معلمان بی‌انگیزه!

(سولماز خوان/ گروه جامعه یادگار امروز)

پایه و اساس هر جامعه‌ای وابسته به تعلیم و تربیت افراد آن جامعه است و شکل‌گیری شخصیت نسل جدید به عوامل مختلف درونی و بیرونی بستگی دارد و از طرفی عوامل مختلفی در تربیت موثر هستند که هر یک در جای خود مهم بوده و دارای درجه خاصی از تاثیر هستند. در میان این عوامل مختلف بیشترین تاثیر در تربیت به خانواده و مدرسه برمی‌گردد در واقع این دو، شخصیت هر فرد را شکل می دهند. اکنون سوالی که مطرح می‌شود این است که آموزش‌های ضروری برای مثال با هدف نهادینه‌سازی مسئولیت اجتماعی در دانش‌آموزان، از چه طریقی محقق می‌شود؟

بسیاری از نظام‌های آموزشی جهان کلید موفقیت این موضوع را در دستان معلمان و مربیان، می‌بینند، چراکه در تمامی نظام‌های آموزشی مدرسه رکن اصلی تعلیم و تربیت است. معلمان نیز مربی و الگوهای با نفوذ تعلیم و تربیت هستند. بنابراین می‌توان گفت که شغل معلمی یکی از حساس‌ترین و پرمسئولیت‌ترین شغل‌های جامعه است. بنابراین نظام آموزش و پرورش یکی از سازمان‌های مهم است که در پرورش و رشد اجتماعی افراد، نقش کلیدی دارد. از این رو نحوه عملکرد این نهاد در فرایند رشد اجتماعی و پرورش همه‌جانبه قابلیت‌های دانش‌آموزان، عاملی موثر است.

از آن‌جا که مسئولیت‌پذیری بخش مهمی از رشد اجتماعی افراد است و از سوی دیگر پرورش روحیه مسئولیت‌پذیری نیز از اهداف اجتماعی آموزش و پرورش ایران است، لازم است به این جنبه از ویژگی‌های دانش‌آموزان در نظام آموزشی، توجه بیشتری شود. چرا که مسئولیت‌پذیری اجتماعی میزان تعهد و حس تعلق فرد را نسبت به سایر افراد جامعه نشان می‌دهد و یک نوع احساس تعهد و التزام درونی در قبال جامعه و دیگران است که توام با الزام اخلاقی در فرد و در جهت تعالی و رشد جامعه، رخ می‌دهد.

مربیان بی‌انگیزه هستند

اصغر باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این‌که آیا نوجوانان ما بی‌انگیزه هستند، اظهار کرد: در این‌باره می‌توان گفت مربیان بی‌انگیزه هستند، ولی بچه‌ها خیلی انگیزه دارند. این‌که نوجوان بی‌انگیزه باشد بستگی به این دارد که در چه مسائلی بی‌انگیزه است. نوجوانان در یک سری مسائل، باانگیزه و در یک سری مسائل کم‌انگیزه هستند. مدت‌هاست که به آموزش و پرورش به ویژه به بخش پرورشی توجه ویژه‌ای نشده است، این اشکال است که نیروی انسانی به روز نشده و آن‌ها را تحت حمایت‌های فکری، معنوی، ارتقای توانمندی‌های حرفه‌ای قرار ندادیم.

وی اضافه کرد: در کشور حدود ۱۱۴ هزار مدرسه داریم که از این تعداد مدرسه، حدود ۴۰ هزار مدرسه مربی تربیتی دارند و امسال ۷ هزار نفر از این تعداد بازنشسته می‌شوند؛ البته از این تعداد مربی پرورشی حدود ۵۰ درصد بالای۲۰ سال سابقه دارند و ما هیچوقت این نیرو را به روز نکردیم و این موضوع باعث بی‌انگیزگی دانش‌آموزان می‌شود.

باقرزاده درباره چاره‌اندیشی پیرامون این چالش، گفت: برخی از مربیانی که در مدرسه بودند، به جهت این‌که با مخاطب روز ارتباط نگرفتند، شناختشان از مخاطب نوجوان و نیازهای روز آنان دچار اشکال شده و در توانمند کردن خود در ارتباط موثر با آنان، از بچه‎ها عقب مانده‎اند. این امر حداقل در ۱۵ سال اخیر اتفاق افتاده است که مربیان خود را به روز نکرده و با بچه‎ها همسو نشده‎اند.

وی ادامه داد: در حال حاضر مهم‎ترین کار این است که بشنویم؛ زیرا شنیدن راه ارتباط است. با ایجاد بستر گفت‎وگو و شنیدن حرف‎های دانش آموزان، با دغدغه‎های آنان آشنا شده و نیازهایشان را درک می‎کنیم.

باقرزاده در پاسخ به این‌که آیا ۱۵ سال حرف‎های بچه‎ها شنیده نشده است؟ افزود: این حرف‎ها کم شنیده شده است؛ البته این ۱۵ سال تقریبی است اما در ۲ سال اخیر این اتفاق تشدید شده است. تقریبا بیش از ۲۸ ماه بچه‎ها حضور فیزیکی در مدرسه نداشتند و ارتباط مستمر حضوری در این مدت خیلی کم بوده است.

