سیاسی کاری در تاسیس مناطق آزاد تجاری

(میناسادات حسینی/  گروه اقتصادی یادگار امروز)

سه دهه از آغاز فعالیت مناطق آزاد تجاری – صنعتی نسل اول یعنی کیش، قشم و چابهار در کشور می‌گذرد؛ این مناطق ایجاد شدند تا محلی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی و افزایش ظرفیت صادراتی کشور باشند، اما نه تنها به این مهم دست نیافتند که به عنوان «دروازه قاچاق» بین عموم و خصوص نام گرفتند؛ موضوعی که بار‌ها تذکر داده شده است. اما مشکل اصلی چیست؟ چرا مناطق آزاد نتوانستند کارکرد مطلوبی داشته باشند؟

رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد می‌گوید: قانون چگونگی اداره مناطق آزاد در سال ۱۳۷۲ در مجلس تصویب و ابلاغ شد. این قانون، قانون بسیار مترقی و خوبی است؛ اما مشکل اصلی از همین جا آغاز می‌شود.

به گفته رحمان سادات نجفی، نزدیک به سه دهه است که از تشکیل مناطق آزاد نسل اول می‌گذرد. به ضرس قاطع می‌توان گفت که بیش از ۷۰ درصد این قانون در حال حاضر ابتر مانده و اجرایی نشده است.

مشوق‌هایی که روز به روز آب می‌روند

رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد با بیان اینکه در حال حاضر چالش اصلی در مورد این مناطق، این است که چرا جذب سرمایه گذاری به شکل مطلوبی که قانون گذار هدف گذاری کرده اتفاق نمی‌افتد، گفت: در این میان ما مورد نقد جدی هستیم که سه دهه از ایجاد مناطق آزاد نسل اول می‌گذرد، چرا در بخش سرمایه گذاری داخلی و خارجی به آن شکلی که هدف قانون گذار بوده، نرسیده ایم.

سادات نجفی دلیل این موضوع را تنها عدم اجرای قانون مناطق آزاد دانست و گفت: مجلس شورای اسلامی به جای پایش و دستگاه‌های نظارتی به جای نظارت بر اجرای صحیح قانون در مناطق آزاد، دنده عقب گرفته‌اند! به این معنا که مجلس و نهاد‌های نظارتی، لایحه و طرح علیه همین قانونی که خود تقدیم کرده‌اند، به تصویب می‌رسانند و روز به روز مزیت‌ها و مشوق‌هایی که سرمایه‌گذار به واسطه آن در مناطق آزاد سرمایه‌گذاری می‌کند را کم رنگ‌تر می‌کنند و متاسفانه مشوق‌ها در حال از بین رفتن است. به عبارتی تقریبا هیچ مزیتی برای ادامه سرمایه‌گذاری یا جذب سرمایه‌گذاری جدید در مناطق آزاد باقی نمانده است.

مناطق آزاد؛ پروژه ملی که نادیده گرفته شد

رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد می‌گوید: باید تلاش کنیم ذهنیت‌ها نسبت به مناطق آزاد اصلاح و قوانین این مناطق به درستی اجرا شود.

سادات نجفی با تاکید بر اینکه مناطق آزاد در دنیا به عنوان حلقه واسط اقتصاد ملی با اقتصاد بین‌المللی هستند، گفت: ولی در ایران برعکس این موضوع عمل می‌شود، زیرا علاوه بر اینکه اجازه ندادیم قانون مناطق آزاد به درستی اجرا شود، هیچگاه برای این پروژه ملی، اعتبار و آبرو قائل نبودیم.

رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد می‌گوید: یکی دیگر از گرفتاری‌های مناطق آزاد این است که این مناطق در ایران با هدف محرومیت زدایی تارگت می‌شوند که بسیار بد است. در هر جای دنیا که مناطق آزاد وجود دارد، ابتدا دولت زیرساخت‌های آن منطقه آزاد را ایجاد کرده؛ یعنی سرمایه‌گذاری‌هایی که لازم است برای زیرساخت انجام می‌دهد و بعد از سرمایه‌گذار دعوت به سرمایه‌گذاری می‌کند؛ ولی ما در ایران برعکس عمل کرده‌ایم.

سادات نجفی با بیان اینکه در ایران یک منطقه محروم را هدف‌گذاری می‌کنند که معمولا هم نقاط صفر مرزی هستند و اسم آن را مناطق آزاد می‌گذارند، گفت: مصیبت آنجاست که مشوق مالیاتی این مناطق که شاخص‌ترین مشوق سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است را هم می‌خواهیم از این مناطق بگیریم. پس چطور توقع داریم سرمایه‌گذاری اتفاق بیفتد؟

رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد با بیان اینکه مشکلات مناطق آزاد ریشه‌ای و عمیق است، به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: تا زمانی که همه ارکان نظام و قوای سه گانه به این موضوع پی نبرند که مناطق آزاد یک پروژه ملی است و نیاز به حمایت همه قوا دارد، مناطق آزاد راه به جایی نمی‌برند. شما نمی‌توانید به گاو علف ندهید و بعد از او شیر بخواهید.

سادات نجفی با طرح این سوال که به مناطق آزاد چه داده‌ایم و چه چیزی از آن انتظار داریم؟، گفت: با عدم اجرای قوانین مناطق آزاد نمی‌توانیم از این مناطق، انتظار شق‌القمر داشته باشیم. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری مناطق آزاد ما را هدف‌گذاری کند.

رئیس هیات مدیره شورای هماهنگی و همکاری فعالان اقتصادی مناطق آزاد گفت: همیشه گروه‌های مختلف سرمایه‌گذاری از کشور‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری به کیش می‌آمدند، زیرا قانون مناطق آزاد کشور را مطالعه می‌کنند و آن را قانون خوبی می‌بینند، اما زمانی که مشاهده می‌کنند قانون در عمل اجرا نمی‌شود عطای سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد کشور را به لقایش می‌بخشند. به عبارت دیگر ما قانون نوشتیم و ابلاغ کردیم، ولی اجرا نمی‌کنیم!

(چاپ در شماره‌ ی ۱۰۷۴ روزنامه‌ی یادگار امروز

مورخ ۲۴ شهریور ۱۴۰۱)