از صادرات بنزین بر مبنای لیتر، قیمت هر لیتر بنزین صادراتی در سال جاری ۲۶.۹سنت برآورد میشود.
این اعداد برای سال گذشته نیز قابل محاسبه است. سال گذشته یک میلیون و ۹۳۱ هزار تن بنزین به ارزش ۷۳۱ میلیون دلار صادر شده است. این عدد معادل دو میلیارد و ۶۰۹ میلیون لیتر بنزین است. با محاسبه ارز بهدستآمده از صادرات بنزین برمبنای لیتر قیمت هر لیتر بنزین صادراتی در سال گذشته ۲۸سنت برآورد میشود. ارزش ریالی صادرات بنزین در سال گذشته ۱۶هزار و ۳۲۶میلیارد تومان و در ششماهه امسال سههزار و ۳۹۶ میلیارد تومان بوده است. با توجه به اینکه در این یکسالونیم، بنزین را نصف قیمتهای فوب فروختهایم تقریبا باید رقمی دوبرابر این اعداد برای کشور درآمد حاصل میشد. بهعبارت دیگر طی یکسالونیم گذشته چیزی حدود ۱۹هزار میلیارد تومان به کشورهای همسایه یارانه سوخت دادهایم.
مقصر دولت قبل است
وقتی صحبت از ارزانفروشی بنزین مطرح میشود مسئولان میگویند این تعهدیست که دولت قبل داده است و ما فقط اجرا کردهایم.
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی به فارس میگوید: تعهدات صادرات بنزین از دولت قبل ایجاد شده بود که طبیعتا قیمت بنزین در آن دورهها متفاوت از وضعیت فعلی است و این موضوع در آمار گمرک تاثیرگذار بوده است. متاسفانه دولت قبل بدون توجه به ظرفیتهای تولید در پالایشگاههای کشور، برنامههای دستوری را برای صادرات بنزین تعریف کرده بود.
سالاری اضافه میکند: تعهدات صادرات بنزین از دولت قبل در سالهای ۱۳۹۹ و حتی ۱۴۰۰ ایجاد شده بود که طبیعتا قیمت بنزین در آن دورهها متفاوت از وضعیت فعلی است، مثلا در آن زمان محمولههایی با قیمت تنی ۲۳۵ دلار فروخته شده بود که خب عدد پایینی نسبت به وضعیت فعلی قیمت بنزین است. توجه داشته باشید که در این قراردادها، قیمت ثابت و نه شناور در نظر گرفته شده بود و بهصورت نقدی هم در همان زمان پرداخت شده بود. این موضوع باعث شد که ما مجبور شویم در این دولت بنزین را در قیمتهای ۲۰۰ تا ۴۰۰ دلاری تحویل بدهیم، درحالیکه قیمت فعلی روی تنی ۸۰۰ دلار بود. در نتیجه تسویه کردن قراردادهای قبلی و تحویل بنزین در آمار گمرک هم تاثیرگذار بوده است و باعث شده میانگین قیمت افت پیدا کند، نه اینکه ارزانفروشی شده باشد.
محموله گمشده، پیدا نشد
صادرات بنزین روند سادهای ندارد. این محموله نیز در بازارهای خاکستری به فروش میرسد. آبانماه پارسال بود که گم شدن ۵۰۰ میلیون دلار ارز حاصل از صادرات بنزین خبرساز شد. طبق گزارش تابناک محمد ذوالفقاری، با همراهی جریان خاصی در دولت دوازدهم قراردادی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به بهانه فروش محموله بنزین با شرکت پالایش و پخش بست.
جالب اینجاست که این جوان ۳۷ ساله در سال ۹۷ به اتهام اخلال در نظام اقتصادی دستگیر شده بود و تعداد بالایی شاکی خصوصی داشت. او بعد از آزادی از زندان به بهانه فروش محموله بنزین کشور در شرایط تحریم قراردادی ۵۰۰ میلیون دلاری با شرکت پالایش و پخش امضا کرد، اما بعد از صادرات بنزین، پول بنزین را دیگر به شرکت پالایش و پخش پس نداد.
حالا چهارسالی از این موضوع میگذرد، اما دیگر آماری از محموله موردنظر منتشر نشده و آمارهای گمرک هم نشان میدهد بنزینهای صادراتی ایران، ارزانفروشی میشود.
وضعیت نامعلوم تولید
محدودیتهای کرونا که برداشته شد، پمپبنزینها دوباره شلوغ شدند. طبق اعلام مدیر تامین و توزیع شرکت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، متوسط مصرف روزانه بنزین در سال ۱۴۰۱ به ۱۰۲ میلیون لیتر رسید. این رقم نشان میدهد که مصرف بنزین نسبت به سال قبل حدود ۲۴ درصد افزایش پیدا کرده است.
افزایش شدید مصرف سوخت در کشور باعث شده تا گمانهزنیهایی در رابطه با توان تولید بنزین مطرح شود و بهنظر میرسد در حال حاضر تولید و مصرف سوخت در کشور به نوعی برابر است و اگر توان تولید افزایش پیدا نکند یا مصرف مدیریت نشود، احتمالا ناچار به واردات بنزین از کشورهای همسایه میشویم. سعید مداحمروج، مدیر هماهنگی و نظارت بر عملیات شرکت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی هم احتمال واردات بنزین را تایید کرده است.
از میزان تولید بنزین آمار دقیقی وجود ندارد، اما فعالان حوزه انرژی عقیده دارند نهایت ظرفیت تولید بنزین در کشور روزانه ۱۰۷ میلیون لیتر است. تولید این مقدار بنزین در کشور در شرایطی امکانپذیر است که تمام ظرفیت تولید بهکار گرفته شود. اما شنیدهها حاکی از مشکلات در برخی از تجهیزات تولید بنزین در کشور است.
(چاپ در شماره ی ۱۱۴۰ روزنامهی یادگار امروز
مورخ ۱۵ آذر ۱۴۰۱)
دیدگاه ها