زندگی زیر سایه استرس

(رقیه نوری/ گروه جامعه یادگار امروز)

همه افراد برای زندگی بهتر و سازگاری و تطابق با محیط و جامعه نیاز به داشتن سلامت روان دارند و اصول بهداشت روانی، به فرد و جامعه کمک می‌کند تا در راستای سلامت روان قدم برداشته و احساس آرامش و امنیت درونی را به خود و دیگران هدیه دهند. در دوران پاندمی کرونا، به دلایل مختلف از جمله ایجاد محدودیت‌ها، قرنطینه، تحریم‌ها، ابهامات، انتظار آسیب ویروس، شایعات گسترده فضاهای مجازی، کاهش روابط فردی و اجتماعی، بروز مشکلات شغلی و مالی، تعطیلی کسب و کارها، تعطیلی دانشگاه‌ها و مدارس، فشار روانی زیادی بر جامعه تحمیل شده است. این وضعیت بر تمامی ابعاد زندگی از جمله سبک زندگی، فرهنگ، سنت‌ها، روابط اجتماعی، خانوادگی و فردی، خواسته‌ها، نیازها و خلقیات اثرات انکارناپذیری گذاشته است. آسیب‌دیدگان، داغدیدگان سوگ کرونا، کادر درمان، بهبود یافتگان و…، به عنوان گروه‌های در معرض خطر، درصد قابل توجهی از افراد جامعه را تشکیل می‌دهند.

ضرورت اجرایی شدن قانون سلامت روان

لیلا رازقیان جهرمی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در واکنش به افزایش اختلالات روانی در دوران کرونا، گفت: با توجه به شیوع اختلالات روانپزشکی در دوران کرونا نیاز به برنامه ریزی و قانون گذاری توسط دولت با همکاری متخصصین این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود.

وی با بیان اینکه در ایران مانند همه نقاط جهان در چند سال گذشته و با شیوع کرونا اختلالات اضطرابی و افسردگی در صدر شیوع بیماری‌های روانپزشکی قرار گرفته است، افزود: برای کمک به افراد جامعه و در جهت کاهش مشکلاتِ روانپزشکی نیاز به حمایت و همکاری نهادهای دولتی داریم و برای ارائه خدمات سلامت روان ابتدا باید در شبکه‌های بهداشتی به آموزش جمعیت عمومی در حوزه سلامت روان پرداخت و سپس افراد را غربالگری کرده و از کسانی که به خدمات درمانی نیاز دارند، حمایت کرد.

وی، ضرورت اجرایی شدن قانون سلامت روان را مورد تاکید قرار داد و گفت: حدود ۱۵ سال قبل قانون سلامت روان تدوین شد تا به عنوان لایحه سلامت روان برای تصویب نهایی به مجلس و دولت ارسال شود. پس از تصویب این قانون لازم است نهادهای مختلف از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی، آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، صدا و سیما، نظام پزشکی، سازمان ورزش و جوانان، سازمان‌های بیمه گر و سایر نهادها با یکدیگر در تعامل باشند تا این قانون اجرایی شود.

به گفته رازقیان جهرمی، ضروری است سازمان صدا و سیما به تولید برنامه‌های سلامت محور در حوزه روانپزشکی بپردازد و از این ظرفیت در جهت تشریح موضوع سلامت روان استفاده کند. همچنین آموزش و پرورش در تدوین دستورالعمل استاندارد برای پیشگیری از مشکلات سلامت روان باید با متخصصین این حوزه همکاری نموده و عوامل خطر مرتبط با بروز اختلالات روانپزشکی و اعتیاد را در بین دانش آموزان شناسایی کند و از طریق برگزاری کمپین‌های آموزشی با موضوع سلامت روان، بیش از قبل فعال باشد و معلمان را با موضوع ارتقا شیوه‌های زندگی سالم آشنا کند و به طور زنجیره‌ای از آنها بخواهد آموزش‌های فراگیری شده را با دانش آموزان و خانواده‌های آنها انتقال دهند.

آسیب‌های روانی جامعه با شیوع کرونا سیر افزایشی دارد

علی اسدی، معاون دفتر سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، گفت: پس از شیوع ویروس کرونا میزان آسیب های روانی جامعه از قبیل اضطراب، استرس و افسردگی سیر افزایشی دارد.

وی افزود: اختلالات روانپزشکی شامل مواردی چون افسردگی، اضطراب و اقدام به خودکشی است که به عنوان بیماری شناخته می شوند و ضرورت دارد مبتلایان به این نوع از اختلالات دوره های درمانی دارویی و غیر دارویی را سپری کنند.

وی اظهار داشت: افسردگی و اقدام به خودکشی در میان اختلالات روانپزشکی به‌ویژه در مناطق غربی کشور به دلیل شرایط زندگی و محرومیت بسیار شایع است و البته دوران همه گیری کرونا نیز باعث ایجاد مشکلات اقتصادی و  اجتماعی جامعه شد که در افزایش این اختلالات تاثیر گذار بوده است.

اسدی ادامه داد: بعد از شیوع ویروس کووید ۱۹ میزان آسیب های روانی، افسردگی، اضطراب و استرسی افراد جامعه افزایش داشته است و هفته سلامت روان (۱۸ تا ۲۴ مهر) فرصتی است که با اطلاع رسانی و آموزش از طریق شبکه های بهداشتی و درمانی کشور، گروه‌های سنی مختلف را با مسایلی که در ارتقای سلامت روان موثر هستند، آشنا کرد.

