برای تن سوخته جنگلهای کشور باید تدبیر کرد؛
(زهرا آویژگان / گروه جامعه یادگار امروز)
آتشسوزی که یکی از عوامل تخریب جنگل محسوب میشود، خسارات اقتصادی، آلودگیهای زیستمحیطی و صدمه به جان و مال انسانها را در پی دارد. طی سالهای اخیر آتشسوزی در جنگلهای ایران بخش وسیعی از این اکوسیستمهای ارزشمند را نابود کرده است. با توجه به اینکه ایران جزء کشورهای کمجنگل جهان محسوب میشود، بررسی پیامدهای آتشسوزی در جنگلهای ایران و شناخت روشهای مقابله با آنها بهمنظور ارائه راهکاری برای کاهش این آتشسوزیها ضروری است. آتشسوزی در جنگلهای ایران علاوه بر خسارتهای اقتصادی و آلودگیهای محیط زیستی، در از بین بردن گونههای گیاهی و جانوری منحصربهفرد این جنگلها، کاهش تنوع زیستی و کاهش ارزش کیفی گونههای گیاهی صنعتی نیز تأثیر مهمی داشته است. بهعلاوه آتشسوزیهای اخیر در جنگلهای ایران باعث افزایش انتشار گازهای گلخانهای نیز شده است که خود نقش مهمی در گرمایش این اکوسیستمها و افزایش وقوع آتشسوزیهای متعاقب در این جنگلها داشته است. وجود این پیشزمینه بههمراه آتشسوزیهای عمدی و غیرعمدی انسانی در این اکوسیستمها، وقوع آتشسوزیهای مکرر در جنگلهای ایران را دو چندان کرده است، بنابراین طراحی و توسعه روشهای مقابله مؤثر با این آتشسوزیها بهصورت پیشگیرانه و عملیاتی ضروری بهنظر می رسد. در این زمینه روشهای متعددی از مدلسازی خطر وقوع و گسترش آتشسوزی با استفاده از فناوریهای سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی توسعه یافتهاند که نقش مؤثری در پیشبینی و پیشگیری از این حریقها دارند.
کاهش ۹۲ درصدی آتشسوزی جنگلها نسبت به سال گذشته
علی محمدیمقدم، قائم مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درباره آتشسوزیهای شش ماه گذشته در جنگلها و مراتع اظهار کرد: آتشسوزی یکی از حوادث غیرمترقبه است که در عرصههای طبیعی اعم از جنگل و مرتع رخ میدهد و به استناد تبصره ماده ۴۷ قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع هنگام آتشسوزی همه دستگاههای دولتی اعم از کشوری و لشکری موظف هستند با کلیه وسایل ممکنه که در اختیار دارند در آتشنشانی کمک کنند و خوشبختانه تاکنون تعامل دستگاههای دولتی، حضور و مشارکت مردم بسیار خوب و در شش ماه اول سال جاری سطح آتشسوزیها کاهش یافته است.
وی ادامه داد: در شش ماه اول سال جاری حدود ۵۵۲ فقره آتشسوزی در سطح ۱۹۷۵ هکتار رخ داد که نسبت به شش ماه اول سال گذشته که ۱۴۷۹ فقره آتشسوزی در سطح ۲۳هزار و ۵۰۵ هکتار رخ داده بود بنابراین امسال ۹۲ درصد کاهش سطح آتشسوزی داشتیم.
به گفته قائم مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری نمیتوان دلیل آتشسوزیها را تنها به گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی تعمیم داد چرا که امسال با توجه به افزایش گرمایش زمین کاهش آتشسوزیها را شاهد بودیم. آتشسوزیها علاوه بر عوامل طبیعی به عوامل انسانی نیز بستگی دارد که سهم بیش از ۹۰ درصد آتشسوزیها برای عوامل انسانی است که در برخی مواقع سهوی و در برخی مواقع نیز عامدانه رخ میدهد.
وی ادامه داد: بیشتر آتشسوزیها سهوی هستند که به دلیل عدم رعایت نکات ایمنی، روشن کردن آتش توسط گردشگران و دامداران در عرصه منابع طبیعی رخ میدهد چرا که آتش را خاموش نمیکنند و محل را ترک میکنند و بعد از ظهر با وزش باد این آتش به عرصه منابع طبیعی سرایت میکند و سطح وسیعی دچار آتشسوزی میشود.
محمدی مقدم از آتش زدن «پسچر» اراضی کشاورزی به عنوان یکی دیگر از عوامل آتشسوزی نام برد و گفت: آتش زدن پسچرهای کشاورزی به دلیل از بین بردن «میکرو ارگانیزهایی» که در خاک وجود دارد، از نظر علمی مضر است چرا که موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی میشود و متاسفانه بسیاری از کشاورزان به دلیل ناآگاهی با سوزاندن پسچرها هم به محصولات خود و هم به اراضی ملی آسیب میزنند.