وی بیان کرد: آمار و اطلاعات نشان می‎دهد که نه تنها آموزش و پرورش بلکه کل دنیا این امر را تجربه کرده است؛ البته دنیا مدارس را تعطیل نکرد، اما ایران را متقاعد کرد که مدارس را به طور کامل غیرحضوری کند در حالی که مدارس در هیچ جای دنیا به طور کامل غیرحضوری نشد و تمام آسیب‎های اجتماعی در این مدت تشدید شد.

«مدرسه، اولیاء و رسانه» در تربیت دانش‌آموز تاثیرگذار هستند

وی ۳ رکن اصلی «مدرسه، اولیاء و رسانه» را در تربیت تاثیرگذار دانست و خاطرنشان کرد: باید دید ارتباط این ۳ دسته با بچه‎ها به چه نحوی است. خانواده‎ها می‎گویند ما بچه‎ها را کم درک می‎کنیم و نمی‎توانیم خوب با آنان ارتباط و تعامل برقرار کنیم. در بخش رسانه نیز می‎بینیم رسانه‎های خاصی با بچه‎ها ارتباط عمیق دارند مثلا در این روزها می‎شنویم که می‎گویند رسانه بازی‎های رایانه‎ای با بچه‎ها ارتباط گرفته که یک رسانه قوی است و عامل دیگر که مدرسه است؛ این ۳ بخش در این مدت دچار آسیب شد.

باقرزاده گفت: براساس اعلام وزارت فرهنگ و ارشاد در حدود ۳۹ میلیون نفر بازی رایانه‎ای می‎کنند که باید پژوهشی صورت بگیرد و متوجه شویم از این تعداد چه میزان دانش‌آموز هستند. پژوهش‎های ما می‎گوید در طول۱۰ سال گذشته، آسیب‎هایی که بچه‎ها دچار آن هستند، هرسال یک درصد افزایش داشته است، اما در دو سال اخیر کرونایی، این میزان در هر سال ۲ درصد بوده و افزایشی شده است. معتقدیم باید ارتباط خود را با بچه‎ها برقرار کنیم و متوجه نیاز و منظور آنان باشیم.

وی با بیان این‌که ما در وزارت آموزش و پرورش اشکالات را احصا کرده و به عهده می‎گیریم، تاکید کرد: اخبار خوبی در حوزه پرورشی خواهیم داشت؛ اگر میدان عمل و ابراز وجود مناسب برای دانش آموزان فراهم شود بخشی از این مشکلات حل خواهد شد.

بچه‎ها پر از سوالات متفاوت هستند

باقرزاده ادامه داد: به کانون‎های فرهنگی-تربیتی اعلام کردیم فضاهای دورهمی دوستانه برای بچه‎ها فراهم کنند. بچه‎ها اکنون پر از سوالات متفاوتی هستند که ما کمتر به آنان توجه کردیم؛ اگر برای این افراد فضا باز شود سوالات آنان پاسخ داده می‎شود.

وی افزود: وظیفه آموزش و پرورش تولید و طراحی بازی نیست؛ بنیاد و مجموعه‎های فرهنگی وجود دارد که بازی‎ها را طراحی می‎کنند. اولویت‎هایی وجود دارد که اگر پایه‎های آن درست شود برخی از مشکلات نیز حل خواهد شد.

باقرزاده تصریح کرد: باید مربیان را که بسیار زحمت می‎کشند با انگیزه و توانمند کنیم؛ تاکنون دوره‎های توانمندسازی این مربیان مجازی بود اما اکنون ۶ هزار نفر از این عزیزان را به صورت حضوری دعوت می‎کنیم و آنان را با موضوعات تربیتی مهم از جمله بازی آشنا خواهیم کرد.

معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش اشاره کرد: فرآیند تربیت یک فرآیند تاثیرگذار است که جوشش دانش‌آموز از درون است. وقتی بتوان فضای حقیقی را برای بچه‎ها فراهم کنیم آنان بازی را کنار می‎گذارند و وارد یک فضای تربیتی می‎شوند.

وی خاطرنشان کرد: تربیت در فضای مجازی یک نوع مرعوب شدن در فضای مجازی است وقتی فرد را در این فضا رها کنیم زیست‌بوم آن را تغییر دادیم، در حالی‌که می‎توانیم میدان زندگی او را تغییر دهیم. فرد باید در فضا و میدان حقیقی زندگی کند تا از فضای مجازی بیرون بیاید.

باقرزاده اظهار کرد: باید به این سوال جواب دهیم که چه کسی باید محصولات فرهنگی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد؟ آیا این امر وظیفه آموزش و پرورش است؟ آموزش و پرورش و معاونت پرورشی وظیفه دارد شرایط تربیتی را برای بچه‎ها در مدارس و حتی در خارج از مدرسه فراهم کند؛ در این امر شکی نیست.

وی گفت: حضور مشاور تربیتی در مدارس برای بچه‎ها لازم است، اکنون در مدارس حدود ۱۳ هزار مشاور داریم. براساس قانون احیای معاونت پرورشی، باید به هر ۱۵ نفر یک ساعت مشاور اختصاص دهیم، و هنوز حدود ۳۹ هزار مشاور برای نیل به این هدف کمبود داریم.

وی اضافه کرد: دانشگاه فرهنگیان مهم‎ترین محل برای تامین نیروی انسانی آموزش و پرورش است، از این رو درخواست داریم این ظرفیت بالا برود و هرساله بتوانیم تعدادی دانشجو در رشته‎های مشاوره بگیریم تا برای ورود به مدارس تربیت شوند.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۱۲۰ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۲۲ آبان ۱۴۰۱)