به گفته وی، شعار امسال سازمان جهانی بهداشت با عنوان «سلامت روان و به زیستی همگانی را در اولویت قرار دهید» تعیین شده است که دولت ها را مخاطب قرار داده و به آن‌ها توصیه می کند سلامت روان همگانی را مدنظر قرار دهند.

اسدی افزود: به همین منظور کتابچه ای به زبان ساده و  قابل فهم برای عموم جامعه از سوی وزارت بهداشت تدوین و در اختیار دانشگاه های علوم پزشکی قرار داده شده است تا به این شیوه بتوانند نسبت به اطلاع رسانی و آموزش عمومی در مورد روابط سالم با خانواده و فرزندان، راهکارهای کاهش استرس و اضطراب، پیشگیری از وسواس و سایر اختلالات برای افراد جامعه اقدام کنند.

وی با اشاره به اینکه غربالگری سلامت روان در کشور انجام می شود، اظهار داشت: غربالگری سلامت روان به عنوان یک خدمت در نظام شبکه بهداشتی و درمانی کشور وجود دارد و از طریق مراکز جامع خدمات سلامت و پایگاه های سلامت افراد به صورت رایگان غربالگری شده و پرونده الکترونیک برای آنها تشکیل می شود؛ ضمن اینکه در صورت وجود اختلالات روانپزشکی توسط پزشکان عمومی آموزش دیده درمان‌های دارویی و غیردارویی به آن‌ها ارایه می شود.

اسدی تاکید کرد: در این مراکز مهارت فرزندپروری، تاب‌آوری و خودمراقبتی نیز به صورت رایگان ارایه می شود و کیفیت ارایه خدمات استاندارد است.

وی همچنین با اشاره به اینکه قانون سلامت روان در انتظار تصویب دولت است، تصریح کرد: پیش‌نویس این قانون تهیه شده و برای تصویب به دولت ارایه شده، امید است هر چه سریع‌تر توسط دولت و سپس مجلس تصویب و اجرایی شود.

«سلامت روان» در وزارت بهداشت مغفول است

دکتر محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با انتقاد از نبود ساختارهای لازم برای ارتقای سلامت روان جامعه در قالب سیاست‌ها، قوانین و برنامه ریزی‌ها انتقاد و اظهار کرد: مسئله سلامت جسم در وزارت بهداشت بسیار مورد توجه است به طوری که ما از این نظر در منطقه سرآمد هستیم اما بحث سلامت روان در وزارت بهداشت مغفول است و این درحالیست که اهمیت سلامت روان از سلامت جسم هم بالاتر است.

وی با تصریح بر اینکه نظام سلامت، محور درمان محور است نه پیشگیری محور گفت: ما در حوزه آموزش، غربالگری و آموزش مهارت‌ها برنامه‌ای نداریم.

حاتمی همچنین با انتقاد از اینکه بودجه پیشگیری در بودجه سلامت وزارت بهداشت کمتر از یک درصد است، افزود: ما از نظر شاخص‌های عدالت سلامت روان باید به استانداردهای نسبی در تربیت نیروی انسانی برسیم.

وی با بیان اینکه شهرهای کوچک و اقشار کم درآمد از خدمات روانشناسی و مشاوره محروم هستند، گفت: سازمان تلاش‌های زیادی کرده تا مردم از طریق بیمه پایه و تکمیلی از خدمات روانشناسی استفاده کنند که خوشبختانه رئیس جمهور دستور دادند این موضوع اجرایی شود و منتظریم این قضیه اتفاق بیفتد و آحاد مردم بتوانند از خدمات استفاده کنند.

حاتمی همچنین از حذف بخش مصاحبه از دستور کار سازمان نظام روانشناسی خبر داد و بیان کرد: تصمیم بر این شده که آزمون صلاحیت حرفه‌ای را جایگزین مصاحبه برای ورودی‌های جدید در کمیسیون‌های تخصصی کنیم ضمن اینکه محتوای آزمون هم نظری نیست و بلکه مراجعه محور و بر محور اطلاعات عملی داوطلبان است.

گفتنی است؛ در ایران ۱۸ تا ۲۴ مهر به نام هفته بهداشت روان نامگذاری شده و عمده ترین اهداف برنامه های این مناسبت ارتقاء، افزایش آگاهی، تغییر و اصلاح نگرش مردم نسبت به مسائل بهداشت و روان است. نقش سیاست گذاران بر تحقق عدالت در سلامت، نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه، رویکردی عدالت محور برای دسترسی به خدمات سلامت روان، سلامت روان و بهزیستی همگانی در دوران پساکرونا، تاثیر روابط سالم والدین و فرزندان در تحکیم خانواده، سلامت معنوی و پیشگیری از بیماری‌های روانپزشکی، نقش سازمان‌های مردم نهاد و انجمن‌های علمی در ارتقای سلامت روان و بهزیستی جامعه و خودمراقبتی و نقش آن در ارتقای سلامت روان جامعه روز شمار هفته سلامت روان از جمله محورهای هفته بهداشت روان است که از سوی وزارت بهداشت،اعلام شد.

(چاپ در شماره‌ ی ۱۰۹۵ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۲۳ مهر ۱۴۰۱)