پیشبینی آتشسوزی جنگلهای شمال کشور در نیمهدوم سال
وی تاکید کرد: بسیار اشتباه است که اگر گمان کنیم در نیمهدوم سال دیگر آتشسوزی نخواهیم داشت چرا که در نیمه اول سال بیشتر آتشسوزیها در زاگرس و در نیمه دوم سال نیز در جنگلهای شمال کشور رخ میدهد. شاید در زاگرس آتشسوزی نداشته باشیم و یا بندرت رخ دهد ولی در شمال کشور حتما آتشسوزی پیشبینی میشود.
قائم مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری درباره اقداماتی که تاکنون برای کاهش آتشسوزیها انجام شده است، گفت: در سال جاری برای کنترل آتشسوزیها مبنای کار پیشگیری است. تشکیل گروههای گشت، مراقبت، کشیک اطفای حریق در جنگلبانیها، بخشها و ادارات منابع طبیعی شهرستانها و کل مناطق کشور و تشکیل گروههای شبانهروزی پیشگیری و اطفای حریق فعالیتهای موثری بوده است که در سال جاری برای کنترل و کاهش آتشسوزیها انجام شد.
وی ادامه داد: از تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی نمیتوان به عنوان عامل اصلی آتشسوزی جنگلها یاد کرد چراکه طی ۱۰ سال اخیر در کشور خشکسالی داشتیم ولی با مشارکت مردم و آمادگی نیروهای عمل کننده ستاد بحران نسبت به سال گذشته کاهش سطح آتشسوزی محقق شد.
برای اطفای حریق با کمبود نیرو و تجهیزات مواجهیم
محمدی مقدم با اشاره به کمبود تجهیزات اطفای حریق و نیروی انسانی اظهارکرد: در تمام نقاط دنیا به ازای هر ۱۰۰۰ هکتار یک نیروی حفاظتی وجود دارد ولی در ایران از هر ۱۰هزارهکتار یک نیروی حفاظتی مراقبت میکند و امکانات اولیه همچون دمنده، فلکس بک و موتورسیکلت – که نیروها خود را بتوانند به محدوده آتشسوزی شده برسانند- بسیار محدود است.
وی با اشاره به صعبالعبور بودن مناطق جنگلی، ادامه داد: هرچند که به کمک وزارت دفاع فعالیت خوبی با «هلی برد» برای اطفای حریق انجام شده است اما تنها وسیلهای که میتواند نیروها را به مناطق آتشسوزی شده برساند موتور است که با کمبود آن مواجهیم.
قائم مقام فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری افزود: سال گذشته ۴۶ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ و در سال جاری ۹۲ درصد نسبت به شش ماه اول سال گذشته کاهش سطح آتشسوزی داشتیم و در این مدت اطفای هوایی بهخوبی انجام شد و در هرجا که ما اعلام نیاز کردیم، وزارت دفاع با تجهیزات پخش آب، نیرو و «هلی برد» برای جلوگیری از توسعه آتشسوزی حضور یافت.
نقش مهم آموزش و فرهنگسازی در کاهش آتشسوزیها
محمدی مقدم درباره تاثیر آموزش و فرهنگ سازی بر کاهش آتشسوزیها، اظهار کرد: مسئله اصلی در کاهش و کنترل آتشسوزی جنگلها فرهنگسازی و آموزش از طریق صدا و سیما، رسانهها، روزنامهها و… است که میتواند به آگاهسازی و افزایش دانش مردم در خصوص پیشگیری از حریق کمک کند، همانطور که در گذشته بستن کمربند ایمنی با آموزش فرهنگسازی شد.
وی درباره نقش دستگاههای دولتی و متولی در حوزه کنترل آتشسوزیها، گفت: دستگاههای دولتی همچون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست – که متولی هستند – میتوانند با برگزاری کارگاههای آموزشی برای بهرهبرداران، مرتعداران و جامعه هدفی که با منابع طبیعی سر و کار دارند میتوانند گام موثری در این زمینه بردارند که در دستور کار است و هر ساله این آموزشها به صورت علمیتری برگزار میشود.
محمدی مقدم در پایان تصریح کرد: محافظت از منابع طبیعی و اراضی ملی تنها با مدد دو دستگاه به نتیجه مثبت منتهی نمیشود و طبق بیان مقام معظم رهبری باید محافظت به فرهنگ عمومی جامعه تبدیل شود که در این زمینه اقدامات بسیار خوبی انجام شده است و مردم نیز مشارکت بالایی داشتهاند.
(چاپ در شماره ی ۱۰۹۱ روزنامهی یادگار امروز
مورخ ۱۸ مهر ۱۴۰۱)
دیدگاه ها