تردید در اصل یارانه‌ها و کوپن

(مریم فکری/ گروه اقتصادی یادگار امروز)

در حالی اجرای آزمایشی طرح کالابرگ در استان هرمزگان آغاز شده است که به اعتقاد برخی از کارشناسان، دولت بهتر است به جای تمرکز روی چنین طرح‌هایی، روی تورم و رفع تحریم‌ها تمرکز داشته باشد. براساس اعلام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، طرح کالابرگ الکترونیکی به صورت آزمایشی در استان هرمزگان شروع شده و بازتاب خوبی از آن گرفته شد.

به گفته صولت مرتضوی، به محض اینکه بستر آن فراهم شود، طرح کالابرگ الکترونیکی را به صورت آزمایشی اجرا می‌کنیم.

وی در عین حال اعلام کرد: استفاده از کالابرگ اختیاری است یعنی کسانی که خواستند می‌توانند از کالابرگ و کسانی که مایل نبودند، می‌توانند از مبلغ نقدی آن استفاده کنند.

گفتنی است سازوکار اجرای این طرح این است که کارت الکترونیکی افراد معادل مبلغ یارانه شارژ می‌شود و افراد در یک بازه زمانی مشخص مختار هستند با این کارت، پروتئین خرید کنند یا اینکه زمانی که یارانه به حساب افراد واریز می‌شود، پول آن را برداشت کنند.

در همین رابطه، حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار درباره طرح کالابرگ گفت: صحبت درباره تخصیص یارانه‌هاست. یارانه‌ها به طور معمول یا نقدی یا غیرنقدی است.

وی افزود: ما شاید کار کارشناسی دقیق و درستی را در خصوص یارانه‌ها در کشور انجام ندادیم و همیشه به دلایلی از دوران جنگ یاد می‌کنیم که ارائه کوپن روش موفقی بوده است.

این کارشناس بازار کار تصریح کرد: درست است که آن زمان در شرایط سختی قرار داشتیم که کوپن‌ها توزیع ارزان عمومی مردم را به نسبتی که بتواند شرایط را برای مردم به لحاظ حداقل معیشت تامین کند، موفق بود. اما توجه کنید که شرایط متفاوت است.

حاج‌اسماعیلی عنوان کرد: آن زمان نیازها و شرایط مردم و رویکردهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مردم کاملا با این دوره یا حداقل دو دهه اخیر متفاوت بود.

وی تاکید کرد: این‌که فکر کنیم اگر یارانه‌ها را در قالب کوپن به مردم ارائه کنیم‌، حتما موفق‌تر خواهد بود، محل تردید است.

این کارشناس بازار کار با بیان این‌که من فکر می‌کنم اصل یارانه‌ها به دلیل شرایط خاص اقتصادی محل تردید است، گفت: باید قبول کنیم که یارانه در کشور ما طی ۱۰، ۱۵ سالی که اجرا شده، ناموفق بوده است.

حاج‌اسماعیلی افزود: شرایط اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی حاکم بر کشور که این روزها شاید خیلی نمود جدی‌تری در کشور دارد، نشان می‌دهد که مردم شرایط سختی دارند و این روش‌ها موفق نبوده است.

وی عنوان کرد: اگر ما خیلی دقیق بخواهیم به نگاه‌ها و نظرات کارشناسی از ابعاد مختلف در خصوص اعتراضات و انتقادات دو ماهه اخیر به خصوص توجه کنیم، می‌بینیم که عامل اصلی مشکلات کشور و نارضایتی مردم، جنبه‌های اقتصادی دارد.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: این نشان می‌دهد که حمایت‌ها و به خصوص پرداخت سوبسیدها و یارانه‌ها کاملا ناموفق بوده و نتوانسته مشکلات مردم را حل کند.

حاج‌اسماعیلی در ادامه گفت: آنچه که می‌خواهم در این مساله توجه جدی داشته باشم، این است که اکثر جمعیت کشور حقوق‌بگیر هستند؛ حقوق‌بگیرانی که شامل کارمندان، کارگران و بازنشستگان می‌شوند. عمده کسانی هم که امروز مشکلات جدی اقتصادی دارند، همین طبقه حقوق‌بگیران و بازنشستگان هستند.

وی افزود: زمانی که یارانه‌ها در ابتدا اجرا شد، بخش زیادی از حقوق‌بگیران جزو طبقه متوسط در کشور بودند و یارانه دریافت نمی‌کردند، اما براساس آمارهای رسمی کشور که جمعیت کشور را به ۱۰ دهک تقسیم‌بندی کرده، اکنون ۹ دهک کشور از ۱۰ دهک واجد شرایط حمایت‌های سوبسیدی و یارانه‌ای در حوزه اقتصاد هستند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: این نشان می‌دهد که اکثریت جمعیت کشور دچار فقر نسبی و نیازمند حمایت هستند و طی این ۱۵، ۱۶ سال گذشته روش‌هایی که در خصوص پرداخت یارانه و حمایت‌های اقتصادی از این گروه‌ها صورت گرفته، کاملا ناموفق بوده است.

حاج‌اسماعیلی افزود: این‌که‌ دولت روش را عوض کند و تبدیل به کوپن کند، شرایط را عوض نمی کند. چون آنچه که ما از آن غفلت کردیم و کمتر در نظرات کارشناسی و بازنگری و حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی در خصوص سوبسیدها و یارانه‌ها در نظر گرفتیم، نگاه‌ها و نیازهای جدیدی است که مردم متناسب با شرایط اجتماعی فعلی و شرایط جدید جهانی نیاز دارند و آن را باید برای آن‌ها تامین کنیم. ما فکر می‌کنیم الان دوران جنگ هست و مردم همان کالاهای اساسی را نیاز دارند و اگر آن‌ها را تامین کنیم، مشکلات برطرف می‌شود. واقعا این نیست. اگر فکر کنیم ما مثل زمان جنگ می‌توانیم با کوپن مشکلات اقتصادی مردم را که معیشت ضرورت و پایه اصلی است، ساده‌انگارانه است.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۳۸ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۱۳ آذر ۱۴۰۱)